معرفی برنامه EE 30 Under 30

انجمن آموزش محیط‌ زیست آمریکای شمالی

North American Association for Environmental Education که به اختصار NAAEE نامیده می‌شود در سال 1971 در آمریکا تاسیس گردید. این انجمن به‌طورخاص و بصورت حرفه‌ای در حوزه آموزش حفاظت از محیط‌ زیست فعالیت دارد.
NAAEE در طول 5 دهه‌ی گذشته میزبان بزرگترین کنفرانس سالانه آمریکای شمالی بوده که به منظور آموزش حفاظت از محیط‌ زیست و با مشارکت 25 کشور و بیش از 1000 متخصص هر ساله برگزار می‌گردد.

دستاوردهای NAAEE

نیم قرن فعالیت و پژوهش، NAAEE را به یک پروژه ملی در سطح آمریکا تبدیل نموده که حاصل آن تهیه 5 مجموعه از دستورالعمل‌های ملی برای آموزش حفاظت از محیط‌ زیست و یک مجموعه ششم برای کشورهای در حال توسعه بوده است.
مجموعه دستورالعمل‌های تهیه شده توسط این انجمن بطور گسترده در سیستم آموزشی دانش‌آموزان، معلمان، مربیان، محیط‌بانان، طبیعت‌گردها و کودکان استفاده می‌شود.
NAAEE تحت حمایت سازمان حفاظت از محیط‌ زیست ایالات متحده قرار دارد. این انجمن، شبکه گسترده‌ای از متخصصان را از سراسر جهان گردهم‌ آورده تا با اشتراک گذاری دانش و تحقیقات خود به ساختن جهانی زیست‌پذیر و عادلانه در اقصی نقاط جهان یاری رسانند.

برنامه معرفی و تقدیر از جوانان فعال

NAAEE از سال 2016 برنامه‌ای را شروع نمود که بر اساس آن هر سال تعداد 30 نفر از جوانان تاثیرگذار در آموزش محیط‌ زیست را که زیر 30 سال سن دارند از سراسر جهان شناسایی و انتخاب نموده و ضمن تقدیر از این افراد آنان را در وبسایت خود معرفی می‌کند. نام این برنامه به اختصار EE 30 Under 30 است.
جوانان منتخب در این برنامه به شبکه متخصصین NAAEE وارد می‌شوند و از آن پس با اشتراک‌گذاری تجربیات خود با دیگر اعضا به ارتقاء سطح آموزش‌ها در حوزه محیط‌ زیست در سراسر جهان کمک می‌کنند.

ایرانیان برگزیده در NAAEE

در طی 5 دوره گذشته از سال 2016 تا سال 2021 دو ایرانی موفق به راهیابی به برنامه EE 30 Under 30 گردیده و ضمن راهیابی به شبکه متخصصین NAAEE مورد تقدیر قرار گرفته‌اند.
در سال 2016 خانم مریم قدیری خانپشتی به برنامه EE 30 Under 30 راه یافت. ایشان هم‌اکنون دانشجوی دکترا در دانشگاه پردو آمریکا هستند.
در سال 2017 خانم الهام نصر آزادانی مدیر مدرسه طبیعت چارباغ اصفهان و عضو انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم موفق به راهیابی به این برنامه شده و مورد تقدیر NAAEE قرار گرفت. ایشان به تازگی در رشته ی جغرافیا از دانشگاه پنسیلوانیای آمریکا فارغ التحصیل شدند
فهرست برگزیدگان سال NAAEE برای سال 2022 در ماه آگوست همین سال اعلام می‌گردد و جوانان فعال در عرصه آموزش محیط‌زیست در سراسر جهان چشم براه اعلام این نتایج هستند.

اثرات جنگ بر حیات‌وحش و پرندگان

قبل از این‌که این مطلب را بخوانید پیشنهاد می‌کنم موتور جستجوگر گوگل خود را باز کنید و در مورد تعداد حملات جنگی و مدرن از سال 2020 تا 2022 در دنیا بخوانید. اگر بخواهم به صورت خلاصه نتیجه این جستجو را به شما بگویم بیش از 10 هزار حمله مخرب در دنیا اتفاق افتاده است. افغانستان، اتیوپی، مکزیک، یمن، عراق و جنگی که اخیرا در کشور اوکراین شروع شده و تیتر تمامی اخبار دنیاست. اما در این مطلب می‌خواهم نگاهی به مسائل عمیق‌تری داشته باشیم. مانند اثرات مخرب جنگ‌ها و حتی تمرینات افراطی جنگی بر روی طبیعت و خصوصا پرنده‌ها. پرنده‌ها در طول جنگ چه می‌کنند؟ کجا می‌روند؟ چه آسیب‌هایی می‌بینند؟

در طول جنگ بسیاری از زیستگاه‌های امن از بین می‌رود و بسیاری از رودخانه‌ها و دریاچه‌ها آلوده می‌شوند. بیایید به صورت خلاصه نگاهی به اثرات مخرب جنگ‌های قاره آسیا بیاندازیم.

اثرات جنگ افغانستان بر پرندگان

اثرات جنگ بر پرندگان

 افغانستان در میان یکی از شاه‌راه‌های مهاجرتی پرندگان قرار دارد. در طول جنگ‌های بسیاری که در این کشور اتفاق افتاده آسیب‌های بسیاری به جنگل‌ها و مناطق امن حیوانات وارد شده‌است. اکنون در این مسیر پروازی 85 درصد پرندگان مهاجر کاهش پیدا کرده‌اند. حتی پس از آرام گرفتن جنگ بسیاری از مناطق حفاظت شده و امن حیوانات به محلی برای تمرینات نظامی تبدیل شده‌است. از طرفی برای جابه‌جا کردن سلاح‌های جنگی حیواناتی مانند پلنگ را به اسارت می‌کشیدند و از مرز رد می‌کردند.

 

جمعیت مرکزی درنای سیبری امروز به کلی نابود و منقرض شده است. احتمالا اولین سرشماری از این جمعیت در هند در سال ۱۹۷۴ انجام شد که ۷۵ فرد شمارش شد. این تعداد هر ساله به دلیل شکار و آلودگی زیستگاه کم‌تر شد. با افزایش ناآرامی ها و جنگ در منطقه و به خصوص جنگ در افغانستان، تعداد آن‌ها کم شد به طوری که در سال ۱۹۹۶ تنها یک جفت شمارش شد.

 


بیشتر بخوانید: امید تک درنای سیبری ایران


اثرات جنگ عراق و کویت‌ بر پرندگان

اثرات جنگ بر پرندگان

جنگ عراق و کویت که در خلیج فارس اتفاق افتاد یکی از مخرب‌ترین آثار زیست محیطی را ایجاد کرد. کشور عراق در طول این جنگ باعث ریخته شدن یک میلیون تن نفت خام به خلیج فارس شد و درنتیجه بزرگ‌ترین نشت نفتی در طبیعت رخ داد.
بیش از 25 هزار پرنده مهاجر کشته شدند. موجودات وابسته به آب از گیاهان و پرندگان تا انسان‌ها و موجودات دریایی آسیب دیدند.

نفت خام به مرور به سواحل و صحراها رسید و دریاچه‌های نفتی به وسعت 50 کیلومتر را تشکیل داد. حتی این آلودگی نفتی وارد سفره‌های آب زیرزمینی نیز شد. در ادامه بخارات سمی نیز وارد جو زمین شد و تا سال‌ها اثرات مخرب آن بر روی پرندگان و موجودات دریایی در حال مطالعه بود.

اثرات جنگ اسراییل و لبنان بر حیات‌وحش

اثرات جنگ بر حیات‌وحش

 

در طی بمباران‌های این جنگ 20 هزار تن نفت وارد دریای مدیترانه شد.

نشت نفت آنقدر با سرعت بالا پیش رفت که بیش از 90 کیلومتر از خط ساحلی را آلوده کرد. درست سواحلی که برای تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها و بسیاری از پرندگان کنار آب‌زی و وابسته به دریا مکانی امن بود.

از طرفی در این جنگ با آتش‌سوزی‌ جنگل‌های شمال اسرائیل 90 هزار هکتار از ذخایر درختان و پناهگاه‌های پرندگان از بین رفت.

جنگ‌های اتمی و اثرات رادیواکتیو بر پرندگان

وقتی نام جنگ‌های اتمی را می‌شنویم احتمالا نام هیروشیما یا چرنوبیل را یادآور می‌شوید.

بیایید نگاهی به اثرات جنگ‌های اتمی بیاندازیم. کمی در مورد اثرات رادیواکتیو بر روی پرندگان به شما می‌گویم.

واقعه چرنوبیل یا بهتر بگویم فاجعه چرنوبیل که در سال 1986 در شهر پریپیات اتفاق افتاد. که بر اساس مقیاس‌گر رویدادهای بین‌المللی هسته‌ای و رادیولوژیک، در گروه شماره ۷ (بالاترین مقیاس) طبقه‌بندی شده‌است. این درجه نشان‌دهنده«حادثه عظیم» است؛ به معنی «انتشار عمده مواد رادیواکتیو با اثرات گسترده بهداشتی و زیست‌محیطی» است.

اثر جنگ بر پرندگان

پس از این فاجعه تاریخی تا سال‌ها اثرات آن بر روی آب‌ها، گیاهان و حیوانات قابل مشاهده بود و متاسفانه قابل مشاهده‌است. تحقیقات بسیاری انجام شده که نشان می‌دهد تاریخچه تکاملی موجودات ممکن است نقش بزرگی در تعیین میزان آسیب پذیری آن‌ها در برابر تشعشعات داشته باشد. بسیاری از حیوانات که در طول تکامل نرخ جهش بالایی داشتند مانند: پرستوها (barn swallow)، سسک باغی(icterine warbler) و سسک سر سیاه( Eurasian blackcap) بیشترین میزان کاهش جمعیت را در چرنوبیل داشتند.

اثرات چرنوبیل تا سال‌ها در پرندگان و پستانداران قابل مشاهده بود. درست مشابه اثرات بمب‌های اتمی هیروشیما و نازاکی که بر روی انسان‌هایی که جان سالم به در بردند نشان داده شد.

  • کوچک شدن مغزها
  • آب مروارید
  • ضعیف شدن و ناقص شدن اسپرم
  • عقیم شدن

این اثرات به دلیل قرارگرفتن در معرض مسقیم پرتوهای یونیزان در هوا، آب و غذا است. مطالعاتی در سال 2013 انجام شد که نشان می‌دهد در پرتوزاترین مناطق، اثرات عمیق‌تری وجود دارد.

  • بیش از 40 درصد از پرندگان عقیم هستند یا چندین اسپرم مرده در دستگاه تناسلی در فصل تولید مثل دیده شده‌است.
  • تومورهای سرطانی در پرندگان
  • ایجاد ناهنجاری‌های رشدی در برخی گیاهان و حشرات که باعث کاهش مواد غذایی پرندگان می‌شود.
  • کاهش جمعیت حیوانات خصوصا پرندگان در این مناطق

نکته: تمامی حیوانات الگوهای رفتاری متفاوتی در کاهش جمعیت دارند. به عنوان مثال در کاهش جمعیت گرگ‌ها اثرات رادیواکتیو نزدیک به صفر است.


بیشتر بخوانید: حیواناتی که از جنگ‌های اتمی جان سالم به در بردند


پرندگان در طول جنگ کجا می‌روند؟

جنگ جهنم است برای همین پرندگان بسیاری در این جهنم از بین می‌روند. اگر نمی‌دانید بهتر است به شما بگوییم اولین دلیل کاهش جمعیت پرندگان در جهان تخریب زیستگاه‌های آن‌ها توسط انسان و تصمیماتش است.

وقتی می‌گوییم تخریب زیستگاه، نگاه‌‌تان را از تغییرات کاربری و شهرسازی عمیق‌تر کنید. بله، قبل از جنگ، هنگام جنگ و حتی بعد از جنگ!

بسیاری از کشورها برای تست کردن بمب‌ها و سلاح‌هایشان به مناطقی می‌روند که پرندگان و دیگر موجودات زنده تا قبل از آن در آن‌جا زندگی می‌کردند. بنابراین با ایجاد صداهای بلند، آلودگی هوا و آب و حتی آتش‌سوزی ناشی از تمرینات نظامی آسیب زیادی به این موجودات وارد می‌شود.

