دنیای پر رنگ تر پرندگان: قدرت بینایی و چشمان پرندگان

سیستم بینایی پرندگان حساس ترین حسِ پرندگان است و پرندگان احساس شدیدی نسبت به رنگ دارند که برای غذا خوردن، تولیدمثل و موارد دیگری حیاتی است. پیش تر در مورد میزان هوش در پرندگان ، بویایی در پرندگان ، منطقه مهم پرندگان ، راز مهاجرت پرندگان ، تاثیر گرمایش جهانی بر پرندگان و چگونگی تاثیر زباله های ما بر زندگی پرندگان مطالبی را عنوان کردیم. حال با توجه به جذابیت موضوع بینایی در پرندگان این مقاله را به این موضوع اختصاص داده ایم.

درک اینکه پرندگان چگونه رنگ ها را می بینند و قدرت بینایی پرندگان ، می تواند به پرنده نگرها کمک کند تا با استفاده از این حس بیشتر لذت ببرند و پرندگان را جذب کنند.

در طول میلیون ها سال، پرهای زینتی پرندگان از خسته کننده بودن به خیره کننده تغییر کرده است؛ اما رنگ های درخشانی که انسان ها می بینند فقط اندکی از رنگ هاییست که پرندگان می بینند.

“لباس های ما تا قبل از اختراع رنگ های آنیلین بسیار یکنواخت و کسل کننده بود، اما پس از آنکه رنگ ارزان شد، انقلابی در لباس هایی که ما امروز می پوشیم ایجاد شد.” به نظر می رسد که همین موضوع برای پرنده ها نیز اتفاق افتاده است.

دانشمندان طی سالیان متمادی درباره این فکر می کردند که پرندگان چگونه رنگهای خود را به دست می آورند، اما با مطالعات ییل / کمبریج اولین پرسش این بود که در واقع تنوع رنگ پرندگان برای خودشان شبیه چیست. به طرز کنایه داری، پاسخ این است که پرندگان رنگ های بیشتری نسبت به انسان ها می بینند. آنها نه تنها می توانند رنگهای بیشتر از آنچه در پرهایشان هست را ببینند، بلکه به دلیل سلولهای مخروطی اضافه که در شبکیه چشم خود دارند، نسبت به طیف فرابنفش حساس هستند، همچنین آنها رنگهایِ نامرئی برای انسان را می بینند.

با گذشت زمان، پرندگان به ترکیب خیره کننده ای از رنگ های حاوی رنگدانه های مختلف ملانین تبدیل شده اند، که همان رنگش را به پوست انسان می بخشد؛ رنگدانه های کاروتنوئیدی و رنگ های ساختاری، مانند چشم های آبی انسانها ناشی از رژیم غذایی شان است.

رنگهای ساختاری، تنوع رنگیِ شیرها را برای پرهای پرندگان تولید می کنند، حتی با اینکه آن رنگها بین پرندگان به طور نسبی کمیاب هستند.

پرندگان رنگهای بیشتر از رنگهای موجود در پرهایشان را می بینند، چراکه با وجود سلول های مخروطی اضافی در شبکیه چشم شان، به طیف فرابنفش حساس هستند. (منبع: دانشگاه ییل)

محققان به دانستن اینکه چرا پرندگان هنوز باید توانایی تولید رنگ را پرورش دهند، علاقه مند هستند؛ رنگهای زرد و قرمز موجود در پرهایشان نمونه ای از رنگهایی است که برای انسان ها نامریی، ولی برای خود پرنده قابل مشاهده است.

یکی از محققان دانشگاه کمبریج می گوید “ما نمی دانیم که چرا رنگ پرهای پرندگان به این زیرمجموعه محدود می شود.”

  • “شاید ساخت رنگهای خارج از این محدوده با دستگاه های امروزی امکان ناپذیر یا بی فایده باشد.”
  • “این بدان معنی نیست که سرانجام تغییر و گسترش پالت رنگهای پرندگان به رنگهای جدید امکان پذیرنباشد.”
  • “پرندگان تنها توانایی درست کردن حدود 26 تا 30 درصد از رنگ هایی را که مشاهده می کنند، دارند؛ اما در طول میلیون ها سال به سختی برای غلبه بر این محدودیت ها تلاش کرده اند.”
  • “حیرت انگیز است متوجه شویم که اگرچه رنگ های پرندگان برای ما به طرز باورنکردنی گوناگون و زیبا است، ولی ما درمقایسه با پرندگان کور رنگ هستیم.”

