در سال های اخیر در بسیاری از شهرها، شهرداری ها جهت زیبا سازی فضای شهر اقدام به نورپردازی درختان و چراغ های روشنایی در پایین و یا لابه لای درختان حاشیه ی خیابان ها نصب می کنند. اما این کار چه تاثیری بر پرندگان دارد؟ آیا پرندگانی چون شاه بوف که از جمله پرندگان شبگرد یا شب فعال هستند دچار مشکل نخواهند شد؟ و یا حتی برای لانه سازی سایر پرندگان آسیبی نخواهد داشت؟

جواب به این سوال از بسیاری جهات کار راحتی نیست چرا که اغلب تأثیرات این فعالیت بر روی درختان، پرندگان و دیگر موجودات زنده به صورت غیر مستقیم بوده و سنجش این تاثیر را دشوار میکند. در این مطلب به صورت خلاصه، به برخی از تاثیرات احتمالی اشاره کرده و راه حل هایی پیشنهاد میگردد.

تأثیرات نورپردازی درختان

اغلب پرندگان روز فعال بوده و برخی از پرندگان شب فعال هستند. پرندگان روز فعال در شهر، با تاریک شدن هوا به لانه یا محل پنهان شدن خود میروند. در فصول لانه سازی و تخم گذاری، بسیاری از پرندگان لانه ی خود را به گونه ای در میان شاخ و برگ درختان به صورت استتار میسازند که به هنگام شب، پرندگان شکاری شب فعال از جمله جغدها نتوانند به راحتی لانه و در نتیجه خود آن ها و جوجه ها را بیابند. نور پردازی به کل درخت، زحمت آن ها در پنهان شدن را به هدر میدهد.

یکی از مشکلات بسیار مهمی که نور پردازی در شب ایجاد میکند، دشوار کردن فهم چرخه ی شب و روز برای پرندگان و دیگر موجودات زنده و بهم ریختن ساعت مغزی آنها می باشد. این تأثیر هر چند کم باشد، میتواند تاثیرات بلند مدت نامطلوبی داشته باشد. به طور مثال پرندگان در فهم زمان رسیدن فصل بهار اشتباه کرده و چرخه ی زمانی زاد و ولد و تخم گذاری آنها به هم می خورد.

یکی از تأثیرات نورپردازی شبانه در درختان، جذب حشرات است. زمانی که حشرات در تعداد بسیار انبوه در کنار چراغ ها در حال حرکت باشند، بسیاری از پرندگان حشره خوار ممکن است تا ساعاتی پس از غروب آفتاب هم به دلیل وفور غذا، غذا خوردن را ترک نکرده و فعالیت تغذیه ای خود را ادامه دهند. این موضوع میتواند آنها را در معرض خطر شکار شدن توسط پرندگانی قرار دهد که در آن ساعات به طور طبیعی میتوانند فعالیت کنند.

یکی از مهم ترین تأثیرات بالا بردن آلودگی نوری در شهر، ایجاد خطا در مسیر یابی پرندگان مهاجر است. این موضوع به خصوص در شب های مه آلود و بارانی بیشتر به چشم می آید. بسیاری از پرندگان از جهت قرارگیری ستارگان و ماه برای یافتن مسیر خود در طول مهاجرت استفاده میکنند و برای این پرندگان نور بسیار زیاد در شهرها میتواند خطرآفرین باشد. این پرندگان به اشتباه به سوی این نورها حرکت کرده و از مسیر اصلی خود منحرف میشوند.

یکی از تاثیرات نورپردازی بر روی درختان، این است که برخی پرندگان که آن درختان را برای لانه سازی انتخاب کرده اند، در سال های آتی به آن درخت باز نخواهند گشت. چرا که لانه سازی در این درختان که تمام طول شب روشن و در معرض دید هستند، ریسک بسیار بالایی دارد.

راه حل:

تحقیقات بسیاری نشان داده است که استفاده از لامپ های LED برای نورپردازی شهری، برای سلامت انسان نیز میتواند مضر باشد. همچنین میتواند چرخه ی زندگی خود درختان را نیز دچار آسیب کرده و به درختان ضرر برساند.
اما چه میتوان کرد که پروژه های نورپردازی شبانه شهرها و زیباسازی از طریق آن ها منتفی نشود و آسیب به محیط زیست و پرندگان نیز به حداقل برسد؟

یکی از مهم ترین راه حل ها، استفاده از نورهای طیف رنگی قرمز-نارنجی-زرد است. به طور کلی به نظر میرسد در امر نورپردازی درختان میزان آسیب ناشی از نورهای قرمز حداقل، و آسیب ناشی از نورهای سفید رنگ حداکثر است. همچنین میتوان برای کاهش میزان آسیب، نه تمام درختان یک منطقه یا یک خیابان، که برخی از درختان را برای نورپردازی انتخاب کرد و برخی از درختان را نیز برای حفظ پرندگان، بدون نورپردازی رها کرد. همچنین اگر نور پردازی در خیابان ها به گونه ای تنظیم و برنامه ریزی شود که نور به صورت مستقیم رو به درخت نباشد، آسیب وارده کاهش می یابد.