یکی از راه های مفید شناسایی پرندگان در بین پرنده نگران و پرنده شناسان، کمک گرفتن از صدای پرندگان (آواز پرندگان) یا Birding by ear است که در اینجا معادل “پرنده شنوی “ را برای آن برگزیده ایم . این کار اگرچه در ابتدا مشکل به نظر می رسد ، لیکن برای پرنده نگران بسیار حائز اهمیت می باشد.حتی اخیراً اپلیکیشن هایی وارد بازار شده که قادر به تشخیص صدای برخی پرندگان است!

  در این مقاله در خصوص اهمیت پرنده شنوی، مشکلات آن و چگونگی کسب مهارت استفاده از صدای پرندگان برای شناسایی آن ها صحبت خواهیم نمود.

اهمیت پرنده شنوی :

 درک حضور بسیاری از پرندگان بدون شنیدن صدای آنها شاید غیر ممکن باشد . صدای کمرکولی در کوهستان ، پری شاهرخ در لابلای شاخ و برگ های درخت، سسک پر سر و صدا در میان نیزار و مرغ حق در دل تاریکی شب ، معمولاً اولین راه پی بردن به حضور این پرندگان در یک محل است.

    در مناطقی با پوشش گیاهی متراکم و یا هنگام شب ، استفاده از شنوایی  ممکن است تنها راه پی بردن به حضور پرنده و یا تشخیص گونه آن باشد .  آقای Ted Parker – از پرنده شناسان برجسته ی آمریکا که می توانسته   صدای حدود هزار گونه پرنده را از هم تشخیص دهد (!) –  اینگونه مثال       می زند: ” اکتفا به بینایی برای تشخیص پرندگان در یک جنگل استوایی ، مانند دیدن اخبار تلویزیون بدون صدا می باشد ! “

 علاوه بر این در تشخیص برخی گونه های کوچک و یا مشابه ، نظیر برخی سسک ها و یا گونه هایی که در فرم تابستانه و زمستانه تشخیص آنها مشکل     می شود ، شنیدن صدا کمک قابل توجهی خواهد نمود.

انواع صدای پرندگان و آواز پرندگان :

    صداهایی که پرندگان تولید می کنند معمولاً به صورت آواز ( Song  ) ،صدای کوتاه ( Call  ) و  یا صداهایی مانند بهم زدن منقار (نظیر حاجی لک لک ها ) ، نوک زدن به درخت ( مانند دارکوب ها ) یا بال زدن می باشد . آواز ( Song ) ، صدایی آهنگین است که معمولاً برای جفت یابی یا تعیین قلمرو استفاده می شود. صدا ( Call  ) ، صداهایی ساده و کوتاه است که در مواردی همچون هشدار ، علامت دادن ، هماهنگی بین گروه و غیره به کار    می رود.

مشکلات پرنده شنوی :

  هنگام یک طلوع بهاری در حاشیه ی جنگل ممکن است صدای ده ها پرنده به طور همزمان به گوش برسد که تفکیک آنها از یکدیگر برای افراد تازه کار مشکل و یا غیر ممکن به نظر می رسد ! این نکته را هم باید در نظر داشت که برخی گونه ها دارای آوازها و صداهای متنوعی بوده و یا قدرت تقلید صدای پرندگان دیگر را دارند. جالب اینکه در برخی موارد صدای گونه های مشابه در نقاط مختلف جهان تفاوت هایی با یکدیگر دارد ! علاوه بر این اگر صدا فقط شنیده شود و ثبت نگردد ، ممکن است به زودی فراموش شود. در نتیجه ، این کار در مقایسه با مشاهده پرندگان نیاز به تمرین و دقت بیشتری دارد.

پرنده شنوی را از کجا شروع کنیم ؟

  نکته ی مهم در آغاز کسب مهارت پرنده شنوی این است که یادگیری صدای همه یا تعداد زیادی از گونه ها در ابتدا نیاز نیست و فقط می بایست با گونه های محدود و در دسترس یا اطراف محل زندگی شروع نمود. تا مدتی تمرینات باید فقط روی این گونه ها و به صورت مستمر باشد و بعد به تدریج روی سایر   گونه ها کار شود. با این کار ابتدا مهارت شنیدن و ثبت صداها و به خاطر سپاری آنها افزایش پیدا کرده و در نتیجه کار روی گونه های بعدی آسان تر انجام خواهد شد.

  گوش دادن به صدای پرندگان نباید صرفاً به گوش دادن ختم شود ، بلکه باید همراه با آنالیز و تحلیل صدا باشد. در این خصوص توجه به نکات زیر ضروری است :

– آغاز صبح ، فصل بهار و ابتدای تابستان ، بهترین زمان برای شنیدن آواز پرندگان است.

– معمولاً صدای پرندگان در صورت احساس خطر کم می شود، پس باید آرام و بی حرکت بود.

– برای بهتر شنیدن ، حذف صداهای اضافی نظیر صدای پا ، خش خش لباس، صحبت کردن و هر گونه صدای دیگر ضروری است.

