گردآوری: سینا پوراسحاق
تصاویر: مهیار کاهکش - سعید حیدری
سنگ چشم
با وجود جثه کوچک و شباهتشان به دیگر گنجشک سانان و ظاهر مظلوم فریبنده شان، این پرندگان در باور عموم به پرندگان قصاب معروف هستند. پرندگان خانواده ی سنگ چشم ها از گنجشک سانان گوشتخوار به شمار می آیند که مانند پرندگان شکاری بر روی شکار خود که شامل خزندگان، پستانداران و پرندگان کوچک و حشرات بزرگ می باشد فرود می آیند. دلیل شهرت این پرندگان به قصاب این است که آنها شکارشان را بر روی تیغ های بزرگ درختان، شاخه های شکسته و یا هر شیئی نوک تیز آویزان می کنند و به تکه تکه کردن و خوردن آن مشغول می شوند. از این رو است که زیستگاهشان اغلب مناطقی با درختان و درختچه های خاردار و همچنین مناطق با حصارهای سیم خاردار است.
اگر در سفر خود به طبیعت درختچه ای یافتید که مملو از جانوران صید شده ی آویزان بر روی تیغه ها بود بدانید که آنجا قلمرو یک سنگ چشم است.
تولید مثل
این پرندگان تنها به مدت یک فصل برای تولید مثل جفتی برای خود انتخاب میکنند. سنگ چشم نر برای جذب جفت، ذخیره گاه خود را با شکار فراوان تزیین می کند که بیش از نیاز غذایی اش است. پس از جلب نظر یک ماده، نر پرواز نمایشی از شیرجه بر روی شکار نشان می دهد و طعمه فرضی را در برابر ماده بر روی تیغ آویزان می کند و با حرکات سر و بدن مهارت خود را در صلاخی شکار به رخ ماده می کشد.
شکار
تا کنون مطالعات و بررسی های بسیاری بر روی رفتار آویزان کردن صید در سنگ چشم ها صورت گرفته است. با وجود داشتن نوک قلاب مانند شبیه به پرندگان شکاری سنگ چشم ها پاها و چنگال های قدرتمندی ندارند و این رفتار تکاملی با تثبیت کردن شکار باعث می شوند به راحتی بتوانند آن را به تکه های کوچکتر پاره کنند و همچنین قسمت های خورده نشده شکار را در زمانی دیگر استفاده کنند. این رفتار همچنین در خوردن ملخ های سمی کاربرد دارد به این شکل که سنگ چشم ملخ سمی را در تیغ فرو میکند و بعد از یکی دو روز که میزان سم کم شد به سراغ شکار می رود.
انواع گونهها
حدود 10 گونه از سنگ چشم ها در ایران دیده می شوند که اغلب مهاجر هستند. این پرندگان زمستان را در آفریقا و بهار و تابستان را در ایران به شکل عبوری و یا برای زاداوری می گذرانند. اگر قصد دیدن این پرندگان زیبا را در سفر پرنده نگری خود دارید تقریبا در سراسر ایران در زیستگاه های خاص خود قابل مشاهده هستند. در اصفهان نیز می توانید در منطقه ی کوهستانی صفه ، باغ جوان و دامنه ی کوه دنبه گونه های از سنگ چشم ها همچون سنگ چشم بزرگ و کوچک، دم سرخ و سر حنایی را مشاهده کنید و اگر خوش شانس باشید عکس هایی خیره کننده از این پرندگان در حال شکار، خوردن شکار و یا رفتار های شگفت انگیز جفت یابی آنها بگیرید.