در حین جنگ اما اوضاع وخیم‌تر می‌شود. بگذارید با یک مثال برای شما توضیح دهم.

جنگ‌های افغانستان و به دنبال آن درگیری‌های بین هند و پاکستان تلفات غیرعادی پرندگان را به دنبال داشت. قبل از درگیری میان هند و پاکستان در تالاب غارنا که در مرز این دو کشور واقع شده است حدود 25 هزار پرنده زمستان‌گذرانی می‌کردند. اما حالا با گذشت سال‌ها چیزی کم‌تر از 2500 پرنده در این منطقه دیده می‌شود.

اما دلیل آن واضح است!

درست در زمانی که قبل از رسیدن به فصل جفت‌گیری و مهاجرت در تلاش برای استراحت و افزایش وزن هستند با شروع جنگ به هوا می‌پرند و با استرس زیاد به هم‌نوعان خود هشدار می‌دهند. در این زمان میزان استرس پرندگن آنقدر زیاد است که دچار سردرگمی می‌شوند. پرندگان یا از بین می‌روند یا در حال فرار برای رسیدن به یک مکان امن که غذای کافی نیز داشته باشد، انرژی خود را ازدست می‌دهند و از بین می‌روند.

اما پس از جنگ هم اثراتی باقی می‌ماند؟

تروما یا روان زخم در پرندگان

آسیب روانی پس از حادثه را تروما می‌گویند. یک مطالعه از 2015 تا 2018 ترومای جنگ برای پرندگان را ثابت می‌کند. در این مقاله داده‌هایی از سراسر کشور سریلانکلا جمع شده است که شامل بخش‌هایی که در آن جنگ اتفاق افتاده بود و مناطقی که هیچ نشانی از جنگ در آن‌ها نبود، می‌باشد.

در این مطالعه به طور سیستماتیک به پرندگان نزدیک می‌شدند و فاصله که از آن‌ها فرار می‌کردند را اندازه می‌گفتند. به این فاصله، دایره ترس یا فاصله شروع پرواز یا flight-initiation” distance” یا “FID” می‌گویند.

اثرات جنگ بر حیات وحش

نه تنها جنگ داخلی سریلانکا جمعیت انسان‌ها و حیات‌وحش را پراکنده و حتی کاهش داده است بلکه ترومای آن هم‌چنان در انسان‌ها و خصوصا پرندگان بعد از گذشت سال‌ها دیده ‌می‌شود. این جنگ در سال 2009 پایان یافت.

چراکه در این مطالعه متوجه شدند که FID پرندگان در مناطق سابق جنگی 25 درصد بیشتر از FID همان گونه در مناطق دیگر است. تخریب زیستگاه، آلودگی صوتی، ترک قلمرو، کمبود غذا، افزایش پروازهای استقامتی برای فرار از مناطق گوشه‌ای از اتفاقاتی است که به پرندگان و دیگر موجودات زنده وارد می‌شود.

از طرفی پرندگان بزرگ جثه که در طول جنگ بیشتر شکار می‌شدند یا به دلیل بزرگ بودن لانه‌ها، تخم‌های بیشتری توسط سربازها دزدیده می‌شد و کم‌تر جایی برای پنهان شدن داشتند، آسیب‌های طولانی‌تری را نسبت به پرندگان کوچک جثه تجربه می‌کنند.

نتیجه دیگر از این مطالعه این است که در بسیاری از مناطق آسیب‌هایی به حیات‌وحش وارد می‌شود که اگر برای جبران آن برنامه مدیریت شده پیاده نشود، سال‌ها شاهد اثرات منفی آن خواهیم بود.

کلام آخر

جنگ نه برای ما انسان‌ها و نه برای زمین اتفاق مثبتی نیست. اثرات ناشی از جنگ برای تمام عمر در قلب و روح زمین و موجودات آن می‌ماند. امید دارم روزی را که در روی زمین تمام اسلحه‌ها زنگ زده بشوند و آسمان به جای گلوله پر باشد از پرواز پرندگان. روزی زمین چهره صلح را خواهد دید.

دیگر منابع:

 

نکات عکاسی از پرندگان

پرندگان داری تنوع بسیاری در جهان هستند. آن‌ها رفتارهای جالب و گاه پروبالی رنگین دارند که این زیبایی باعث شده است تا همیشه انسان را شیفته خود کرده و تبدیل به سوژه‌‌ای جذاب برای هنرمندان شوند. در یک نگاه عکاسی از پرندگان می‌تواند شامل عکس‌هایی از تمام گونه‌های پرنده به نظر برسد. اما آنچه که در دنیا شناخته شده و مطرح است تعریف خاصی دارد.

 


نگارنده مقاله: یاسمین یوسفی

«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاه‌های انجمن را منعکس نمی‌کند.»


هنر عکاسی از پرندگان یا پرنده‌گرافی یکی از شاخه‌های عکاسی حیات وحش محسوب می‌شود. طبق این تعریف عکس‌هایی که از گونه‌های اهلی، خانگی(پِت) و در اسارت همچنین پرندگان در باغ‌های پرندگان گرفته می‌شود در این ژانر جایگاهی ندارند. در واقع عکاسی از پرندگان وحشی به مستندسازی آن گونه در زیستگاه طبیعی‌اش می‌پردازد.

 

Everglades National Park,Florida.By: Jared Ranahan

 

هدف از عکاسی پرندگان چیست؟

امروزه عکاسی به عنوان یک ابزار به کمک علوم مختلف آمده است. پژوهشگران گاهی برای ثبت رفتار یک گونه، شناسایی بهتر و گاهی شمارش گونه‌ها از عکاسی بهره می‌برند. عکاسی می‌تواند یک تفریح آمیخته با هنر و حتی یک شغل محسوب گردد. اما باید بدانید عکاسی از حیات وحش و پرندگان یک فعالیت پر هزینه و البته جذاب در تمام دنیا و به خصوص در ایران محسوب می‌شود. به‌ دلیل پرهزینه و تقریبا ناشناخته بودن این فعالیت در کشور ما، عکاسی از گونه‌های حیات وحش تنها با عشق و علاقه دنبال شده و به عنوان یک شغل به آن پرداخته نمی‌شود.

 

تفاوت پرنده‌نگری با عکاسی از پرندگان چیست؟

اگر بگوییم اغلب پرنده‌گراف‌ها در ایران فعالیت خود را با پرنده‌نگری آغاز کرده‌اند چندان بیراه نگفته‌ایم. ما در پرنده‌نگری می‌آموزیم که چطور پرندگان را در محیط‌های طبیعی پیدا کرده از شناسایی، دیدن رفتار و شنیدن صدای آن‌ها لذت ببریم. همه ما می‌دانیم برخی پرندگان بسیار پر جنب و جوش هستند. دوربین عکاسی در پرنده‌نگری به ما کمک می‌کند تا با یک ثبت خوب بتوانیم گونه را به راحتی شناسایی کرده و همچنین تصاویر خوبی را از سفرمان به یادگار داشته باشیم.

 

پرنده‌نگری، پیش‌آگاهی مناسب برای عکاسی از پرندگان

احتمالا این پرسش به‌وجود آمده است که اگر پرنده‌گرافی همان عکاسی از پرندگان در محیط طبیعی است و یک پرنده‌نگر هم با دارا بودن دانش عکاسی می‌تواند عکس‌های با کیفیت بگیرد پس تفاوت این دو در چیست؟

شاید این تفاوت برای افرادی که هیچکدام از دو فعالیت را تجربه نکرده‌اند چندان ملموس نباشد. در عکاسی از پرندگان شما به تمام آنچه در پرنده‌نگری آموخته‌اید نیاز دارید. تمام دوستانی که وارد حیطه عکاسی حرفه‌ای از پرندگان می‌شوند به‌ تدریج متوجه می‌شوند که از پرنده‌نگری به خصوص در جمع‌های دوستانه و گروهی فاصله گرفته‌اند. عکاسان پرندگان برای گرفتن تصاویر از یک گونه در حالات خاص علاوه بر مهارت عکاسی مجبور به مطالعه بیشتر در خصوص رفتار و استفاده از ترفندهای خاص جلب گونه‌ها خواهند بود. برای دستیابی به این هدف سفرهای گروهی به دلیل دایره ترس بالای پرندگان چندان نتیجه بخش نخواهند بود. بنابراین افراد معمولا به تنهایی یا در گروه‌های دو یا سه نفری به فعالیت می‌پردازند. در این فعالیت ممکن است برخلاف پرنده‌نگری تمام زمان به جای دیدن چندین گونه پرنده به دیدن یک گونه هدف محدود شود. به‌ همین دلیل سفرهای با هدف پرنده‌نگری و عکاسی را در زمان‌های جداگانه برنامه‌ریزی می‌کنند تا هر دو فعالیت را به صورت تخصصی توامان داشته باشند و از هر دو لذت ببرند.

اخلاق در عکاسی پرندگان

مانند هر کاری، داشتن اخلاق در عکاسی پرندگان هم دارای اهمیت است. تقریبا کلیه کدهای اخلاقی در پرنده‌نگری در عکاسی از پرندگان نیز کاربرد دارد. این قوانین نانوشته را می‌توان در دو دسته احترام به طبیعت و احترام به سایر عکاسان تقسیم بندی نمود. جا‌به‌جا نکردن پوشش آشیانه برای عکاسی از تخم‌ها، عدم پخش صدای پرندگان در حریم آشیانه‌‌ها، رعایت اصول نزدیک شدن به پرندگان، اجتناب از ترساندن پرندگان برای گرفتن عکس‌ در حالت پرواز، رعایت اصول در استفاده از فلاش برای پرندگان شبگرد، عدم اشتراک‌گذاری موقعیت دقیق آشیانه‌ها در فضای مجازی و به‌ صورت عمومی و … از جمله کدهای اخلاقی در عکاسی از پرندگان هستند.

چطور از پرندگان عکاسی کنیم؟

تهیه تجهیزات مناسب

هر نوع فعالیتی ابزار مخصوص به خود را دارد که با مشورت اساتید این فن می‌توانید با دوربین و لنزهای موجود در بازار آشنا شوید. پس از تهیه تجهیزات مناسب، داشتن دانش در خصوص تجهیزاتتان و روش استفاده از آن‌ها ضروری است.

رفتار پرندگان را بشناسید

اما مهم‌ترین نکته پس از رعایت اصول اخلاقی و رعایت حریم طبیعت در عکاسی از پرندگان، تلاش برای آموختن علم رفتار یا رفتارشناسی حیات‌وحش است. اینکه یک گونه از چه چیزهایی تغذیه می‌کند، چه رفتارهایی در برابر دیگر موجودات در زیستگاه انجام می‌دهد، چه زمانی و کجا برای آب خوردن به اطراف چشمه می‌آید، چطور می‌نشیند و یا چه زمانی به پرواز درمی‌آید، همه این‌ها با آشنایی با رفتار گونه‌ها قابل پیش‌بینی خواهد بود. آشنایی با رفتار هر گونه کاری بسیار زمان‌بر است. اما این دانش باارزش امکان گرفتن عکسهایی متمایز را فراهم می‌آورد.

با چه پرندگانی عکاسی را آغاز کنیم

برای شروع بهتر است از پرندگانی عکاسی کنید که ترس کمتری از انسان دارند. پس از کسب تجربه و مهارت کافی می‌توانید به عکاسی از سایر پرندگان رفته و دیگر گونه‌ها را تجربه کنید.

به پرندگان نزدیک شوید اما نه بیش از حد!

اغلب عکاسان کم‌تجربه تصور می‌کنند برای گرفتن عکس‌هایی با وضوح و جزئیات زیاد، باید به پرندگان بسیار نزدیک شوند. این تصور تا حدی درست است اما کامل نیست. پرندگان دایره ترس متفاوتی دارند. آن‌ها فقط به شما تا مرز محدودی اجازه نزدیک شدن می‌دهند و پس از آن پرواز کرده و محل را ترک می‌کنند. واضح است تصویری که در چنین شرایطی گرفته می‌شود نه‌تنها مطلوب نیست بلکه وجود ترس در پرنده شما را از مشاهده و ثبت رفتارهای طبیعی آن گونه محروم می‌کند.

