پرندگان کمیاب ایران را تا چه اندازه می‌شناسید؟ آیا نام هیچ‌کدام از نادرترین پرندگان دنیا را شنیده‌اید؟ دنیای پرندگان، همچون سایر بخش‌ها و اجزاء طبیعت، سرشار از شگفتی است. در مطالب پیش همه چیز درباره پرندگان ، برترین‌های دنیای پرندگان ، میزان هوش در پرندگان ، چرا برخی پرندگان تقلید صدا می‌کنند ، بینایی در پرندگان ، شنوایی در پرندگان گفتیم. در این مقاله قصد داریم که با 5 گونه از پرندگان کمیاب ایران و نادرترین پرندگان دنیا آشنا شویم.

1. درنای سیبری (Siberian Crane)

بی شک درنای سیبری یکی از نادرترین پرندگانی است که در جهان یافت می‌شود و به شدت در خطر انقراض قرار دارد. جمعیت درناهای سیبری به سه دسته شرقی، غربی و مرکزی تقسیم‌بندی می‌شود و متاسفانه روزی خواهد رسید که به‌طور قطع جمعیت غربی این پرنده زیبا به‌طور کامل منقرض شود، چرا که تنها یک فرد از این جمعیت در حال حاضر باقی‌مانده است.

امید نام یک درنای سیبری نر است که سال‌هاست برای گذران زمستان از سیبری به فریدون‌کنار مهاجرت می‌کند. درناهای سیبری نخستین بار در سال ۱۳۵۳ در ایران رویت شدند. جمعیت غربی درناهای سیبری با گذر از تالاب‌های نارزوم در قزاقستان، ذخیره‌گاه طبیعی آستراخان روسیه در دهانهٔ رود ولگا، و آذربایجان و طی مسافت تقریباً ۵۰۰۰ کیلومتری در آبان هر سال به تالاب‌های فریدونکنار در استان مازندران مهاجرت می‌کنند و تا اوایل اسفند را در این تالاب می‌گذرانند. جمعیت این دسته از درناها از بیش از ۲۰۰ قطعه در سال ۱۹۳۰ به دو قطعه در سالیان اخیر و با مرگ «آرزو» به یک قطعه رسیده‌است. از سال ۱۳۸۵، امید آخرین بازماندهٔ جمعیت غربی درناهای سیبری  به تنهایی به ایران می‌آید.

2. 

   کاکاپو (kakapo)

کاکاپو یا طوطی شب پرنده بومی نیوزلند است که به شدت در حال انقراض است. در سال 2019 تنها 142 فرد از این پرنده ثبت شده است هر چند که در همین سال 34 جوجه در زمان زاد و ولد جان سالم به در بردند اما همچنان خطر انقراض آن‌ها را تهدید می‌کند. جالب است بدانید که این پرنده زیبا تنها پرنده جهان است که قادر به  پرواز نیست و از بال‌های خود تنها برای ایجاد تعادل در راه رفتن خود استفاده می‌کنند. همچنین آنها از بال‌های خود به عنوان یک چتر فرود برای پریدن ارتفاعات مانند بالای درخت نیز استفاده می کنند.

پرهای این پرنده از مابقی پرنده‌ها بسیار نرم‌تر است. کاکاپوها پاهای قوی دارند که می‌توانند به کمک آن‌ها از کوه‌ها بالا بروند و بر روی زمین به راحتی بچرخند آن‌ها معمولا در شب به بیرون از لانه خود بیرون می‌آید. این پرنده معمولاً تنها زندگی می‌کند و در هنگام شب به ارتفاعات کوهستان می‌رود و در طول مسیر خود چاله‌‌های کم‌عمقی حفر می‌کند. کاکاپو داخل این چاله‌ها می‌نشیند و به کمک کیسه هوایی که در سینه دارد صدای بسیار بلند و پر حجمی تولید می‌نماید. این صدا در تمام کوهستان و دره‌های آن پیچیده و باعث جذب طوطی ماده می‌گردد.

نکته بسیار جالب توجه این است که کاکاپوها بوی خوشایندی دارند که می‌توان آن‌را به بوی شیرین تشبیه کرد. این بو برای پیدا کردن همدیگر به کار می‌رود هرچند که ضعف آن‌ها در مقابل شکارچیان خود به خصوص پستانداران را می‌رساند.