همانطور که بیان شد، سیستم بینایی در پرندگان بسیار حساس و حیاتی است؛ چراکه آن ها تعداد رنگ های بیشتری در پرهای خود می بینند، که ما به عنوان انسان قادر به مشاهده آن نیستیم. حال این قدرت دید را بسط دهید؛ حیرت آور است! قدرت بینایی پرندگان در مقایسه با انسان به طور باورنکردنی متفاوت و شگفت انگیز است به طوری که در واقع ما در قیاس با پرندگان کور رنگ هستیم.

مقابله پرندگان با گرما

پرندگان ،جانورانی خونگرم هستند که به دلیل متابولیسم بالا، دمای بدنشان کمی از انسان بالاتر یعنی حدود 40 درجه سانتیگراد است. البته این دما بر اثر عواملی همچون فعالیت یا شرایط آب و هوایی نوساناتی پیدا می کند. پرندگان برای مقابله  با گرما نیز همانند مقابله با سرما سازگاری هایی اعم از جسمی و رفتاری دارند؛ یکی از راه های مقابله با گرما آب تنی پرندگان است. در ادامه به طور خلاصه به مهمترین استراتژی های پرندگان در مقابل گرما می پردازیم:

مقابله با گرما:

1. سازگاری های جسمانی :

  • سرعت تنفس :

پرندگان غدد تعریق ندارند. بنابر این مجبور بهانجام کارهای دیگری جهت کاهش حرارت بدن خود هستند. در این میان افزایش سرعت تنفس اهمیت زیادی دارد. همچنین باز نگهداشتن منقار کمک به تهویه بهتر هوای داخل بدن می کند.

  • پوست برهنه :

برخی پرندگان با باد کردن و افزایش سطح قسمت های بدون پر خود نظیر پاها و صورت و حتی نواحی دور چشم به دفع گرما از بدن خود کمک می کنند.

  •  اندازه منقار :

برخی پرندگان استوایی مانند توکان ها ، منقارهای بزرگی با گردش خون دارند که در روزهای گرم افزایش گردش خون در منقار ، موجب کاهش دمای بدن آنها می شود.

2. سازگاری های رفتاری :

  • کاهش فعالیت :

فعالیت های روزانه ی پرندگان با شرایط آب و هوایی تنظیم می شود. از اینرو در ساعات گرم روز فعالیت خود را به حداقل می رسانند.

  • سایه جستن :

بیشتر پرندگان در اوقات گرم سال مکانهای سایه دار را برای خود انتخاب می کنند. همچنین نزدیک بودن به منابع آب ، شاخه های انبوه و پر برگ درختان و  دور بودن از سطح داغ زمین ، اولویت انتخاب مکان آنها برای مقابله با گرمای سوزان می باشد.

  • پرواز در ارتفاعات :

از آنجا که پرندگان شکاری از تابش نور خورشید در روزهای گرم در امان  نیستند ، جهت بال بازرَوی ( Soaring ) ، ارتفاعات  بالاتر را  که  دارای هوای  خنک تری هستند انتخاب می کنند.

  • آب تنی کردن :

بسیاری از پرندگان باغی و آوازخوان ، اقدام به آب تنی در هوای گرم می کنند. این کار می تواند به شکل راه رفتن در آب ، چرخاندن سر و لرزاندن بال ها در آب و یا رفتن به زیر آب باشد.

  • باز کردن پرها :

هنگام وزیدن نسیم در روزهای گرم ، پف دادن پرها جهت رسیدن جریان هوا به پوست و خنک کردن آن مؤثر است.

  • استفاده از مدفوع :

برخی از پرندگان نظیر بعضی کرکس ها با ریختن مدفوع خود روی قسمت های برهنه ی پاها ، به خنک شدن آن کمک می کنند. همچنین رنگ روشن مدفوع موجب بازتابش نور خورشید و جلوگیری از جذب گرما می گردد.

  • رنگ های روشن :

پرندگان با دور کردن قسمت های تیره ی بدن خود از تابش مستقیم نور خورشید ، از جذب گرمای زیاد توسط این نواحی جلوگیری می نمایند.

