هما

نویسنده: زهرا ابراهیمی عکس: اینترنت

هما یا کرکس ریش دار یک پرنده شکاری و از خانواده لاشخورها محسوب میشود که قدیمی ترین کرکس جهان در نظر گرفته می شود و کرکس مصری نزدیکترین خویشاوند زنده آن محسوب میشود.داشتن یک سری ویژگی ها این نوع کرکس را از سایر کرکس ها متمایز کرده که در این مطلب به آن میپردازیم.هما برعکس سایر کرکس ها سر لخت و بدون پر ندارد و دلیل آن شاید به نحوه ی تغذیه ی متمایز آن برمیگردد.هما با طول بال 270 سانتی متر بزرگترین کرکس محسوب میشود.این پرنده که از دیرباز در ایران باستان مورد توجه و قداست بوده است نماد سعادت و خوشبختی بوده و اعتقاد بر این بوده است که سایه ی هما برسر هرکس بیفتد موجب سعادت و خوش شانسی آن فرد میشود به همین دلیل آن را همای سعادت مینامیدند.همچنین گفته میشود تغذیه هما از بدن بی جان فرد نشان از بهشت رفتن آن فرد داشته است. در تخت جمشید نیز مجسمه هایی از هما ساخته شده است که نشان دهنده اهمیت این پرنده در آن زمان بوده است.

قلمرو

این پرنده تقریبا بطور کامل با کوه در ارتباط است و اغلب در مناطق صخره ای و مرتفع و یا مراتع کوهستانی و گاه در اطراف جنگل دیده می شود.دیدن این پرنده در ارتفاع کمتر از 1000متر بسیار نادر است و معمولا در ارتفاعات بالای 2000 و گاهی در ارتفاعات 7500 هیمالیا دیده شده است.هما دارای قلمروی بسیار وسیع بوده و پرندگان جوان معمولا بصورت سرگردان دیده می شوند.این پرنده در مناطقی که شکارچیانی چون گرگ و عقاب طلایی زیست میکنند حضور دارند و نمایانگر کامل بودن زیستگاه است.

رژیم غذایی

هما همچون دیگر کرکس ها لاشه خواری میکند ولی 85 تا 90 درصد رژیم غذایی آن را مغزاستخوان تشکیل میدهد.هما خود را با لاشخوران دیگر بر سر لاشه درگیر نمیکند و زمانی که تنها استخوان لاشه باقی میماند استخوان های کوچک را خورده و استخوانهای بزرگتر را با خود حمل کرده و از ارتفاع 50تا 80 متری بر صخره های تیز پرتاب میکند تا استخوان به قطعات کوچکتر تبدیل شود و این کار نیاز به مهارت بالایی دارد و در پرندگان جوان چندین سال به طول می انجامد تا آنها به این امر تسلط یابند.غلظت بالای اسید معده ی این پرنده و دستگاه گوارش قوی آن برای هضم استخوان تکامل یافته است.

جفتگیری

این پرنده معمولا در فصل زمستان جفت گیری کرده و مونوگام دائمی است یعنی تا آخر عمر با جفت خویش میماند. لانه  معمولا در ارتفاعات بالا و صخره ها و غارهای غیرقابل دسترس ساخته می شود.لانه معمولا با توده ی عظیمی از شاخه و پشم و پوست خشک شده و گاهی زباله ساخته میشود که یک و نیم تا دومتر قطر لانه و حدود 70 سانتی متر ارتفاع لانه است. هما معمولا یک یا دو تخم میگذارد و 53 تا 60 روز  دوره انکوباسیون بطول می انجامد.جوجه پس از 100 تا 130 روز پردار میشود و تا حدود یکسال به والدین وابسته است و بعد از 5 سال به بلوغ میرسد. طول عمر این پرنده در طبیعت حدود 21 سال پیش بینی شده است.