3. رخ کرکس کالیفرنیا (California Condor)

رخ کرکس کالیفرنیا یکی از بزرگ‌ترین پرندگان جهان و بزرگ‌ترین پرنده آمریکای شمالی است. این حیوان زیبا زمانی تقریباً در کل آمریکای شمالی سکونت داشت. امروزه رخ کرکس کالیفرنیا فقط در مناطق جنوبی و شرقی کالیفرنیا و آریزونا زندگی می‌کند. تعداد رخ کرکس‌های كالیفرنیا در قرن بیستم به دلیل سرقت غیرقانونی تخم‌ها و مسمومیت به شدت كاهش یافت. در سال 1987 ، تنها 22 رخ کرکس کالیفرنیا در طبیعت باقی‌مانده بودند. دانشمندان تمام حیوانات باقی‌مانده از طبیعت را جمع‌آوری و برنامه‌ای را برای پرورش آغاز کردند. امروزه کمتر از 300 رخ کرکس کالیفرنیا در جهان زندگی می‌کنند. حدود 130 فرد از آن‌ها را می‌توان در طبیعت یافت.

اگرچه این پرنده دارای بال‌های بلندی است، اما آن‌ها عمدتا با سوار شدن بر روی جریان‌های هوای گرم پرواز می‌کنند. آن‌ها می‌توانند تا ارتفاع 15000 پا از سطح دریا پرواز کنند. بدن آن‌ها کاملا (به جز سر) با پرهای سیاه پوشانده شده است و سر طاس دارند یا فقط با دو پر پوشیده شده است. نکته جالب از ظاهر این پرنده این است که رنگ سر او بر اساس احساساتی که دارد در حال تغییر است و در فصول جفت‌گیری به‌خصوص رنگ آن متمایز می‌شود. با توجه به این که لاشخور هستند بیشتر به لاشه حیواناتی مثل گوزن، گاو و گوسفند و جوندگان علاقه دارند.

4. اکراس بزرگ (Giant Ibis)

این گونه پرنده ملی کامبوج است و به دلیل نادر بودن و وسعت استثنایی آن، موقعیتی تقریباً اسطوره‌ای برای تماشاچیان پرندگان، طبیعت‌گردان دارد. دامنه این گونه اکنون بسیار کاهش یافته است. اکراس‌های بزرگ با داشتن مناطق وسیعی از سرزمین‌های جنوب شرقی آسیا که در گذشته سکونت داشتند. اکنون جمعیت کاملاً کم و در حال کاهش دارد که در کامبوج متمرکز شده است. همچنین در لائوس و در ویتنام نیز رؤیت شده است. در حال حاضر به‌طور کامل در تایلند منقرض شده اند. علت انقراض این پرنده شکار بی‌رویه انسان‌ها و از بین‌رفتن طعمه‌های بزرگ مثل بوفالوهای وحشی گزارش شده است. جمعیت فعلی این پرنده کمتر از 500 فرد گزارش شده است.

5. کبوتر میوه خوار ماریانا (Mariana Fruit Dove)

این پرنده زیبا در گوام و جزایر اقیانوس آرام زندگی می‌کند و یکی از نمادهای مهم منطقه است و پرندهٔ ملی جزایر ماریانای شمالی محسوب می‌شود. حیات کبوتر میوه‌خوار ماریانا به دلیل تخریب زیستگاه‌هایش مورد تهدید واقع شده و این پرنده در فهرست گونه‌های در خطر انقراض جای گرفته است. همچنین خطر بزرگ‌تری نیز از جانب مار درختی قهوه‌ای که تصادفاً در زمان جنگ جهانی دوم به گوام آورده شده است. کبوتر میوه‌خوار ماریانا را تهدید می‌کند. از آن‌جا که پرندگان بومی جزیره با این شکارچیان تازه‌وارد آشنایی نداشتند جمعیت‌شان بر اثر حملات مارهای درختی قهوه‌ای دچار تلفات شدیدی شد.

در این مقاله کوتاه شما را با 5گونه از پرندگان کمیاب ایران و نادرترین پرندگان دنیا آشنا نمودیم. تعداد این پرندگان کمیاب بسیار است که تنها به 5 گونه از آن اشاره شد. درصورتی که مجال شد شما را با سایر گونه‌های پرندگان کمیاب آشنا خواهیم نمود. متأسفانه بسیاری از این گونه‌های کمیاب در خطر انقراض هستند، بنابراین لزوم حفاظت از آن‌ها ضروری است. برای حفاظت از گونه‌های کمیاب پرندگان و حیات‌وحش بهتر آن است که اطلاعات و آگاهی خود را افزایش دهیم و در حد توان خود تلاش کنیم که در افزایش ارتقاء سطح دانش و آگاهی دیگران نیز سهیم باشیم.