– موقع ثبت صدا ، توجه به حالت پرنده نظیر ترس یا جلب جفت نیز در تکمیل مشخصات صدا کمک می کند.

ثبت صدای پرندگان :

  برای ثبت و به خاطر سپاری صدای پرندگان ، روش های مختلفی وجود دارد. حتی در زبان های مختلف ، صدای پرندگان را با کلمات متفاوتی نشان می دهند. به عنوان مثال صدای گنجشک در زبان فارسی به صورت ” جیک – جیک ” و در زبان انگلیسی با ” chiddik – chiddik ” نشان داده می شود.

  نکته ی مهم در اینجا این است که به هیچ وجه به روشهای استاندارد یا ثبت شده تکیه نکنید. راز به خاطر سپاری صداها ، شخصی سازی ثبت آنهاست . شما ممکن است به جای حروف و کلمات از نت های موسیقی استفاده کنید و یا صدای گنجشک را به جای ” جیک جیک ” به شکل دیگری بشنوید. حتی ممکن است صدای پرنده در ذهن شما تداعی کننده جمله ی خاصی باشد.

  پس آنگونه که می شنوید و به شکل کلماتی که برایتان آشناست صدا را به شکل حروف یا نت یا هر چیز دیگری درآورید. برای به خاطرسپاری بهتر، تا حد امکان ارتباطی تصویری بین صدا و شکل پرنده در ذهن خود ایجاد کنید . این تصویر ترجیحاً باید اغراق آمیز یا همراه با طنز باشد تا بهتر به حافظه ی تصویری سپرده شود.

 علاوه بر حروف ، از نمودارهایی که خودتان رسم می کنید برای نشان دادن بلندی صدا ، زمان وقفه و طول مدت صدا بهره ببرید.

 در هنگام گوش دادن به صدا ، به موارد زیر توجه نمایید:

– تعداد پرنده ها : صدای چند پرنده را می شنوید ؟ سعی کنید با تفکیک صداها فقط روی صدای یک پرنده تمرکز کنید.

– زیر و بم بودن : زیر و بم بودن صدا به چه صورت است و در کجای صدا تغییر می کند؟

– تشبیه : آیا می توانید صدا را به جیغ ، سوت ، چهچهه ، فریاد یا صدای یک ساز تشبیه کنید ؟ حتماً آنرا هم در کنار مشخصات صدا یادداشت کنید.

– طول مدت : صدا چند ثانیه طول می کشد؟

– ریتم : ریتم آواز پرندگان سریع است یا کند ؟ ثابت است یا متغیر ؟

– میزان بلندی : میزان بلندی صدا چقدر است ؟ آیا تغییر می کند ؟ کجا و چگونه ؟

– تکرار : آیا آواز پرندگان مختلف تکرار می شود ؟ چند بار ؟ چند صدای مشابه در یک آواز وجود دارد ؟

  برای تمرین مؤثرتر می توانید در ابتدا یک یا چند گزینه از موارد فوق را روی پرندگان در دسترس تمرین کنید و در دفعات بعد،  گزینه های بیشتری را به یافته های خود در رابطه با صدای آن گونه  اضافه نمایید.

  برخی سایت های خارجی تست هایی جهت پرنده شنوی دارند ، می توانید از آنها کمک بگیرید و یا با استفاده از صداهایی که ضبط یا دانلود می کنید چنین آزمون هایی برای خود ترتیب دهید و با شنیدن صدای گونه ها بدون دیدن عکس یا نام آنها، نوع پرنده را حدس بزنید. یکی از سایت های مناسب یافتن صدا های مختلف پرندگان را با کلیک بر اینجا میتوانید مشاهده کنید.

کلام آخر

  کلام آخر اینکه همانگونه که دیدن پرنده ها همیشه همراه با شناسایی نیست ، شنیدن صدای پرندگان و آواز پرندگان هم ممکن است منجر به شناسایی آنها نشود. پس ناامید نشوید و از همین حالا شروع کنید تا پرنده نگری لذت بخش تر و  حرفه ای تری داشته باشید.

مترجم و نگارنده: امین اخوت

 

در پایان پیشنهاد میکنیم کلیپ آواز و صدای بلبل هزار دستان  را پخش کرده و از شنیدنش لذت ببرید. اگر نام پرنده نگری را پیش از این نشنیده بودید و به آن علاقه مند شدید، توصیه می کنیم مطلب (چگونه یک پرنده نگر باشم) را مطالعه نمایید.

امیدواریم در این مطلب توانسته باشیم به خوبی در ارتباط با صدای پرندگان و انواع آواز پرندگان صحبت کرده باشیم. و توانسته باشیم به خوبی بیان کنیم که شناسایی پرندگان و شناخت گونه های پرندگان تا چه حد نیازمند شناخت صدای پرندگان و آواز پرنده ها بوده و میتواند در یک پرنده نگری به شما کمک کند.