عکاسی می‌تواند معضلی برای حیات وحش باشد

تجربه نگارنده از عکاسی در پارک‌های شهری و متاسفانه مشاهده تلاش بی‌نتیجه و تعقیب بیش از حد پرندگان توسط برخی افراد نشان می‌دهد که پرندگان به مرور از لوازم عکاسی ترسیده و به مرزهای دایره ترس‌شان افزوده می‌شود. این مهم نه تنها در مورد حیات وحش شهری وجود دارد بلکه متاسفانه در محیط‌های طبیعی نیز مشاهده شده است.

پوشش مناسب عکاسی از پرندگان

پوشیدن لباس‌های هم‌رنگ محیط می‌توانید کمتر جلب توجه کرده و به شما کمک کند تا بدون ترساندن پرندگان به آن‌ها نزدیک شوید. تور استتار، انواع کومه‌های دست‌ساز و چادرهای عکاسی مخصوص از جمله وسایلی هستند که عکاس در موقعیت‌های متفاوت برای مخفی شدن از دید حیات وحش و امکان مشاهده رفتارهای طبیعی آن‌ها استفاده می‌کند.

اجتناب از سروصدا

ایجاد سروصدا می‌تواند باعث ترساندن پرندگان شده و شما را از رسیدن به موفقیت باز دارد. حتما قبل از عکاسی تلفن همراه خود را روی حالت بی‌صدا قرار دهید.

یک عکاس حرفه‌ای چطور به پرندگان نزدیک می‌شود؟

همراه شدن با یک عکاس باتجربه در فراگیری ترفندهای خاص کمک بسیار بزرگی به ما خواهد کرد. عکاسان با تسلطی که بر رفتار گونه‌های مختلف دارند محدوده ترس هر گونه را به خوبی می‌شناسند و از آن تجاوز نمی‌کنند. آن‌ها با بهره‌گیری از ترفند‌هایی نظیر فنون بهره‌بری از کومه، استتار و اختفا، شیوه‌های پِرچ گذاری و … باعث می‌شوند که پرنده با احساس امنیت به عکاس نزدیک‌تر شود.

نمونه کومه ثابت عکاسی

اجازه دهید پرندگان به شما نزدیک شوند!

درست است! از یک جایی به بعد این پرنده است که باید در مکان پیش‌بینی شده عکاس فرود آید. با وجود اینکه تعقیب پرندگان وسوسه انگیز است، اما آنها با این کار از ما دور می‌شوند. تعقیب پرندگان اغلب منجر به ثبت عکس‌هایی از گونه می‌شود که در حال چرخیدن یا خم شدن به سمت خود هستند، یا حتی بدتر از آن، در حین فرار و پشتشان به دوربین است. با مطالعه رفتار و زیستگاه پیش از موعد، می توانید پیش‌بینی کنید که پرنده کجا فرود می‌آید، راه می رود یا پرواز می‌کند و از قبل خود را در آنجا قرار دهید تا پرنده به سمت شما بیاید و در نتیجه عکسی بسیار جذاب‌تر بگیرید.

ترفندهای جذب پرندگان

این ترفند‌ها برای هر گونه متفاوت است. گاهی یک عکاس با صرف زمان بسیار به آن دست یافته و شاید حتی منحصر به فرد باشد. این ترفندها ممکن است شامل استفاده از فیدر، ایجاد حوضچه‌های آب موقت و … باشد. از پِرچ‌ها یا نشیمن‌های مختلف در کنار عوامل جذب پرندگان استفاده می‌شود. پِرچ معمولا به نشیمن‌ و یا محل استقرار پرندگان گفته می‌شود که ممکن است یک شاخه در قطر مناسب و یا یک تپه کوچک آذین شده با گیاهان همان منطقه باشد.

استفاده از ساقه درخت مو به عنوان پرچ

 

جذب پرندگان و عکاسی از پرنده

استفاده از ساقه بید مشک و پرده رنگی جهت عکاسی از حیات وحش شهری در محدوده نصب فیدر

الفبای بسیاری از این شیوه‌ها در کتب عکاسی تخصصی حیات وحش به خصوص به زبان انگلیسی موجود و قابل الگو برداری است. عکاس باید توجه داشته باشد که اخلاقیات را در استفاده از این روش‌ها زیر پا نگذارد.

چه زمانی می‌توانیم از پرندگان عکاسی کنیم؟

تقریبا در تمام فصول می‌توان از پرندگان عکاسی کرد و هیچ منعی برای شما وجود ندارد. اما برخی از عکاسان ترجیح می‌دهند در فصل تابستان به خصوص اواسط فصل که پرندگان به دلیل پرریزی و تولک کامل احتمالا پرو بال آشفته و نه چندان جذاب دارند کمتر عکاسی کنند.

زمان نور مناسب را بشناسید

درست پس از طلوع و کمی قبل از غروب خورشید زمانی است که رنگ به بهترین شکل به نظر می‌رسد. سایه‌ها از سوژه‌ها دورتر هستند و پرندگان بیشترین فعالیت را در این زمان دارند. بنابراین بهترین عکس‌ها را می‌توانید در این زمان به ثبت برسانید. همیشه آسمان صاف و فاقد ابر نخواهد بود. شما می‌توانید عکاسی در هوای ابری و بارانی را نیز به عنوان یک چالش جذاب در عکاسی پرندگان تجربه کنید.

عکاسی در نور طلایی غروب

 

استفاده از سرعت شاتر بالا

پرندگان موجوداتی پرتحرک هستند برای اجتناب از تار شدن تصویر و دستیابی به جزئیات بیشتر در تمام نقاط بدن پرنده به خصوص جهت ثبت پرندگان در حالت پرواز مجبور به استفاده از سرعت‌های بالای شاتر هستیم.

دنیا را از نگاه پرندگان ببینید

سعی کنید دوربینتان را در راستای چشمان یک پرنده نگه دارید. به بیان دیگر eye level را رعایت کنید. برای اینکار ممکن است مجبور باشید روی زمین دراز بکشید و یا حتی از داخل آب عکاسی کنید. روی چشم‌های پرنده فوکوس کنید و سعی کنید جزئیات قابل قبولی را ثبت کنید.

اصالت و هویت عکس‌ها را حفظ کنیم

تمام هنرمندان حق دارند باتوجه به هدفی که دنبال می‌کنند سلیقه خود را نیز در عکس‌ها و تصاویر اعمال کنند. اما باید بدانیم سلیقه ما نباید در طبیعی بودن عکس‌ها به خصوص برای تصاویری که با هدف معرفی حیات وحش به عموم گرفته می‌شود دخیل شود. وجود المان‌های مصنوعی، گیاهان غیربومی به عنوان پِرچ و … هر چند عکس بسیار زیبایی را برای دید مخاطب کم‌تجربه ایجاد می‌کند، اما این تصویر از لحاظ عدم نمایش زیستگاه طبیعی گونه فاقد هویت خواهد بود و از تعریف عکاسی حیات‌وحش فاصله می‌گیرد.

 

بوکه و پس زمینه

پس زمینه خلوت و تمیز از دیگر عوامل کلیدی برای عکاسی موفق از پرندگان هستند. در بیشتر موارد، کنترل پس‌زمینه سخت خواهد بود. زیرا پرنده به شما اجازه راه رفتن و برنامه‌ریزی عکس را نمی‌دهد. اما هنوز هم می‌توانید چند کار را انجام دهید تا به نتیجه مطلوب برسید. باید مطمئن شوید که فاصله خوبی بین پرنده و اشیاء پشت آن وجود دارد. همچنین از دیافراگم مناسب در تنظیم دوربین استفاده کنید. هرچه فاصله بیشتر باشد، تاری پس‌زمینه بهتر است (اگرچه فاصله بین شما و پرنده در واقع مهم‌تر است). عکاسان با تکیه بر علم رفتار معمولا نشیمن یا پِرچ را به‌ گونه‌ای در محیط قرار می‌دهند که پس زمینه شلوغ مانعی برای تمرکز روی سوژه اصلی به وجود نیاورد و مخاطب پرنده را کاملا به عنوان موضوع اصلی و به راحتی مشاهده کند. اما این قانون به معنی عدم نمایش شاخصه‌های زیستگاه نیست بلکه عکاس با توجه به مهارت خود در ترکیب‌بندی می‌تواند زیستگاه را همراه با سوژه به بهترین نحو به تصویر بکشد.

کلام آخر

دنیای عکاسی از حیات وحش و پرندگان، دنیایی پهناور است که حرف برای گفتن بسیار دارد. در این مقاله سعی شد بسیار خلاصه و جامع در این مورد نگاشته شود. برای مطالعه بیشتر می‌توانید دو کتاب فارسی: فنون عکسبرداری از حیات‌وحش نوشته سید مهدی نبی‌یان و کتاب حیات‌وحش ایران، راهنمایی برای گردشگران و عکاسان اثر سید بابک موسوی را تهیه و مطالعه کنید.

ماجرای کرکس‌ های هند ; تجربه‌ای تلخ

از ابتدای دهه نود میلادی تا سال 2007 جمعیت 3 گونه از 9 گونه کرکس‌ های هند تا میزان بی‌سابقه‌ای بین 97 تا 99/9 درصد دچار کاهش گردید. در مطالعات انجام شده مشخص شد مصرف داروی دیکلوفناک در دام‌ها دلیل این کاهش جمعیت بوده است.


نگارنده مقاله: محمدعلی آقاابراهیمی

«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاه‌های انجمن را منعکس نمی‌کند.»


سخنی در مورد کرکس

کرکس برای طبیعت، پرنده‌ای سودمند و مفید است که در تمامی نقاط زمین به جز قطب جنوب و استرالیا زندگی می‌کند. حضور 23 گونه کرکس در ابعاد و اشکال گوناگون در اقصی نقاط جهان گزارش شده است.
این پرندگان باشکوه و بزرگ‌جثه، بسیار مورد علاقه پرنده‌نگرها و سایر دوستداران طبیعت هستند و دیدن آن‌ها در طبیعت با اقبال نیک یاد می‌شود. بسیاری از پرنده‌نگرها برای دیدن گونه‌های مختلف این پرنده مسافت‌های طولانی را طی می‌کنند.
در ایران چهار گونه‌ی هما، دال سیاه، دال معمولی و کرکس کوچک (کرکس مصری) زندگی می‌کنند. هما در اساطیر ایران و کرکس‌ کوچک در اساطیر مصر باستان از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. در اساطیر هند نیز از کرکس‌ ها بسیار یاد شده است.
جمعیت کرکس‌ ها که بعنوان رفتگران طبیعت شناخته می‌شوند در سراسر جهان به شدت رو به کاهش است. این کاهش جمعیت از سه دهه‌ی پیش آغاز گردیده و از آن پس مطالعات بسیاری برای یافتن علت آن انجام گرفته است.
ماجرای کرکس های هند

ماجرای کرکس‌ های هند؛ تجربه‌ای تلخ

از ابتدای دهه نود میلادی تا سال 2007 جمعیت 3 گونه از 9 گونه کرکس‌ موجود در شبه‌قار‌ه ‌هند تا میزان بی‌سابقه‌ای بین 97 تا 99/9 درصد دچار کاهش گردید. در مطالعات انجام شده مشخص شد مصرف داروی دیکلوفناک دلیل این کاهش جمعیت بوده است. دیکلوفناک از طریق لاشه حیوانات اهلی از جمله الاغ و گاو وارد چرخه غذایی کرکس‌ ها شده و با توجه به حساسیت بسیار بالای این پرندگان نسبت به این دارو به سرعت موجب مرگ آنان گردیده است.
در آن زمان در بسیاری از مناطق هند برای اینکه حیوانات اهلی بیشتر کار کرده و درد کمتری احساس کنند، دامداران از داروی دیکلوفناک استفاده می‌کردند.

