آشنایی با پرنده جیجاق آبی
جیجاق کبود یا جیجاق آبی با نام علمی Cyanocitta cristata گونهای پرنده از رده گنجشکسانان و تیره کلاغیان است که در سرده جیجاقهای بر جدید طبقهبندی میشود. این پرنده در سال 1758 توسط کارل لینه گیاهشناس و پزشک سوئدی و پایهگذار نظام امروزی طبقهبندی گیاهان و جانوران، شناسایی و طبقهبندی شد.
نگارنده مقاله: فرنوش شاهین
«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاههای انجمن را منعکس نمیکند.»
جیجاق کبود یک گنجشکسان بومی آمریکای شمالی است که هم در جنگلهای درختان مخروطی و هم در جنگلهای درختان برگریز زندگی و زادآوری میکند. جیجاق کبود در نزدیکی زیستگاههای آدمی بهفراوانی دیده شده و پرندهای با جثه متوسط است که درازای آن از نوک تا دم ۲۲ تا ۳۰ سانتیمتر و وزن آن نیز ۷۰ تا ۱۰۰ گرم است.
شکل (1): تصاویری از شکل ظاهری جیجاق کبود در زیستگاه خود
وضعیت بقای جیجاق آبی
این پرنده از دیدگاه طبقهبندی اتحادیه بینالمللی حفاظت از محیط زیست (IUCN) گونهای با کمترین نگرانی (LC) است که به این معنی است که این گونه دارای وضعیت بقای خوب و دارای تعادل است و نگرانی بابت ریسک انقراضش وجود ندارد. گستره زیست این پرنده نیمه شرقی ایالات متحده تا مناطق مرکزی این کشور را شامل میشود. جمعیت سواحل شرقی عمدتا جمعیت مهاجر بوده و جمعیت ساکن نیز در نقاط مشخصی مثل جزایر نیوفاندلند دیده میشود. جمعیت مولد این گونه در نیمه شرقی نوار مرزی ایالات متحده و کانادا تراکم قابل توجهی دارد.
شکل (2): زیستگاه طبیعی جیجاق کبود- سبز: جمعیت در طول سال، زرد: جمعیت زاد و ولدکننده، آبی: جمعیت ساکن در فصل زمستان
شکل ظاهری جیجاق آبی
رنگ بدن این پرنده عمدتاً آبی یا کبود با پوشش سینه و قسمت های زیرین بدن به رنگ سفید است و عموماً یک تاج آبی رنگ در پس سر خود دارد. این گونه پرنده معمولا تزئینی به شکل یقه به رنگ سیاه و سفید و به صورت U در اطراف گردن خود داشته و گاه یک حاشیه سیاه نیز پشت تاج خود دارد. نرها و ماده ها از نظر اندازه و پر و بال شباهت دارند و شکل و رنگ پر و بال در طول سال تغییری نمیکند.
زیرگونه های جیجاق آبی
چهار زیرگونه از جیجاق آبی شناخته شده است که شامل زیرگونه شمالی (بزرگترین زیرگونه با پر و بال کبود با تهمایه کمرنگ آبی ساکن شمال ایالات متحده و نوار جنوبی کانادا)، زیرگونه ساحلی (با جثه متوسط به رنگ آبی درخشان ساکن ساحل شرقی ایالات متحده به جز فلوریدا)، زیرگونه داخلی (با جثه متوسط به رنگ آبی تیره و پوشش سفید زیر بدن ساکن مناطق مرکزی ایالات متحده) و زیرگونه فلوریدایی (کوچکجثهترین زیرگونه با رنگی کم و بیش شبیه زیرگونه شمالی اما کمی براقتر) است.
شکل (3): زیرگونههای جیجاق کبود؛ از راست به چپ زیرگونه های شمالی، ساحلی، داخلی و فلوریدایی
تغذیه جیجاق آبی
جیجاق آبی به طور عمده از دانهها و مغزها (آجیلها) مانند بلوط، بندپایان و گاه مهرهداران کوچک تغذیه میکند. در مورد دانهها و مغزها دیده شده که گاه پرنده غذای خود را پنهان میکند تا بعداً از آن تغذیه کند. این پرنده طور معمول غذا را از روی درختان، بوتهها و زمین جمعآوری کرده، اما گاهی نیز حشرات را در حال پرواز صید میکند. جیجاق آبی می تواند نسبت به پرندگان دیگر بسیار تهاجمی باشد. آنها گاهی به لانه پرندگان دیگر حمله و آن را تخریب میکنند.
این پرنده یک لانه به شکل جام در شاخه های درخت میسازد. هر دو جنس در لانهسازی شرکت میکنند. جیجاق کبود در هر فصل زادآوری دو تا هفت تخم میگذارد که به رنگ مایل به آبی یا قهوه ای روشن با لکههای قهوه ای است. جوجهها ناتوان و ضعیف بوده و پس از تولد به مدت 8-12 روز توسط پرنده ماده تغذیه میشوند. آنها ممکن است تا یک یا دو ماه در کنار والدین خود بمانند.
شکل (4): لانه، تخم و جوجه چندروزه جیجاق آبی
نام جیجاق از طبیعت پر سر و صدا و پرزرق و برق پرنده گرفتهشده است و در مورد برخی دیگر از گونههای پرندگان خویشاوند این گونه نیز به کار میرود. جیجاق آبی یک گنجشکسان پر سر و صدا، جسور و پرخاشگر است. این گونه پرندهای با سرعت پرواز نسبتاً کم تا متوسط است (تقریباً 32–40 کیلومتر در ساعت). پرنده در هنگام پرواز بدن و دم را همتراز نگه داشته و با ضربه های آهسته بال پرواز میکند. سرعت کم پرواز این گونه باعث میشود در هنگام پرواز در مناطق باز طعمه آسانی برای شاهینها و جغدها شود. تقریباً همه پرندگان شکاری دارای گستره پراکنش مشترک با جیجاق کبود، آن را شکار میکنند. شکارچیان متنوعی هم تخمهای این پرنده و جوجههای جوان آن را (تا پیش از مرحله استقلال و ترک لانه) شکار میکنند، که از آن جمله میتوان به سنجابهای درختی، مارها، گربه ها، کلاغها، راکونها، صاریغها، سایر جیجاقها و انواع پرندگان شکاری اشاره کرد.
