آیا با انواع عقاب های ایران آشنا هستید؟ عقاب ­ها از جمله پرندگانی هستند که دیدن آن ها چندان آسان نیست اما در عین حال از زیبایی خاصی برخوردار هستند اما آیا واقعا عقاب ­ها به ویژه عقاب های ایران را می­شناسیم؟ در گذشته درمورد اینکه اسکلت بدن پرندگان چگونه است و برترین های دنیای پرندگان صحبت نمودیم. همچنین مطالبی چون بویایی در پرندگان ، بینایی در پرندگان ، استراتژی پرندگان در سرما و گرما ، آیا پرندگان با یکدیگر صحبت می کنند را منتشر نمودیم. در این مقاله قصد داریم شما را بیشتر با عقاب ها به خصوص عقاب های ایران آشنا و آگاه کنیم.

واقعیاتی از عقاب ها در جهان

در این متن تلاش کرده ­ایم تا واقعیاتی جذاب درباره عقاب­ ها را برای شما بازگو کنیم:

1. در دنیا بیش از 60 گونه مختلف عقاب وجود دارد که حدود 40 گونه آن ها در آفریقا زندگی می ­کنند.
2. عقاب نشانه قدرت، آزادی و برتری است.
3. حداکثر سرعت عقاب­ ها چیزی بین 65 تا 160 کیلومتر بر ساعت است.
4. عمر عقاب­ ها چیزی بین 14 تا 28 سال است.
5. اندازه طول دو سر بال عقاب فلیپینی بالغ می ­تواند تا 2.5 متر هم باشد آن­ ها می ­توانند آهو و میمون نیز شکار کنند.
6. وزن بدن عقاب­ های بالغ چیزی حدود 220 گرم تا 11 کیلوگرم است.
7. بلندی قامت عقاب­ ها چیزی حدود 29 تا 120 سانتی­ متر است.
8. در سال 1782 بطور رسمی عقاب سر سفید نشان ملی کشور آمریکا شد.
9. قدرت بینایی بعضی از عقاب­ ها 200,000 برابر بهتر از انسان ­هاست آن­ها می ­توانند یک خرگوش را از فاصله 3 کیلومتری ببینند.
10. بزرگ­ترین شکار ثبت شده توسط یک عقاب یک آهوی 37 کیلویی بود این آهو را یک عقاب جنگی یا martial eagle شکار کرد وزن شکار 8 برابر بیش­تر از شکارچی بود.
11. عقاب ماده 35 روز یا بیش­تر از تخم­ هایش مراقبت می ­کند و لانه را به ­هیچ عنوان ترک نمی­ کند، این وظیفه عقاب نر است که در این مدت برایش خوراک تهیه کند.
12. عقاب حیوان ملی آلمان و 25 کشور دیگر جهان مثل زامبیا، اتریش، یمن، مکزیک، قزاقستان، آلبانی و … است.
13. عقاب­ های سر سفید می ­توانند در فاصله 3000 متری از سطح زمین نیز پرواز کنند.
14. وزن آشیانه بعضی از عقاب­ های بزرگ حدود 900 کیلوگرم است.
15. در سال 2007 نام عقاب سر سفید به­ عنوان آخرین گونه در معرض خطر انقراض اعلام شد از سال 1972 تا به­ حال شکار این عقاب ممنوع است.

عقاب ­های ایران

در ایران حدود 11 گونه عقاب زندگی می ­کند که در زیر به آن­ ها اشاره شده است:

1. عقاب دریایی دم سفید (White-tailed Eagle)

عقاب دریایی دم‌سفید چهارمین عقاب بزرگ دنیا است. این پرنده ۶۹ تا ۹۲ سانتی ­متر طول دارد و وزنی حدود 4تا 6 کیلوگرم دارند. از پرندگان، تا اندازه اردک و از پستانداران تا اندازه گوزن‌های متوسط را می­ تواند شکار کند از لاشه‌ها و ماهی­ ها نیز تغذیه می­ کند. زیست­گاه این پرنده سواحل سنگی، دریاچه‌های بزرگ و آب‌های دور دست داخل خشکی است. او آشیانه‌اش را روی پرتگاه ­ها، صخره‌های بلند، روی درخت‌های بزرگ و گاهی نیز روی زمین می سازد.