وضعیت کرکس های هند قبل از بحران

در سال‌های ابتدای دهه نود میلادی جمعیت کرکس‌ ها در هند به قدری زیاد بود که هیچکس در پی شمارش آن‌ها نبود. بر اساس یک برآورد که در مناطق حفاظت شده‌ی هند انجام گرفت، تخمین زده شد که در آن زمان حدود چهل میلیون کرکس در هند زندگی می‌کرده‌اند.
کرکس‌ ها در همه جای هند دیده می‌شدند. در شهرها و حومه‌ها، بر روی درختان و تیرهای برق، روی صخره‌ها یا سقف خانه‌ها می‌نشستند یا در کنار جاده‌ها بر روی اجساد حیوانات تجمع می‌کردند و یا همچون ابری سیاه در آسمان می‌چرخیدند.
ماجرای کرکس های هند

عکسی تاریخی از تجمع کرکس ها در دهلی پایتخت هند

تنها در حدود یک دهه جمعیت 3 گونه‌ی کرکس‌ در هند با سرعتی حیرت‌انگیز دچار سقوط گردید، بطوریکه تا لبه پرتگاه انقراض پیش رفتند. از این سقوط مرگبار جمعیتی، بعنوان بزرگ‌ترین و سریع‌ترین کاهش جمعیت در بین گونه‌های پرندگان در سراسر جهان یاد می‌شود.
در ابتدا افراد کمی از این کاهش جمعیت مطلع شدند تا اینکه بر اساس گزارش‌های پراکنده از سوی محققان و روستاییان زنگ خطر به صدا درآمد و مشخص شد که این پرندگان سودمند دیگر به راحتی در همه جا مشاهده نمی‌شوند.

تحقیق برای یافتن دلیل کاهش جمعیت کرکس های هند

دکتر ویبو پراکاش دانشمند شاغل در انجمن تاریخ طبیعی بمبئی در سال‌های 1987 و 1988 در یک پارک ملی در راجستان تعداد 353 لانه‌ی فعال کرکس را در 29 کیلومتر مربع شمارش نمود اما این تعداد لانه تا سال 1996 نصف گردید.
این کاهش جمعیت، دکتر پراکاش را در شوک عمیقی فرو برد او کرکس‌ های مرده‌ای را پیدا کرد که در پوشش گیاهی و یا روی درختان و حتی در لانه‌ها از بین رفته بودند. دکتر پراکاش در همین ارتباط در مصاحبه‌ای گفته بود: “من نگران و گیج بودم و نمی‌توانستم بفهمم که چه اتفاقی برای کرکس‌ ها افتاده است”. سرانجام در سال 2000 دیگر هیچ کرکسی در آن منطقه باقی نماند.
فعالیت‌های دکتر پراکاش اولین زنگ خطر را به صدا درآورد و متعاقب آن بزودی گزارش‌های بسیاری مبنی بر کاهش جمعیت کرکس‌ ها از سراسر هند سرازیر گردید تا اینکه برآوردهای اخیر نشان داد که از جمعیت ده‌ها میلیونی این سه گونه کرکس تنها در حدود 20 هزار کرکس باقی مانده بود.
در سال 2000 اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) هر سه گونه کرکس یاد شده را در لیست بالاترین ریسک در خطر انقراض اعلام کرد یعنی تا انقراض این گونه‌ها تنها یک قدم باقی مانده بود مگر اینکه اقدامات بسیار فوری و موثر برای احیای جمعیت آن‌ها انجام میشد.

بررسی دلایل احتمالی کاهش جمعیت کرکس های هند

تا آن زمان کاهش چشمگیر و حیرت‌انگیز جمعیت این پرندگان، در نهایت این سوال را پیش روی محققان قرار داده بود که چه مشکلی پیش آمده است؟ سوالی که در آن زمان پاسخ به آن چندان آسان نبود.
کاهش جمعیت پرندگان دلایل گوناگونی دارد از جمله شکار غیرقانونی، اپیدمی‌ها و یا تخریب زیستگاه اما هیچ یک از این عوامل پاسخگوی مقیاس و گستردگی سرعت کاهش جمعیت کرکس‌ ها در هند نبود.
در ابتدا زیست‌شناسان تجمع بیولوژیکی آفت‌کش‌هایی همچون DDT را به عنوان علت بالقوه برای از بین رفتن کرکس‌ ها برشمردند. DDT قبلا در دهه‌ی 1960، عقاب‌های سرسفید را در آمریکا مسموم نموده و با خطر انقراض روبرو کرده بود.
گرچه آثاری از بقایای سموم دفع‌ آفات در برخی از لاشه‌های کرکس‌ ها مشاهده گردید اما باز هم پاسخ قطعی برای کاهش جمعیت سریع کرکس‌ ها به شمار نمی‌رفت.
از سوی دیگر در نزد روستاییان دلایل عجیب و غریبی برای این کاهش جمعیت برشمرده می‌شد. از جمله برخی روستاییان بر این عقیده بودند که آمریکایی‌ها کرکس‌ ها را گرفته و به اسارت درآورده‌ یا کشته‌اند.
تا آن زمان عدم وجود امکانات تشخیصی در هند و همچنین قوانینی که اجازه نمی‌داد لاشه‌ی کرکس‌ ها برای آزمایش به خارج از کشور انتقال یابد، مشکل تشخیص علت را سخت‌تر کرده بود.
ماجرای کرکس های هند

چند کرکس بر سر لاشه یک گاو

دیکلوفناک، دلیل مرگ چشمگیر کرکس های هند

با فراتر رفتن نگرانی‌ها از مرزهای هند و درگیر شدن جامعه‌ی بین‌الملل با این موضوع حیاتی، یک تیم شامل 12 دانشمند تشکیل گردید که با آزمایش لاشه‌ کرکس‌ ها در پاکستان سرانجام مقصر اصلی یعنی داروی دیکلوفناک را یافتند.
دیکلوفناک یک داروی ضدالتهاب است که برای گاو تجویز می‌شد. کرکس‌ هایی که از لاشه گاوهای تازه درمان شده تغذیه می‌کردند دچار نارسایی کلیوی شده و به سرعت از بین می‌رفتند.
دیکلوفناک ابتدا برای انسان تولید و تجویز می‌گردید اما برای دامداران هندی که برای امرار معاش به گاوهای خود متکی بودند، این داروی ضددرد که بسیار ارزان هم بود بزودی به موهبتی تبدیل گردید که با مصرف آن توسط دام‌ها بهره‌ی بیشتری از حیوانات خود می‌بردند.
برای کرکس‌ ها به عنوان رفتگران و پاکیزه‌کنندگان طبیعت، لاشه‌های گاو رایج‌ترین منبع غذایی در کشوری با بیشترین جمعیت گاو در جهان بود. در حالی که به دلایل مذهبی حمل و جابه‌جایی لاشه‌های گاو تابو محسوب میشد وظیفه رهایی از آن لاشه‌های پوسیده و متعفن، قرنها بر عهده کرکس ها گذاشته شده بود. وظیفه‌ای که با مصرف دیکلوفناک در دامداری‌ها ناتمام ماند.
سایر گونه‌های کرکس در هند بنا بر دلایلی که دکتر پراکاش بدان اشاره کرده از مرگ در اثر دیکلوفناک در امان ماندند. پراکاش در این‌باره توضیح داده: “این گونه ها مهاجر هستند و بسیاری از آن‌ها در قسمت‌های بالای هیمالیا و آسیای مرکزی حضور دارند. جایی که استفاده از چنین داروهایی نادر است.”

اهمیت کرکس ها برای سلامت جوامع انسانی

بغیر از افرادی که دستی بر آتش حفاظت از محیطزیست داشتند و قدر کرکس ها را بخوبی میدانستند، احساس خطر از فقدان این رفتگران طبیعت در بین اقشار مختلف جامعه بسیار دیرهنگام بود.
جوامعی که قرن‌ها با بی‌مهری به کرکس ها نگریسته و در فرهنگ و ادبیات خود با مفاهیمی مذموم و نکوهیده از این پرندگان سودمند یاد میکردند، سرانجام به اشتباه خود پی برده و نقش مهم و حیاتی این پرندگان را دریافتند.
آن‌ها دریافتند که کرکس ها نقش مهمی به عنوان پیشرو و خطشکن در اکوسیستم بازی می‌کنند. دفع سریع و کارآمد اجساد حیوانات مانع از گسترش باکتری‌های کشنده میگردد و از سوی دیگر دمای بالای بدن و اسیدهای قوی معده به کرکس اجازه می‌دهد لاشه آلوده به باکتری‌هایی مانند سیاه زخم را بدون هیچ‌گونه عوارض بلعیده و نابود کند.
کاهش چشمگیر جمعیت کرکس‌ ها، مشکلی بزرگ ایجاد کرد که درپی آن میلیون‌ها لاشه‌ی در حال پوسیدن بر روی زمین باقی مانده و احتمال شیوع بیماری‌هایی مانند سل، سیاه‌زخم، تب مالت، تب برفکی و بسیاری بیماری‌های دیگر به شدت افزایش یافت.

افزایش جمعیت سگ‌ها

همزمان با کاهش جمعیت کرکس ها، جمعیت سگ‌ها و موش‌ها به علت وفور زباله در هند به شدت افزایش یافت. بر خلاف کرکس ها که متابولیسم آن‌ها یک بنبست واقعی برای گسترش بیماری‌های واگیردار است، سگ‌ها و موش‌ها ناقل عوامل مختلف بیماری‌زا هستند.
دکتر پراکاش تنها در یک منطقه که دفع زباله صورت میگرفت طی تحقیقی متوجه شد که تعداد 100 سگ حاضر در آن منطقه بلافاصله پس از غیبت کرکس ها به 1200 سگ افزایش یافت. در غیاب کرکس ها در مجموع حدود 6 میلیون سگ به جمعیت سگ‌های هند اضافه گردید.
افزایش ناگهانی جمعیت سگها در هند پیامدهای ناگواری به همراه داشت و باعث شیوع بیماری هاری و از دست رفتن جان انسان‌های بیشماری گردید. به این ترتیب از دست دادن یک پرنده منجر به بحران سلامت بزرگی گردید و یک فاجعه‌ی حفاظتی به فاجعه‌ای انسانی بدل شد.

شروع عملیات نجات کرکس ها

مطالعات انجام شده در هند نشان داد در مورد پرندگانی همانند کرکس ها که هر سال تنها یک جوجه پرورش میدهند و دوران پرورش جوجه‌ها طولانی و سخت است در صورتیکه با کاهش جمعیتی بیش از 5 درصد در سال مواجه شوند، فرصت و شانس کمی برای احیای جمعیت آنها وجود خواهد داشت. بنابراین در شرایطی که بیش از 97 درصد از جمعیت کرکس ها از بین رفته بود چشم‌انداز تیره و تاری برای احیای جمعیت کرکس ها در مقابل محققان و دانشمندان قرار گرفت.
اما خبرهای خوبی نیز از نجات کرکس ها البته به مرور و با سرعت بسیار کم در راه بود. در سال 2017 یک تحقیق که در نشریه دانشگاه کمبریج منتشر شد نشان داد که کاهش جمعیت کرکس ها گرچه در سطح بسیار پایین اما کند و یا معکوس شده بود.