کمرکولی; کارشناس ارشد معماری و محاسبات سازه

یکی از اعجاب انگیزترین لانه سازی ها در طبیعت را پرنده ای بنام کمرکولی کوچک (تلفظ: kamarkoli) انجام می دهد.  پیش تر نیز در مورد برخی دیگر از شگفتی های دنیای پرندگان از جمله عجایبی از کلاغ ها ، برترین های دنیای پرندگان ، تکامل عجیب پرنده انگل ، مانتیس ها و خوردن پرندگان ، برقراری ارتباط در پرندگان و اینکه پرندگان با یکدیگر حرف می زنند پرداختیم. کمرکولی جنگلی پرنده ای زیبا، ریزنقش و خوش آواز از راسته گنجشک سانان است که بطور معمول در ارتفاعات صخرهای کوهستانها زندگی و زادآوری می کند.

کمرکولی کوچک و لانه سازی

این پرنده معمولا علاقه ای به مهاجرت ندارد و در منطقه ی تولد خود اقامت می گزیند. در ایران سه گونه کمرکولی کوچک، کمرکولی بزرگ و کمرکولی جنگلی حضور دارند که از این بین تنها کمرکولی جنگلی وابسته به جنگل بوده و دو گونه دیگر در کوهستانها زندگی میکنند.

لانه‌ی کمرکولی کوچک به شکل یک قیف بر روی دیواره های عمودی و غیرقابل دسترس کوه ها احداث می شود.

جنس لانه از ملاتی خاص تشکیل شده که پرنده ی نر و ماده از گل و لای و برخی مصنوعات طبیعی پشم مانند می سازند و به کمک منقار خود طی روزهای متمادی و رفت و آمدهای بسیار به محل مورد نظر حمل می کنند و با محاسباتی دقیق بر روی هم قرار داده تا در نهایت شکل قیف مانند لانه را تشکیل می دهند.

کمرکولی ها برای جلوگیری از آسیب ناشی از باران و باد، لانه ی خود را در محل های مناسبی که از این بلایا در امان باشد می سازند و در طول دوران زادآوری و تغذیه ی جوجه ها، لانه ی خود را بطور مرتب با ابزاری ابر مانند که با مراجعات متعدد به آبگیرها خیس و مرطوب می شود تعمیر و بازسازی می کنند. آنها در طول فرایند ساخت لانه با استفاده از مواد طبیعی پشم مانندی که در طبیعت می یابند و مخلوط کردن آن با گل و لای، ملات مستحکمی می سازند تا در طول دوران اقامت خود و جوجه ها فرو نریخته و به اندازه کافی مطمئن باشد.

کمرکولی ها هنگام مکان یابی برای ساخت لانه تمهیداتی برای دور از دسترس بودن لانه از سایر جانداران اعمال می کنند اما این تمهیدات در برخی موارد در مقابل آدمی که به همه جا سرک می کشد ناکارآمد است.

تغذیه

غذای کمرکولی های را طیف وسیعی از حشرات، گیاهان و دانه ها تشکیل میدهد و آن ها را میتوان به نوعی همه چیز خوار دانست. کمرکولی ها گاهی دانه ها و گیاهان را لای شکاف سنگ ها و صخره ها پنهان میکنند  و در موقع نیاز، با کوبیدن محکم منقار خود به دانه، آن را شکسته و مغزش را میخورند. این رفتار کوبیدن منقار در کمر کولی ها شباهت فراوانی به رفتار دارکوب ها دارد.

رفتارها و عادات کمرکولی

یکی از عادات مشهود کمرکولی ها رفتارها و آوازهایی است که هنگام بروز خطر از خود نشان می دهند و اغلب کوهنوردان با این نغمه ها آشنا هستند. از میان این صداها، گاه بعضی از آنها صدای ترس پرنده و اخطار او است و نه آواز آن. این صدای ترس و اخطار به خصوص به هنگام نزدیک شدن کوهنوردان به لانه سر داده میشود. نزدیکی بیش از حد به لانه میتواند باعث سلب اعتماد کمرکولی از امنیت لانه و ترک لانه توسط آنها شود.

نر و ماده کمرکولی کوچک یا کمرکولی جنگلی هنگام روبرو شدن با خطر، با همکاری یکدیگر و با تشکیل مثلثی از خودشان و منبع خطر، با سردادن آوازهای خاص اقدام به گمراهی و دور کردن منبع خطر از لانه می کنند اما حضور انسان در محیط های کوهستانی و عدم آموزش و اطلاع کافی در نزد افراد باعث شده که آدمی در لیست تهدیدات این پرنده ی زیبا همواره حضور داشته باشد. لذا آوای بوم از کلیه علاقه مندان به طبیعت درخواست دارد هرگز برای بازدیدهای غیرعلمی، تفریح، عکسبرداری و یا به اسارت بردن جوجه های این پرنده ی زیبا به لانه ی این پرنده نزدیک نشوند.