2. عقاب دریایی پالاس (Pallas’s Fish Eagle)

عقاب دریایی پالاس 61 تا 88 سانتی‌متر است؛ به طور کلی عقاب دریایی پالاس از لحاظ رفتار و طرح کلی بدن شبیه عقاب دریایی دم سفید است. پرهای پروازش به رنگ تیره و انتهای آن سیاه رنگ است. این پرنده از حیوانات آب زی، که به آسانی شکار شده و همچنین کلاغ سیاه تغذیه کرده و گاهی نیز به منظور تهیه ­ی آسان غذا در اطراف نواحی مسکونی پرسه می ­زند.

3. عقاب طلایی (Golden Eagle)

عقاب طلایی یکی از بهترین پرندگان از لحاظ شکار در نیم‌کره شمالی شناخته شده‌است. اندازه اش 75 تا 83 ساتی متر است. عقاب طلایی در مناطق کوهستانی به شکار می ­پردازد و از ارتفاع خیلی کم به طعمه حمله می ­کند ، در هنگام بالباز اوج‌گیری بال­ ها را به شکل ( V ) و کاملا به جلو نگه می­ دارد.
این پرنده جزو پرندگان مهاجر ایران است و خیلى کم به صورت بومى یا تولیدمثل کننده دیده مى­ شود. این پرنده در معرض خطر انقراض نیست ولى جمعیتش کم است چون نسبت به تغییرات محیطى به ویژه آلودگى ها حساس است. این مساله در مورد سایر پرندگان شکارى نیز صدق مى­ کند، بنابراین شاخص آلودگى ­ها محسوب مى­ شوند.

عقاب طلایی، در حالت وحشی، بالای 30 سال و در اسارت، بیش از 46 سال عمر می‌كند. عقاب طلایی، به عنوان پرنده‌ای شكارگر، رژیم غذایی متنوعی از حیوانات زنده و مرده دارد که عمدتاً شامل پستانداران كوچكی نظیر خرگوش، سنجاب، موش خرما و راسو است و به میزان كمتر، پرندگانی مثل باقرقره، زاغی و كبوتر، خزندگان (لاك‌پشت و مار) و ماهیان را شامل می‌شود. محل زندگی او کوه­سارهای کم گیاه و خشک و گاهی جنگل‌های کوهستانی، صخره‌های ساحلی و دشت‌ها  است.

4. عقاب شاهی (Eastern Imperial Eagle)

اندازه عقاب شاهی شرقی 77 تا 82 سانتی‌متر است. عقاب شاهی شرقی (شاه باز شرقی) عقابی ست بزرگ و نسبتا پرجثه به همین علت آرام و کند حرکت است. این پرنده در دشت های باز با درختان بلند و جنگل های کوهپایه ای و در زمستان، در باتلاق های نواحی استپی به سر برده و روی درختان بلند و دور افتاده آشیانه می­ سازد. در ایران زمستان­ ها نسبتا فراوان است و به تعداد اندک تولید مثل می­ کند.

5. عقاب خال­دار بزرگ (Greater Spotted Eagle)

این عقاب بزرگ 65 تا 72 سانتی‌متر است بال­ هایش به‌طور نسبی پهن‌تر از بال‌های عقاب طلائی است.  حرکات عقاب تالابی کند است و پرنده‌ای است درخت ‌دوست و معمولا نزدیک دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و مرداب­ ها دیده می ­شود. روی درخت‌ها یا بوته‌های جنگل آشیانه می سازد.

6. عقاب خال­دار کوچک (Lesser Spotted Eagle)

عقاب خال­دار کوچک 60 تا 65 سانتی‌متر است.  عقاب جنگلی خیلی شبیه عقاب خال­دار بزرگ است ولی اندکی کوچک­تر است. نظیر عقاب تالابی، هنگام بال­باز روی سر بال ­هایش را رو به پایین نگاه می ­دارد و گاه ­گاهی در جا بال می­ زند . اغلب نزدیک آب زندگی می­ کند. بیشتر در مناطق پردرخت و دور افتاده با فضاهای باز دیده می شود. عقاب جنگلی آشیانه خود را روی درخت می ­سازد.

7. عقاب صحرایی (Steppe Eagle)

عقاب صحرایی پرنده شکاری نسبتا بزرگی است با سینه ­ای پهن و پر و بالی به رنگ قهوه ­ای، که دارای طیف وسیعی از تنوع در رنگ بال و پر است. این پرنده در استپ ­های باز، نواحی بیابانی و نیمه بیابانی، کوهپایه ­ها، نزدیک تالاب­ ها و حوالی شهرهای بیابانی به سر می­ برد. معمولا آشيانه خود را روي درخت مي­ سازد. از پستانداران کوچک مانند خرگوش ­ها، پرندگان و جوندگان غذای خود را فراهم می­ کند. از مردارهای تازه نیز تغذیه می­ کند.