اعمال ممنوعیت بر داروهای خطرناک برای کرکس ها

هند سرانجام در سال 2006 استفاده از داروی دیکلوفناک را در مصارف دامپزشکی ممنوع اعلام کرد. این ممنوعیت در پی توصیه‌ی نهادهای حافظ محیط‌زیست انجام گرفت و همزمان شناسایی جایگزین‌های ایمن برای دیکلوفناک نیز در اولویت قرار گرفت. پاکستان و نپال نیز استفاده از دیکلوفناک را ممنوع نموده و از طرح‌های احیای جمعیت مشابهی برای کرکس ها استفاده نمودند.
از دیگر اقداماتی که با هدف نجات جمعیت کرکس ها آغاز شد، پرورش این پرندگان در اسارت بود. برای این منظور چندین مرکز پرورش در هند تاسیس شد که اقدام به آماده‌سازی نسل‌های جدیدی از کرکس ها و رهاسازی آنها در طبیعت می‌نمود و منطقه‌ی امن و عاری از دیکلوفناک در شعاع 100 کیلومتری اطراف این مراکز پرورش تعیین گردید.
همچنین برای حفظ جمعیت موجود کرکس ها در هند نیاز به وضع قوانین نظارتی سختگیرانه‌ای بود. نظارت شدید بر ممنوعیت استفاده از دیکلوفناک همزمان با ایجاد و اجرای کمپین‌های آگاهی بخشی برای داروخانه‌ها و دامداران از اقداماتی بود که در دستور کار همه‌ی دست‌اندرکاران عرصه حفاظت از محیطزیست هند قرار گرفت.
ماجرای کرکس های هند

یک جفت کرکس به همراه تنها جوجه‌شان

مشکلات پیش رو

در سال 2013 بررسی‌هایی که بر روی لاشه گاوها انجام شد نشان داد که استفاده از دیکلوفناک به کمتر از 2 درصد از کل دام‌ها کاهش یافته است. گرچه این میزان در راجستان با مقدار 5 درصد همچنان نگران کننده بود. همچنین بر اساس یک نظرسنجی که در داروخانه‌ها انجام گرفت مشخص شد که دیکلوفناک دیگر در ایالت آسام استفاده نمی‌شود.
 اما با وجود این کاهش شدید مصرف و شناسایی همزمان داروی جایگزین و ایمن ملوکسیکام، فرمول انسانی دیکلوفناک همچنان بصورت غیرقانونی در برخی نقاط هند استفاده میشد. دولت هند برای پر کردن این شکاف در سال 2015 در دسترس بودن فرمولاسیون دیکلوفناک انسانی را به 3 میلی لیتر محدود کرد و ویال‌های بزرگ 30 میلی‌لیتری که برای استفاده در دامپزشکی‌ها مناسب بود را ممنوع کرد.

اعتراض شرکت‌های داروسازی هند

این ممنوعیت اعتراض برخی شرکت‌های بزرگ داروسازی هند را در پی داشت اما دادگاه عالی هند این ممنوعیت‌ها را تایید کرد. در حکم دادگاه که در اکتبر 2017 ابلاغ گردید چنین آمده بود: ” کرکس‌ ها به طور جهانی به عنوان کارگران بهداشتی طبیعت پذیرفته شده‌اند و وجود آن‌ها برای تعادل زیست‌محیطی و اکولوژیکی جهان کاملاً ضروری است. بنابراین، حفظ جمعیت کرکس‌ ها قابل مذاکره نیست.”
همزمان با این حکم هشدارهایی نیز به گوش میرسید مبنی بر اینکه تا پایان بحران راه درازی در پیش است و استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل آسکلوفناک، کارپروفن، فلونیکسین و کتوپروفن که برای کرکس ها حکم سم را دارند همچنان ادامه دارد و باید قطع شود.
تا آن زمان هیچ‌گونه ابتکاری برای اعمال ممنوعیت بر استفاده از این داروها وجود نداشت و مقامات وزارت محیط‌‌‌زیست هند معتقد بودند این کار دشوار خواهد بود و احتمالاً با مقاومت شدید صنعت داروسازی قدرتمند هند روبرو خواهد شد.
ماجرای کرکس های هند

تخم‌گذاری یک کرکس در اسارت

اقدامات صورت گرفته

اجرای طرح‌های احیای جمعیت کرکس ها، همکاری تمامی بخش‌های مربوطه از محیط‌‌زیست تا بهداشت و دامپروری را در پی داشت. عدم استفاده کامل از دیکلوفناک و آزمایش ایمنی داروهای جدید دامپزشکی ضرورت یافت و توسعه‌ی سیستم‌های دفع لاشه کارآمد نیز در اولویت قرار گرفت.
اقدامات دیگر برای جلوگیری از کاهش جمعیت کرکس ها شامل ایجاد مناطق امن و حفاظت از محل‌های زادآوری کرکس ها نیز که همچنان برای توسعه ناپایدار زیرساخت‌ها و دیگر پروژه‌های توسعه تخریب می‌شدند در دستور کار قرار گرفت.
برای اجرای موفقیت‌آمیز طرح‌ها، سایر تهدیدهای موجود نیز از جمله خطوط انتقال برق و توربین‌های بادی که تلفات فزاینده‌ای بر کرکس‌ ها تحمیل می‌کردند مورد بازبینی قرار گرفت.
متاسفانه ارزش کرکس ها تنها هنگامی برای انسان مشخص گردید که این پرندگان ارزشمند در پیشگاه مرگ به زانو درآمدند.

نگاهی اجمالی به تعارض زنبورداران و پرندگان زنبورخوار

تعارض انسان و حیات وحش چیست؟

تعارض انسان و حیات وحش عبارت است از هر گونه تعامل انسان با حیات وحش که منجر به تأثیرات منفی بر زندگی اجتماعی، اقتصادی یا فرهنگی انسان، حفاظت از حیات وحش و محیط زیست شود.

افزایش جمعیت انسان، تقاضا برای منابع طبیعی را افزایش داده است. این امر منجر به تخریب و تجزیه زیستگاه‌های طبیعی و تجاوز حیات وحش به دام‌ها شده است. حیات وحش به طور فزاینده‌ای در حال رقابت با انسان‌ها برای منابع محدود طبیعی است که این رقابت موجب افزایش درگیری‌های انسان و حیات وحش می‌شود. تعارض بین انسان و حیات وحش در حال حاضر از جمله تهدیدهای اصلی برای بقای بسیاری از گونه‌های در معرض خطر و همچنین امنیت و رفاه معیشت جامعه در آفریقا است و به چالشی بزرگ در بسیاری از کشورهای منطقه آسیا و اقیانوسیه تبدیل شده و باعث ایجاد احساسات منفی نسبت به حفاظت گردیده است. این احساسات منفی زمانی بیش از پیش خودنمایی می‌کنند که مناطق حفاظت شده موجود گسترش یافته یا مناطق حفاظت شده جدیدی ایجاد شوند. از جمله پیامدهای تعارض می‌توان به خسارت و تخریب محصولات زراعی، کاهش بهره‌وری مزارع، بهره‌برداری به صورت چرای دام و استفاده از آب، شکار حیوانات وحشی، صدمه و مرگ کشاورزان، آسیب به زیرساخت‌ها و افزایش خطر انتقال بیماری‌ها به حیات وحش و دام اشاره کرد.

از آنجا که بسیاری از کشورها با این چالش چندوجهی مقابله می‌کنند، موضوع تعارض در سیاست‌ها و استراتژی‌های ملی حیات وحش، توسعه و فقرزدایی مورد توجه قرار گرفته است. با این حال، نیاز به بهبود  و انتقال دانش، اتخاذ رویکرد فراگیرتر و بین رشته‌ای و افزایش همکاری میان سازمان‌های مرتبط با جنگل‌داری، حیات وحش، کشاورزی، دامداری و سایر بخش‌های مرتبط در سطح ملی است.[1]

به بیان ساده تعارض با حیات وحش زمانی ایجاد می‌شود که نیازهای حیاتی انسان و حیات‌وحش از منابع مشترک، همپوشانی پیدا ‌کنند و این مورد باعث خساراتی به انسان و حیات وحش می‌گردد.


نگارنده مقاله: یاسمین یوسفی

«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاه‌های انجمن را منعکس نمی‌کند.»


تعارض میان حیات وحش و زنبورداران چیست؟

امروزه نقش زنبور عسل در سلامت محیط‌زیست و گرده‌افشانی، همچنین تولید عسل به عنوان یک ماده غذایی و درمانی باارزش برکسی پوشیده نیست. انسان‌ها از دیرباز پرورش زنبور عسل به منظور تولید عسل را فراگرفته و همچنان ادامه می‌دهند. حضور و تراکم کندو‌ها در مناطق طبیعی می‌تواند تعارضاتی را میان انسان و حیات وحش ایجاد کند. خرس، تشی، سبزقبا و پرندگان زنبورخوار از جمله جانورانی هستند که به ‌طور مستقیم از عسل و یا از خود زنبور تغذیه می‌کنند.

پرندگان زنبورخوار چگونه باعث خسارت به کندو می‌شوند؟

 زنبورخوارها به طور طبیعی پرندگانی حشره‌خوار هستند. آن‌ها از انواع حشرات مانند قاب‌بالان، سنجاقک‌ها، بیدها و پروانه‌ها، زنبورهای زرد و قرمز و زنبور عسل تغذیه‌ می‌کنند. تراکم کندوها و حضور تعداد زیادی زنبور عسل در یک محدوده باعث می‌شود تا آن‌ها بیشتر به سمت زنبورستان‌ها جذب شده و زنبورهای عسل را شکار کنند و باعث کاهش جمعیت کندو و خسارت‌ به زنبورداران شوند. در بعضی فصول شکار شدن ملکه می‌تواند خسارت بسیاری را به زنبورداران وارد کند. برخی افراد برای کاهش خسارات به کندوها، به روش‌های غیراخلاقی از جمله استفاده از انواع سموم، تله و تیراندازی، دست به کشتار این پرندگان می‌زنند که به صورت مستقیم یا غیر‌مستقیم می‌توانند باعث از بین رفتن سایر گونه‌های جانوری و تهدید محیط زیست شود.

زنبورداری فعالیتی شناخته شده در جهان است و به عبارتی  بهره‌برداری از طبیعت محسوب می‌گردد. زنبور عسل هر چند در گرده‌افشانی گل‌ها و شکوفه درختان میوه نقش موثر و حیاتی دارد اما خود می‌تواند با افزایش گرده‌افشانی گیاهان مورد علاقه و دارای شهد و گل بر روی فلور (تنوع گیاهی) منطقه تاثیرگذار باشد. اما این به این معنا نیست که هیچگونه فعالیتی در طبیعت انجام نشود بلکه بهربرداری باید به گونه‌ای باشد که آسیب غیرقابل جبران به طبیعت وارد نگردد. از این رو پژوهشگران در تمام دنیا در تلاشند تا با احترام به جوامع محلی و زنبورداران راه‌حل‌هایی را پیشنهاد و ارائه کنند تا به کاهش تعارض و رضایت نسبی زنبورداران منجر شود.

راههای مبارزه با پرنده زنبورخوار، آیا می‌توان از حمله پرندگان زنبورخوار به زنبورستان‌ها جلوگیری کرد؟

هیچ آمار دقیق و قابل استنادی از تعداد زنبورهایی که توسط پرندگان زنبورخوار خورده می‌شوند وجود ندارد همچنین به طور صد در صد نمی‌توان از فعالیت و حق طبیعی حیات وحش جلوگیری نمود و کشتار آن‌ها نه‌ تنها راه حل نامناسبی خواهد بود بلکه نظام طبیعت را برهم زده به طور غیرمستقیم بر فعالیت‌های بشری اثر منفی دارد.

براساس تحقیقات پژوهشگران در اسپانیا افزایش فعالیت زنبورخواران بر کاهش فعالیت زنبورهای کندو موثر است اما تغذیه آن‌ها از زنبورها به هیچ عنوان باعث مرگ کندو نخواهد شد و همواره نوزاد حشره در کندو به حیات خود ادامه می‌دهد. [2]

در دنیا پژوهش برای کاهش تعارض ادامه دارد و راهکارهای موثری ارائه می‌گردد.

پژوهشگران با تعامل با زنبورداران و نیز بررسی رفتار طبیعی پرندگان زنبورخوار چندین راهکار را معرفی و پیشنهاد می‌کنند. این راهکارها شامل: استفاده از انواع پرنده‌ترسان‌ها، فرفره و روبان رنگی، استفاده از بالن و بادکنک، دستگاه‌های فراصوت دورکننده زنبورخواران و…

به عنوان مثال با دقت به رفتار این گونه متوجه خواهید شد که این پرندگان دکل‌ها و سیم‌های برق را به عنوان جای نشستن ترجیح می‌دهند و کلونی‌های آنها در دیواره‌های رودخانه‌ها وجود دارد بنابراین قرار دادن کندو‌ها در چنین مکان‌هایی میزان شکار شدن زنبورها و خسارت را افزایش می‌دهد. وجود آب تازه و در دسترس در محوطه زنبورستان نیز مانع از دور شدن بیشتر زنبورها برای دسترسی به آب می‌گردد.

پژوهشگران اسپانیایی در مطالعه خود بیان می‌کنند که نصب سایبان برای کندوها و قرار دادن آب تازه و در دسترس در محوطه زنبورستان از میان راه‌حل‌های موجود بیشترین و موثرترین تاثیر را بر کاهش شکار زنبورها توسط زنبورخواران دارد. این پژوهش نشان می‌دهد که خنک نگه‌داشتن کندو باعث می‌گردد تا زنبورها فقط به منظور جمع‌آوری گرده و گل از کندو خارج شده و کمتر مورد آسیب قرار بگیرند.

در ارتباط با پروژه‌ی کنترل تعارض زنبورداران و پرندگان زنبورخوار که در آوای بوم اجرا میشود بیشتر بخوانید

نمونه‌های اجرا شده از راه‌کارهای پیشنهادی

 

زنبورداری فعالیتی کاملا علمی است. شرکت در فعالیت‌های آموزشی و مطالعه منابع خاص این رشته که توسط اساتید علم زنبورداری، کشاورزی و سایر پژوهشگران مرتبط گردآوری گردیده  نیز می‌تواند در کاهش تعارض موثر باشد.

انتخاب محل زنبورستان براساس میزان گیاهان گلدار منطقه، کوچ کندوها، استفاده و عدم استفاده از تغذیه دستی زنبورها، فاصله زنبورستان‌ها و توجه به تقویم  زنبورداری از جمله این موارد است.

به عنوان مثال در صورت امکان کوچ دادن کندوها در با آغاز فصل تابستان به مناطق کوهستانی می‌تواند زنبورها را تا حدی از دسترس زنبورخواران محفوظ دارد چرا که این پرندگان کمتر در مناطق مرتفع زیست می‌کنند. با کاهش گرده و گل در مراتع، امکان بهره‌برداری از گیاهان گلدار در ارتفاعات همچنان وجود دارد و زنبورها برای دسترسی به شهد و گرده نیازی به دور شدن از کندو ندارند.

در این مطلب به صورت خلاصه به مبحث تعارض و پرندگان زنبورخوار پرداخته شده است. در آینده مطالب مرتبط بیشتری در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.

[1] http://www.fao.org/forestry/wildlife/67288/en/

[2] https://www.researchgate.net/publication/327425502_European_bee-eaters_Merops_apiaster_and_apiculture_understanding_their_interactions_and_the_usefulness_of_nonlethal_techniques_to_prevent_damage_at_apiaries

انقراض پرندگان در دپو زباله

تفکیک زباله امروزه یکی از دغدغه های بزرگ حافظان محیط زیست و طبیعت است. از شیرابه ها تا وجود زباله های شیمیایی مانند باتری مشکلاتی را برای حیات وحش و محیط زیست ایجاد کرده است. تا بحال از خود پرسیده اید که باتری های به درد نخور را چه کنیم؟ چگونه باید زباله های که حاوی مواد شیمیایی هستند را دور بریزیم؟ زباله ها چه تاثیری بر زندگی پرندگان دارند؟پیش تر در مورد علت کاهش کرکس ها در جهان صحبت کرده ایم و دراین مطلب کمی به انقراض پرندگان در دپو زباله پرداخته ایم.

این روز های پاییزی که پرندگان شکاری مهمان کشور ما هستند یکی از نقطه های که میتوان آنها را به راحتی دید, محل جمع آوری و دفن زباله ها یا همان دپو زباله است.
اگر کمی از شهر دور شویم محل هایی را خواهیم دید که زباله ها به صورت لایه لایه یک جا جمع آوری شده اند. در فصل پاییز و زمستان پرندگانی مانند عقاب ها و کرکس ها که راهی طولانی را در مسیر مهاجرت خود پرواز کرده اند و به کشور ما رسیده اند را خواهید دید.

انقراض پرندگان در دپو زباله

عقاب ها و انقراض پرندگان در دپو زباله

وجود پسماند گوشت و ضایعات مرغ در میان زباله ها این پرندگان را به این مناطق کشانده است. اما گزارش های نابودی تعداد زیادی از عقاب ها و کرکس ها در دپو زباله نشان میدهد که یک جای کار میلنگد!
بله, بسیاری از مواردی که این پرندگان به عنوان غذا پیدا میکنند نه تنها ارزش غذایی ندارند بلکه وجود پسماند های انسانی, زباله های شیمیایی, دارویی و سموم مختلف میتواند جان این پرندگان را به خطر بیاندازد.
بسیاری از گونه های که در دپو زباله یافت میشوند, نتیجه مسمویت غذایی هستند.
از طرفی اگر پرندگان مبتلا به بیماری های مانند: آنفولانزا و انواع مسمویت شوند به راحتی به دیگر پرندگان منتقل میکنند.
این به این معناست که به راحتی جان چندین پرنده را در خطر انداخته ایم.

تلفات زیادی هر ساله در دپو زباله گزارش میشود. بنابراین اگر تفکیک زباله و مدریت پسماند وجود نداشته باشد به راحتی این پرندگان را در معرض خطر قرار میدهیم.
از طرفی یکی از گونه های که در دپو زباله ها بارها رکورد شده است عقاب صحرایی (steppe eagle) بوده است.
این عقاب در کشور ایران به راحتی دیده میشود اما گونه در معرض خطر انقراض است و پروژه های حفاظتی بسیاری برای این پرنده وجود دارد.

بیشتر بخوانید: عقاب صحرایی ( استپی)

عقاب استپی

گونه ای که با سهل انگاری ما ممکن است روز به روز از تعدادش کاسته شود.
نه تنها عقاب صحرایی بلکه عقاب شاهی, کرکس ها و گونه های با ارزش دیگری را در حال پرواز روی زباله ها میبینیم.

بیشتر بخوانید: عقاب های ایران و جهان

تفکیک زباله ها برای جلوگیری از انقراض پرندگان

پسماند یا زباله ها از اجزا مختلفی تشکیل میشوند. همانطور که میدانیم زباله های تر و خشک یا ارگانیک وجود دارند.

اما این ها کل ماجرا نیستند و خطرات احتمالی بعضی از زباله ها برای حیات وحش خصوصا پرندگان بسیار بیشتر از تصور عام است.
بنابراین برای جلوگیری از انقراض و آسیب پرندگان در دپو زباله ها باید حواسمان باشد, زباله هایی که سمی یا حاوی مواد شیمیایی هستند را نباید به صورت معمول دور بیاندازیم.

به عنوان مثال: باتری ها یکی از معضل ها برای پرندگان در دپو زباله هستند. باتری ها حاوی فلزات و مواد سنگین مانند: جیوه, سرب, روی و غیره هستند.
همچنین درصد زیادی از جیوه موجود در زباله ها مربوط به باتری های قلمی است.
اگر باتری ها را با دیگر زباله ها دور بیاندازید ترکیب آن با دیگر مواد خطرات جدی به همراه دارد.
همین حالا که این متن را میخوانید در دپو زباله مملو از باتری های مختلف است و این یعنی به خطر انداختن جان حیات وحش و انسان ها!

زباله های خطرناک

راه حل

بیاید از انقراض پرندگان در دپو زباله جلوگیری کنیم:

  • سعی کنید از باتری های قابل شارژ استفاده کنید. بنابراین میزان زباله خطرناک شما بسیار کاهش میابد.
  • اگر از باتری های معمولی استفاده میکنید و یا هرگونه زباله شیمیایی و سمی دارید؛ باید به صورت جداگانه به غرفه های بازیافت در سطح شهر تحویل دهید.

فراموش نکنید؛ سوزاندن زباله های شیمیایی, سمی و باتری ها به هیچ عنوان کار درستی نیست. چراکه هوا را آلوده به این مواد خطرناک میکنید.

کلام آخر

حواسمان را بیشتر جمع کنیم و درمورد تاثیر زباله ها بر پرندگان و دلایل انقراض پرندگان در دپو زباله بیشتر مطالعه کنید. خصوصا تفکیک زباله را به روش اصولی یاد بگیریم. از طرفی زباله های شیمیایی, سمی و پزشکی را با روش معمول دور نیندازید. پرندگان در دپو زباله درحال تغذیه هستند و ممکن است به راحتی یک گونه را به انقراض نزدیک کنیم. همچنین بهتر است بدانیم زباله های خطرناک نه تنها جان حیات وحش بلکه جان انسان ها را نیز به خطر می اندازد.

سفرنامه ی پرنده نگری در سواحل مَکُران

داستان‌های پرنده نگری در سفر، معمولا شرح داستانِ برنامه‌ای یک‌روزه و به‌مقصدی خاص هستند. این سفرنامه اما خلاصه‌ای از سفر به سیستان و بلوچستان و سواحل مکران است. این سفر بسیار آهسته 300 کیلومتری، در بهمن و اسفند نود و هشت است که از “گواتر” در مرز دریای عمان با پاکستان شروع، و تا باغ‌های موز زرآباد ادامه داشت. اگر روزی قصد سفر در این مسیر ساحلی بی‌نظیر را داشته باشید، خواندن این سفرنامه به شما ایده‌ای از اینکه چه پرنده‌هایی را در چه جایی از مسیر ممکن است ببینید، خواهد داد.

شروع سفر از گواتر

خلیج گواتر جایی بود که این سفر هیجان‌انگیز شروع شد. خور یا خلیج گواتر رویشگاه جنگل حرا است که در جنوب شرقی‌ترین نقطه‌ی سیستان و بلوچستان قرار دارد. این خلیج میزبان بسیاری از پرندگان آبزی از جمله باکلان، پلیکان، کاکایی، پرستوی دریایی، حواصیل و بسیاری دیگر است. برای یک پرنده نگریِ لذت بخش در پای درختان مانگرو، باید یا از یک قایق میخواستم تا مرا به میان جنگل ببرد و یا پیاده از خشکی خود را میرساندم. اما از آنجا که چکمه نیاز بود و من همراه نداشتم تصمیم گرفتم تا پرندگان آبزی  را در ادامه ی مسیر، یعنی روستای بریس مشاهده کنم.

بریس و تماشای تلیله های سفید

سفر به سیستان و بلوچستان

تجربه پرنده نگری در سفر به سیستان و بلوچستان

پس به سمت غرب حرکت کردم و بعد از عبور از پسابندر به بریس رسیدم. بریس با سه شکل از دسترسی به اقیانوس، برای من بهترین تجربه دیدن پرندگان آبزی و کنار آبزی بود. اولین دسترسی در 10 کیلومتریِ پیش از بریس در کنار ساحلی دنج بود که غیر از من هیچ گردشگری نبود. کمپ یک هفته ای در این ساحل صحنه زیبایی رو در خاطرم ثبت کرد که شاید در انیمیشن کوتاهِ Piper  دیده باشید.

فرار دوان دوانِ تلیله های سفید از موج و سپس تعقیب همان موج در برگشت به دریا. در واقع حلزون هایی که دریا به ساحل آورده برای گریز از شکار، در زیر ماسه ها پنهان می شوند و هر بار در برگشت موج بیرون آمده و خود را به جریان آب می سپارند تا کمی به دریا نزدیک تر شوند. با برگشت موج و تا قبل از فرو رفتن دوباره ی حلزون ها، تلیله ها این فرصت کم برای شکار را جشن می‌گیرند.

دومین دسترسی از بلندای چند صد متری صخره ی معروفِ بریس بر روی دریا بود. این صخره سه دماغه دارد و دماغه ی غربی، دیوان رود نام دارد. جایی که گردشگران برای گرفتن عکس های اینستاگرامی از بالای اسکله و قایق‌های روی آب، جمع می‌شوند. اینجا شاید بهترین مکان برای آموزش شناسایی انواع کاکایی و پرستوی دریایی باشد. با ایستادن بر لبه‌ی صخره در هنگام باد، می‌توان از فاصله نزدیک این پرندگان را در زیر پا و یا در بالای سر مشاهده کرد که بر روی باد سوار شده و به رقص درمی‌آیند.

تماشای پرندگان در فاصله چند متری

پیش از غروب در زیر پای شما در دیواره‌های این صخره، جمعیت زیادی از باکلان بزرگ در لانه‌هاشان گرد هم می‌آیند. برای دیدن آن‌ها یا باید به دو دماغه‌ی دیگر رفت و یا خود را برای سومین راه دسترسی به اقیانوس آماده کرد. این راه همانا ساعت 5 صبح بیدار شدن و خود را به اسکله رساندن است. در طی چند مرتبه هر بار از یک ناخدا درخواست کردم تا اجازه بدهد با تیمش بر روی قایق همراه شوم. به وسط دریا که رسیدیم اگر دریا زده نشده باشیم می‌توان با شوق شاهد نمونه‌ای از هم‌زیستی بین انسان و پرنده‌ها بود.