8. عقاب خاکی (Tawny Eagle)

65 تا 77 سانتی‌متر است. عقاب دشتی بالغ تقریبا به ­طور یک­ دست قهوه‌ای پررنگ است و روی دم گرد و کوتاهش نوار‌های عرضی خاکستری نامشخص دارد. حرکات عقاب دشتی خیلی کند است و اغلب به مدت طولانی روی زمین می ­نشیند، معمولا نزدیک به زمین پرواز می­ کند و به ندرت اوج می ­گیرد. از پستانداران خیلی کوچک، مارها، قورباغه‌ها و از لاشه حیوانات تغذیه می­ کند. روی زمین و تپه‌های کوچک آشیانه می ­سازد .عقاب دشتی از جمله پرندگان بومی و کمیاب ایران است و نیز به صورت مهاجر عبوری دیده می­ شود. به طور کلی عقاب دشتی بومی جنوب شرقی ایران است.

9. عقاب پرپا (Booted Eagle)

45 تا 52 سانتی‌متر است. عقاب پرپا عقابی است به اندازه سارگپه ولی با دمی درازتر . معمولا به دوشکل کمرنگ و تیره‌رنگ دیده می ­شوند، شکل کم­رنگ آن فراوان‌تر است. عقاب پرپا در حالی که بال‌ها را افقی و کمی به جلو نگاه ­داشته است اوج می­ گیرد و تندتر از سارگپه‌ها بال می­ زند. پروازش زیبا و سریع‌تر از آن­ ها است و اغلب با حرکت مارپیچ از لابلای درخت‌ها می­ گذرد، از پرندگان و جانوران کوچک تغذیه می­ کند.

در جنگل‌ها و معمولا در نزدیکی نقاط باز و کم درخت جنگل زندگی می کند که برای شکار مناسب است .به ندرت در نقاط بی‌درخت دیده می­ شود، روی درخت‌های بلند آشیانه می ­سازد. عقاب پرپا بومی شمال ایران است و تابستان‌ها در این ناحیه زاد و ولد می ­کند ، تعداد محدودی از این پرنده زیبا را می­ توان در این ناحیه از ایران مشاهده کرد، به صورت مهاجر عبوری نیز دیده شده است.

• عقاب دوبرادر (Bonelli’s Eagle)

65 تا 72 سانتی‌متر؛ سطح پشتی عقاب دو برادر قهوه‌ای پررنگ، نوک بال‌هایش تقریبا سیاه و پس گردنش کمرنگ‌تر است و معمولا یک لکه بزرگ تقریبا سفید روی پشتش دیده می ­شود . دمی نسبتا دراز دارند. عقاب دو برادر پرنده‌ای است مهاجم و اغلب پستانداران نظیر خرگوش و پرندگان را شکار می­کند. در پرواز، فوق‌العاده سریع و چالاک است و مانند شاهین بر سر طعمه فرود می ­آید و در مناطق کوهستانی پر‌صخره و به ندرت در ارتفاعات زیاد دیده می­ شود، در زمستان به دشت و بیابان کوچ می­ کند. روی صخره‌های پرشیب پرتگاه‌ها و گاهی روی درخت آشیانه می­ سازد .عقاب دوبرادر پرنده‌ای است بومی ایران و در گذشته نسبتا فراوان بوده است و در حال حاضر آمار و اطلاع دقیقی از تعداد و پراکندگی صحیح این پرنده ایرانی در دست نیست.

• عقاب مارخور (Short-toed Eagle)

یکی از انواع عقاب های ایران عقاب مارخور می باشد که 63 تا 67 سانتی‌متر است و از عقاب ماهی‌گیر بزرگ­تر است. پرواز عقاب مارخور پرتوان است و هنگام بال­باز اوج­ گیری ، بال­ها را افقی نگه ­می­دارد. اغلب با پاهای آویزان در جا بال می­ زند و از مار، مارمولک، قورباغه و امثال آن تغذیه می ­کند .در شیب‌های کوهستان و دره‌های تنگ، جنگل‌های دوردست، دشت‌های باتلاقی و تپه‌های شنی ساحلی و روی درخت آشیانه می ­سازد. عقاب مارخور از جمله پرندگانی‌ست که در گذشته و به‌طور کلی تابستان‌ها نسبتا فراوان بوده است، کما اینکه در حال حاضر تعداد آن­ها نسبتا قابل توجه است. این پرنده زیبا و با شکوه که یکی از عقاب های ایران است ، معمولا تابستان برای تخم­ گذاری در ایران یافت می ­شود .