پلیکان خاکستری و انواع کاکایی به فاصله‌ی چند متری دور قایق منتظر می‌مانند تا صیادان ماهی‌های صید شده‌ای را که نمی‌خواهند به درون آب بیاندازند. و شما حتی بدون دوچشمی می‌توانید از دیدنشان لذت ببرید. سبز قبای هندی نیز گونه‌ی خاص این منطقه است که در سرتاسر مسیر به‌راحتی در حاشیه‌ی شهر و روستاها بر روی سیم‌های برق می‌توان دید. غراب گردن قهوه ای هم، گونه‌ایست که البته باید برای دیدنش مثل من خوش شانس باشید.

پرنده نگری در چابهار

در ادامه مسیر به بندر چابهار رسیدم. بدون شک بهترین مکان چابهار برای دیدن پرندگان غیر آبزی، ساحل صخره‌ای هتل لیپار است که دید به سوی خلیج چابهار دارد. یکی از گونه‌های کمیاب که پرنده‌نگران با سابقه هم، آرزوی دیدن آن را دارند را بارها در بین درختان مسواک دیدم. بوچانگا با اندازه‌ی کلاغ و به رنگ سیاه، با دم بلند و چشمان خونین رنگ، پرنده‌ای شدیدا خجالتی است که در زیر آفتاب رگه‌های قهوه‌ای تنش نمایان می‌شود.

زنبور‌خوار سبز و صحنه شکار سنجاقک اینجا به سادگی قابل دیدن بود. درست ابتدای اسفند بود که صدای آواز شهدخوارِ تازه از راه رسیده با لباس جدید بنفشش همه‌جا را پُر کرد. میوه‌ی ریز و گیلاسیِ درخت مسواک، پرنده‌های زیادی از جمله میوه‌خوار و بلبل خرما را به خودش جذب کرده بود. کلاغ هندی هم من را یاد نزدیکی مکانی و فرهنگی این منطقه با هندوستان می‌انداخت.

سواحل مکران

جهلو و موزهای معروف چابهار

بعد از طی 170 کیلومتر از چابهار به کرانه‌ی غربی، به شهر جُهُلو رسیدم که به زرآباد شناخته می‌شود. اقامت دو هفته‌ای من در چند کیلومتر بعد‌تر در اطراف رودخانه‌ی رابچ بود، همان‌جایی که موزهای معروف چابهار کشت می‌شوند. سیلاب بزرگ دی‌ماه 98 با نشاندن کود و بذر در دشت‌های اطراف یکی از زیباترین چشم‌انداز‌های کره زمین را به‌وجود آورده بود.

دسته‌های میلیونی پروانه که از روی دشت‌های سرسبز حرکت می‌کردند و صدای تیز دراج های نر در بین درختان موز برای یافتن جفت. سرود هماهنگ یاکریم‌های خجالتی بر روی شاخه‌های دور. حمله‌ی بی‌باکانه‌ی یک زوج دیدومک با جیغ‌های پی‌در‌پی برای دور کردن من از لانه‌شان که حتما در آن حوالی بود. ماهی‌خورک سینه سفید با رنگ آبی بی‌نهایت شفافش بر روی درخت بلند کنار رودخانه. همه‌ی این‌ها به همراه دیدن انواع گنجشک‌سانان مثل گلوآبی، شهدخوار، چک‌چک‌ها و چکاوک‌ها، یکی از به یادماندنی ترین تجربه‌های پرنده نگری در ایران و سفر به سیستان و بلوچستان از جمله سواحل مکران  را در ذهن من برای همیشه ثبت کرد.

تنوع زیستی پرندگان شهر اصفهان

اگر در فضاهای سبز اصفهان گشتی زده باشید، متوجه خواهید شد که مساحت فضای سبز شهر اصفهان قابل توجه و زیاد است. از این رو بدیهی به‌نظر می‌رسد که در این فضای خوش پتانسیل و موقعیت جغرافیایی ویژه اصفهان، پرنده های شهر اصفهان نیز متنوع و رنگارنگ باشند. پیش‌تر راجع‌به پرندگان مهاجر زاینده رود اصفهان نوشتیم. همچنین مطالبی با عناوین مختلفی چون پرندگان به پارک می‌آیند ، لانه چرخ ریسک پشت بلوطی ، چرا به تماشای پرندگان می‌رویم و سهره طلایی منتشر نمودیم که بی‌ربط با موضوع مطلب فعلی نیست و خواندن آن را به شما پیشنهاد می‌کنیم. اکنون قصد داریم شما را با تنوع زیستی پرنده های شهر اصفهان بیشتر آشنا کنیم.

مساحت فضای سبز شهر اصفهان و تنوع زیستگاهی

اصفهان دارای 30 میلیون متر‌مربع فضای سبز شهری است که از این میزان مساحت فضای سبز شهری 4،777،455 متر مربع مربوط به مساحت 95 پارک شهری است. شهر اصفهان با دارای بودن 30 میلیون متر‌مربع فضای سبز شهری سومین شهر از نظر وسعت فضای سبز در کشور است. از کل مساحت ذکر شده در شهر اصفهان 4،777،455 مترمربع مساحت مربوط به پارک‌های شهری است. در اصفهان 95 پارک شهری وجود دارد که این تعداد پارک با تنوع پوشش گیاهی خوبی که دارند باعث شدند فضای مناسبی برای زیستن پرندگان مهیا شود.

پارک شهر اصفهان

پرنده های شهر اصفهان چند گونه هستند؟

شهر اصفهان به دلیل تنوع توپوگرافی، تنوع پوشش گیاهی و دارا بودن زاینده رود از تنوع زیستی غنی پرندگان برخوردار است. به‌طوری‌که طی مشاهدات انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم و پرنده‌نگران در چند سال بیش از 180 گونه پرنده در شهر اصفهان ثبت و مشاهده شده است. کل گونه‌هایی که در شهر اصفهان مشاهده شده است شامل گونه های مهاجر، بومی، گذری می‌باشد.

پرندگان آبزی شهر اصفهان

به‌دلیل وجود زاینده رود در قلب شهر اصفهان پرندگان آبزی و کنار آبزی فراوانی را در شهر شاهد هستیم که بیشتر این پرندگان در فصل زمستان به شهر می‌آیند و وابسته به این اکوسیستم آبی می‌باشند. اگر بخواهیم گونه‌های شاخص پرندگان آبزی شهر اصفهان معرفی کنیم می‌توانیم به کاکایی سرسیاه، گاوچرانک، اردک سرسبز، خوتکا، چنگر، چنگر نوک سرخ، حواصیل خاکستری و حواصیل کوچک اشاره کرد. در چندسال اخیر به‌دلیل خشک شدن پیاپی رودخانه زاینده رود جمعیت پرندگان آبزی در شهر اصفهان با کاهش رو به رو شده است که نیازمند احیای پایدار زاینده رود می‌باشد.

پرندگان آبزی

پرندگان خشک‌زی شهر اصفهان

در شهر اصفهان به‌دلیل وجود درختان خشکه‌دار و باغات زیادی که در اطراف شهر اصفهان است تنوع گونه‌ای غنی از پرندگان خشکی‌زی مشاهده می‌کنیم. همچنین به دلیل وجود مساحت زیاد فضای سبز شهری و تنوع پوشش گیاهی شاهد گونه های مختلفی از گنجشک سانان هستیم که در فصول مختلف می‌تواند تنوع زیستی متفاوتی را از پرندگان در شهر اصفهان مشاهده کرد. طی تحقیقات اخیری که بر روی پرندگان پارک‌های شهر اصفهان انجام‌شده بیش از 50 گونه خشک‌زی در پارک‌های اصفهان ثبت شده است که از کل گونه‌های مشاهده شده 28 گونه پرنده آوازخوان است.

پرندگان خشکزی

پرندگان بومی شهر اصفهان کدامند؟

در بین گونه‌های مهاجر فصلی پرندگان بومی شهر اصفهان وجود دارد که شما می‌توانید در هر فصل آن‌ها را مشاهده کنید. این پرندگان بومی می‌توانند مختص هر پارک باشند و این تفاوت گونه‌ای به‌دلیل وجود نوع پوشش گیاهی و توپوگرافی است. به‌طور مثال شما در پارک کوهستانی صفه در طول سال می‌توانید کمرکولی کوچک و بزرگ و کبک را مشاهده کنید‌ که در پارک‌های دیگر شهر اصفهان مشاهده این گونه‌ها امکان پذیر نمی‌باشد. همچنین پرندگانی از جمله دارکوب سوری، چرخ ریسک بزرگ، بلبل هزاردستان، مرغ مینا، طوطی طوق صورتی، بلبل خرما و سار جزو پرندگان بومی شهر اصفهان می‌باشند که در بیشتر پارک‌ها همچون پارک ناژوان، سعدی، کودک و مشتاق قابل مشاهده هستند.

پرندگان مهاجر خشک‌زی اصفهان

بهترین فصل برای مشاهده پرندگان مهاجر گنجشک سانان مانند خانواده سسک‌ها، سهره‌ها، زردپر‌ها در اصفهان فصل بهار است که در این فصل شما می‌توانید پرندگان آوازخوان متعددی را مشاهده کنید پرندگانی از جمله بلبل هزاردستان، سهره گلی، مگس‌گیر‌خالدار، سسک سردودی، سهره سبز، سسک درختی زیتونی، سسک چیف چاف و پری شاهرخ.

اصفهان پرندگان مهاجم هم دارد؟

در چند سال خیر در شهر اصفهان شاهد پرندگان مهاجم هستیم که وجود این گونه پرندگان می‌تواند صدمات جدی به اکوسیستم و اکولوژی پرندگان دیگر وارد کنند. در شهر اصفهان مرغ مینا و طوطی طوق صورتی جزو پرندگان مهاجم محسوب می‌شوند که نظریه‌های مختلفی برای چگونگی ورود این گونه‌ها به پارک‌های شهر اصفهان است. مرغ مینا پرنده بومی حوضه خلیج فارس می‌باشد که در چندسال اخیر توسط مردم به اصفهان آورده شده و رهاسازی شده است.

پرندگان مهاجم

کدام پارک‌های شهر اصفهان بیشترین تنوع گونه‌ای پرندگان را دارند؟

طی تحقیقات و مشاهدات اخیر پارک ناژوان و صفه که از جمله فضاهای سبز اصفهان هستند و بخش نسبتاً زیادی از مساحت فضای سبز شهر اصفهان را پوشش می‌دهد، به‌دلیل شرایط اکولوژیکی مناسب (وضیعت پوشش گیاهی، آلودگی صوتی و موقیعت مکانی)، نسبت به سایر پارک‌ها از تنوع زیستی پرنده های شهر اصفهان بیشتر برخوردار هستند. به‌طوریکه در پارک صفه و ناژوان فقط در فصل بهار بیش از 20 گونه پرنده خشک‌زی ثبت شده است. پرندگان شاخص پارک جنگلی ناژوان شامل دارکوب سوری، پری شاهرخ، بلبل هزرادستان، چرخ ریسک، مرغ مینا و طوطی طوق صورتی می‌باشد. همچنین پرندگانی از جمله کمرکولی کوچک، کبک، زاغ نوک سرخ، طرقه کوهی، سسک جنبان و مرغ حق در پارک صفه زیست می‌کنند.

طبیعتگردی در قرنطینه

کرونا و قرنطینه همه مارا خانه نشین کرد. شما هم مثل ما دلتنگ پرنده نگری هستید؟! از طبیعتگردی در قرنطینه چیزی میدانید؟ طبیعتگرد ها و اهالی سفر این روز ها بیشتر از بقیه افراد اذیت شدند. اما چاره ایی نبود، سلامتی ارزشش بیشتر از این حرف هاست!! در این مطلب برای شما دوستاران حیات وحش و طبیعت نکته هایی را گفته اییم که بتوانید در قرنطینه نیز تعاملی با طبیعت داشته باشید و به فکر سلامت روان خود باشید.

طبیعتگردی در قرنطینه و سلامت روان

طبیعتگردی در قرنطینه

اکوتراپی

تحقیقاتی از سوی روانشناسان انجام شده است که بیانگر ارتباط سلامت روان و تعامل با طبیعت است. در یکی از این موارد، تحقیقی در یک بیمارستان انجام شده است که بیماران را در دو بخش مورد بررسی قرار داده اند.
بیماران یکی از بخش ها, منظره درختان و صدای پرندگان را داشتند و بخش دیگر در یک اتاق معمولی و بسته, تحت درمان قرار میگرفتند.
پس از مدت ها دریافتند که بیمارانی که در بخش اول قرار دارند، روند بهبود را سریع تر از بخش دیگر طی میکنند.
بنابراین افرادی که با طبیعت سر و کار دارند و درختان و پرندگان را میبینند از سلامت جسمی و روانی بیشتری برخوردارند.
در نتیجه اگر در خانه مانده اید بهتر است برای سلامتی خود به این نکات توجه کنید.

توجه به پرندگان

اگر شما پرنده نگر نیستید، یعنی توجه کمتری به آنها دارید و کمتر از پرنده نگر ها تفاوت آنها را میشناسید.
شما را دعوت میکنیم به پشت پنجره!! کافیست این بار با دقت بیشتری به رنگها، اندازه ها و رفتار پرنده ها توجه کنید.
اینکار نه تنها تمرینی برای تمرکز شما در روزمره میشود، بلکه لذت تماشای رفتار هایی مثل: قلمرو طلبی، جذب جفت، رقص جفت گیری، ساخت لانه، غذا دهی به جوجه ها و غیره به سلامت شما کمک میکنند.
شاید بگویید دیدن این رفتار ها غیر ممکن است، اما اشتباه میکنید! کمی حوصله کنید و با دقت بیشتر با نگاهتان دنبالشان کنید.
در مرحله اول میتوانید چشمان خود را ببندید، دستانتان را پشت گوش خود بگذارید, به طوری که صداها را متمرکز تر بشنوید. این روش نه تنها پشت پنجره، بلکه در طبیعت نیز برای پیدا کردن پرنده از روی صدا، روش خوبیست.
به منقار پرنده ها توجه کنید! خیلی از پرنده ها مثل گنجشک ها، کلاغ ها و کبوتر ها کمتر از انسان میترسند و به ما نزدیک میشوند.
بنابراین فرصت خوبیست که منقار آنها را ببینید. دیدن تفاوت منقار هر پرنده میتواند به شناسایی شما در پرندگان کمک کند.
حتی در این فصل که پرندگان لانه میسازند و یا در حال بازسازی لانه های خود هستند میتوانید شاخه و چوب های کوچک را داخل دهانشان ببینید.
اگر کرم یا حشره ایی بین منقارشان بود، بدانید او یا یک پدر یا یک مادر است که برای جوجه های خود غذا میبرد.
این همه زیبایی را از خودمان دریغ نکنیم.

جذب پرندگان

طبیعتگردی در قرنطینه

میخواهید پرندگان بیشتری ببینید؟! رفتار های بیشتری را میخواهید تشخیص دهید؟! جذب پرندگان اما به روش اصولی کاری بسیار لذت بخش است. چرا میگوییم اصولی؟! چرا که هر حرکت غیر اصولی ما باعث تغییر رفتار حیوانات میشود و این امر به چرخه طبیعی و حیات پرنده آسیب میزند. پس حواستان را جمع کنید و فراموش نکنید که یک زندگی نباید فدای لذت ما انسان ها شود.

اما روش های اصولی جذب پرندگان چیست؟!

چند وقت پیش یک وبینار آموزشی برگزار کردیم و روش های اصولی و نحوه ساخت وسایل و نگهداری آنها را گفتیم.
که میتوانید از طریق لینک زیر ویدئو این وبینار را با قیمتی کمتر خریداری کنید.
یکی از این روش های طبیعتگردی در قرنطینه, ساخت فیدر یا غذا رسان است.
در این روش شما ظرفی را میسازید و از دانه پر میکنید. میتوانید از پنجره یا بالکن خانه خود آویزان کنید.
در این روش پرنده ها نباید متوجه حضور انسان ها شوند و نباید ظرف شما به گونه ای باشد که به راحتی دانه ها را بردارند.
فیدر پرندگان بسیاری را جذب میکند و از طرفی مقدار زیادی غذا نمیدهید که رژیم غذایی آنها تغییر کند. بنابراین با رعایت اصول آن میتوانید پرندگان را به حیاط، بالکن یا پنجره خود جذب کنید.
این روز ها هوا گرم است و خانه ها مانند قدیم یک حوض بزرگ ندارد که پرندگان به راحتی آب برای آشامیدن پیدا کنند.
بنابراین میتوانید با وسایل دور ریختنی واتر فیدر «water feeder» یا آبرسان بسازید.
واتر فیدر نیز یک روش اصولی برای جذب پرندگان است.

پرنده نگر شوید

بکشید، بنویسید و نوت برداری کنید!
همه ما آدم ها به دنبال چیز های جدید هستیم. امروز اگر پشت پنجره به دنبال تماشای پرندگان باشیم قطعا فردا, فهمیدن اینکه نام آن پرنده چرخریسک است یا سسک درختی و یا اینکه این پرنده کوچک از چه کشور هایی در مسیر مهاجرتش عبور کرده، لذت بخش تر خواهد بود.
پس بهتر است بدانید با یادداشت کردن رنگ یا اندازه یا رفتار و حتی ضبط صدای پرنده, میتوانید هر آنچه میخواهید در مورد این پرنده را بفهمید.
یک دفترچه بردارید، هر روزی که به تماشای پرندگان مینشینید را تاریخ بزنید و هرآنچه میبینید را یادداشت کنید.
تبریک میگوییم حال شما هم یک پرنده نگر هستید.

نقاشی کردن لذتی که سن و سال ندارد.

هر پرنده ایی که میبینید را نقاشی کنید. نه تنها بعد از مدتی اطلاعات بسیاری راجع به پرندگان یاد میگیرید.
بلکه ساعت ها غرق رنگ و طبیعت هستید. این هم نوعی طبیعتگردی در قرنطینه است.
خجالت نکشید! همین امروز شروع کنید.

کلام آخر

در این مطلب, طبیعتگردی در قرنطینه را یاد گرفتیم. خصوصا پرنده نگری! بال های پرندگان این قابلیت را به آنها داده است که در هر مکانی دیده میشوند. پس بهتر است از این فرصت استفاده کنیم تا یک پرنده نگر شویم. پرندگان را ببینیم، لذت ببریم و آنها را بشناسیم. آن هم در این روز هایی که دنیا درگیر ویروس کرونا و قرنطینه خانگی است.  اگر در مورد این مطلب و یا شناسایی این پرندگان سوالی داشتید به ما پیام دهید.

خیلی دور، خیلی نزدیک

زمانی تصور می‌کردم شگفتی طبیعت جهان تنها در ژرفای اقیانوس‌ها، دل جنگل‌های آمازون و صحراهای آفریقا وجود دارد و ساده‌ترین راه دسترسی به آنها هم چیزی نبود جز لم دادن جلوی جعبه جادویی و تماشای قطبین و استوا از روی کاناپه و احساس شعف از امکان دیدار با خرس گریزلی بدون ترس از احتمال حمله آن و دیدن گذشت چهار فصل جزیره گالاپاگوس در کمتر از یک ساعت! پس از مدتی دریافتم که شگفتی طبیعت ایران نیز بسیار است و حرف های ناگفته زیاد دارد. تالاب ها ، زاغ بور ، طناز دشت کویر ، سیاه خروس ، عقاب مار خور ، شاه بوف تنها گوشه ای از این شگفتی های طبیعت هستند.

در این میان «انجمن پرنده‌شناسان آوای بوم و مرکز پرنده‌نگری اصفهان در پارک کوهستانی صفه» به کمک راهنمایان مجرب و دلسوز خود، نقش مهمی را ایفا می‌کند. این مرکز با برگزاری برنامه‌های پرنده‌نگری شهری در فصول مختلف و ترویج نگاه دقیق به طبیعت، پرندگان و همه‌ موهبت‌های الهی ، شرایط را برای تفریحی توأم با آموزش برای همه شهروندان و علاقه‌مندان فراهم کرده است.

شگفتی طبیعت ایران

می‌توان به مواهب طبیعی ایران، آبشار مارگون، قله دماوند و لاله‌های واژگون خوانسار هم بالید! ضمن اینکه یاد گرفتم از خرید جانوران تاکسیدرمی شده و کمک به این تجارت کثیف دست بردارم و احساس نیاز به نزدیکی با طبیعت را با رفتن به آکواریوم، باغ پرندگان و باغ وحش های مختلف ارضا نمایم و افتخار کنم که جانوران مورد علاقه‌ام را نه از طریق تلویزیون و خرید گونه‌های تاکسیدرمی شده که از نزدیک و در این باغ‌ها ملاقات می‌کنم و احساس پیروزی از اینکه بوی گل‌ها را در باغ گل‌ها می‌توانم حس کنم و این قطعا از طریق تماشای مستند مقدور نبود!

در آن زمان برای من درک شگفتی‌های طبیعت، تنها از پشت شیشه تلویزیون و میله‌های قفس و شیشه‌های آکواریوم امکان پذیر بود، چرا که نه نگرانی از حمله گرگ‌ها داشتم و نه ترس از گزش پشه مالاریا و صاعقه و رفتن تیغ در پا! همه چیز ایمن و مطلوب! و البته حس تقدیر از کسانی که این خطرات را به جان می‌خریدند تا ما به راحتی به تماشای این شگفتی‌ها بنشینیم. تا اینکه به صورت تقریبا اتفاقی با طبیعت نزدیکم کمی آشناتر شدم. اینجا بود که به یکباره پرده‌هایی کنار رفت و چیزهایی خود را برایم به نمایش گذاشتند که از ندیدن و نشنیدنشان تا آن روز حیرت کردم!

تازه فهمیدم در باغ کوچکی که هر ماه می‌رفتیم و در آن فـقـط کـلاغ و گـنـجـشک به چشمم می‌خورد، بیش از بیست گونه پرنده رفت و آمد و حتی لانه دارند و حالا ده‌ها صدای مختلف از آنها می‌شنیدم. آن موقع بود که درک کردم دیدن ببر بنگال از پشت میله‌های قفس با لذت دیدن گله آهوان در زیستگاه واقعی‌شان قابل قیاس نیست !بنابراین گشتم تا هر چه نزدیک‌تر به خود، شگفتی‌های اطرافم را دریابم.

جست‌وجوهایم را که از بیابان و جنگل و تالاب شروع کرده بودم، به شهر معطوف کردم و آن وقت بود که متوجه نوک‌زدن‌های مکرر دارکوب سوری به درختی در خیابان استانداری و پرواز طوطی‌های طوق صورتی بر فراز باغ غدیر شدم و چه زیبا بود استشمام بوی درمنه‌ها در بیابان های مجاور شهر و دیدن شیطنت سنجاب‌ها در پارک جنگلی ناژوان! و حال به عنوان یک راهنمای رسمی طبیعت‌گردی، دوست دارم در پرسه‌زنی در داخل یا حومه شهر و روستا، لذت جست‌وجو و مشاهده دقیق طبیعت «نزدیک» را با دیگران به اشتراک بگذارم.

کلام آخر:

دوست دارم بچه‌ها به جای ترس و واکنشی مانند پرتاب لنگه کفش، از دیدن مراحل رشد مارمولک داخل انباری و دانستن خصوصیات جالب آن لذت ببرند. دلم می‌خواهد نشان دهم که ساعت و روز و فصل و به طور کلی «زمان»، از طبیعت مستقل نیست و دیدن مارهای باغ وحش در زمستان همان قدر مضحک است که خوردن خربزه در آن فصل انسان را بیمار می‌کند! شگفتی طبیعت ایران بخشی از شگفتی طبیعت جهان است که در جایگاه و موقعیت خود زیبا و شگفت انگیز است.