امید، ناامید ترین پرنده دنیا

آیا تا به حال نام امید درنای سیبری به گوشتان رسیده است؟ اگر شما هم به نوعی به محیط زیست ایران علاقه مند و پیگیر وضعیت حیات وحش ایران باشید، حتما نام امید را شنیده اید. امید درنا سیبری است که سال هاست به تنهایی امیدوارنه به ایران مهاجرت می کند. مقالات دیگری از جمله قصه تلخ امید ، درنای خاکستری ، درناهای فریاد کش و درنای طناز با موضوعیت درنا ست که پیشنهاد می کنیم آن ها را نیز مطالعه نمایید. حال با ما همراه باشید تا در مورد این امید بیشتر بدانیم.

امید

از سال 1387 که جفتش را با تیر در حین پرواز زدند تا کنون تنهای تنها هر زمستان پس از حدود 5 هزار کیلومتر مهاجرت و گذر از 5 کشور برای زمستان گذرانی به منطقه ی فریدونکنار ایران می آید. برای اینکه حس این پرنده تنها را درک کنید، تصور کنید که 9 سال تمام هیچ انسانی جز خودتان را نبینید. 9سال باشد که روی زمین تنها باشید.

امید یک درنای سیبری است. درنای سیبری گونه ای از خانواده درنایان است که در میان درناها یکی از طولانی ترین مهاجرت ها را دارد. همچنین یکی از در معرض خطر انقراض ترین آن هاست. درنای سیبری پرنده ای بزرگ جثه است. به طوری که قدش در حالت ایستاده حدودا بین 135 تا 140 سانتی متر است.

یعنی هم قد یک انسان کوتاه قد. طول بال این درنا در حین پرواز بین 210 تا 230 سانتی متر است. یعنی بلند تر از یک انسان بلند قد. وزن عادی یک درنا نیز بین 4/9 تا 8/6 کیلوگرم است. غذای اصلی این گونه مواد گیاهی است و اگر گیاهی نباشد، از ماهی ها و حشرات و جوندگان تغذیه می کند. درناهای سیبری به طور متوسط 2 تخم می گذراند که تنها یکی از جوجه ها بزرگ می شود.

امید کیست؟

مانند دیگر زندگی نامه ها از خانواده وی شروع کنیم. امید در خانواده ای بسیار کم جمعیت متولد شد؛ خانواده 12-10 نفره. او آخرین بازمانده از جمعیت غربی درنای سیبری در دنیا است. درنا های سیبری مجموعا سه جمعیت در دنیا داشتند. جمعیت شرقی، مرکزی و غربی. جمعیت شرقی آن ها پرجمعیت ترین آن ها بوده و هست که مهاجرت سالیانه آن ها هر سال از غرب سیبری به دریاچه پویانگ در چین است.

جمعیت غربی و مرکزی بهار و تابستان را نزدیک به هم و در حاشیه رود اوب در غرب سیبری می گذرانند و با آمدن فصل سرما همه مسیر خود را به سمت جنوب آغاز می کنند. جمعیت مرکزی مسیر خود را به سمت هند ادامه می دادند و جمعیت غربی آن ها از سمت غرب دریای خزر وارد ایران می شدند و خود را به تالاب های دست ساز فریدونکنار می رساندند.

وضعیت کنونی درناهای سیبری در دنیا

جمعیت مرکزی درنای سیبری امروز به کلی نابود و منقرض شده است. احتمالا اولین سرشماری موثق از این جمعیت در هند در سال 1974 انجام شد که 75 بال شمارش شد. این تعداد هر سال به دلیل شکار و آلودگی زیستگاه کمتر شد. با افزایش ناآرامی ها و جنگ در منطقه و به خصوص جنگ در افغانستان، تعداد آن ها به شدن کم شد به طوری که در سال 1996 تنها یک جفت شمارش شد. این جفت تا سال 2002 به تنهایی به هند می آمدند و پس از آن دیگر دیده نشدند. مرگ این آخرین جفت از جمعیت مرکزی درنای سیبری به معنای نابود شدن کامل این جمعیت بود.

در ارتباط با تاریخ جمعیت غربی درناهای سیبری و مسیرهای مهاجرت آن ها اطلاع دقیقی در دست نیست. گمان می رود روزگاری جمعیت های صدها عددی آن ها تا رود نیل در مصر هم برای زمستان گذرانی می رفتند. احتمالا اولین سرشماری موثق آن ها مربوط به سال 54 در ایران بود که 18 عدد شمارش شد. این تعداد برای ادامه بقای این جمعیت بسیار کم بود.

روند نزولی جمعیت درنای سیبری

تحقیقات و حفاظت از این گونه از همان زمان آغاز شد. با وجود تلاش ها، این جمعیت روند کلی رو به کاهش را شروع می کند که اصلی ترین دلیل آن حضور آن ها در تالاب دست ساز فریدونکنار بود که از اساس برای کشتار دسته جمعی پرندگان توسط مردم بومی ساخته شده است. منطقه ای که سیاه چاله پرندگان مهاجر نام گرفته و دامگاه داران منطقه به سختی از گرفتن جان یک پرنده حاضرند بگذرند و هر آنچه قابل خوردن باشد را می کشند.

تعداد درناهای سیبری روند نزولی خود را ادامه داد تا اینکه در سال 86 تنها 3 عدد درنا در منطقه باقی می ماند. در همان سال یکی از همین 3 عدد هم تیر می خورد. جفت امید هم در سال 87 احتمالا شکار می شود (لاشه اش هیچگاه یافت نشد) و در نتیجه امید تنها می شود.

جمعیت شرقی درناهای سیبری نیز روند رو به کاهش دارند. 95 درصد آن ها زمستان را در دریاچه پویانگ چین می گذرانند که این دریاچه به دلیل سد های ساخته شده بر روی ورودی آن (رودخانه یانگ تسه) و توسعه کشاورزی و به تبع آن افزایش استفاده از سموم کشاورزی در منطقه رو به نابودی زیستی است. به طوری که جمعیت درناهای آن  از 3750 عدد در سال 2008 به 3400 عدد در سال 2012 رسید. اگر این روند رو به کاهش ادامه پیدا کند با نابود شدن این جمعیت از درنای سیبری، درنای سیبری برای همیشه منقرض خواهد شد.

امید چه سرنوشتی در پیش رو دارد؟

میانگین دقیق سن یک درنا در طبیعت مشخص نیست. از عمر آن ها در اسارت گزارش هایی حتی تا 62 سال و 83 سال هم وجود دارد اما به نظر می رسد عمر آن ها در طبیعت در بهترین شرایط به سختی از 30-35 سال فراتر می رود. امید عمری حدودا 20 ساله دارد. اگر این عمر را در کنار مهاجرت تنهای وی و خطراتی که یک پرنده تنها را در مسیر 5000 کیلومتری تهدید می کند بگذاریم، به نظر نمی رسد امید سال های زیادی از عمر خود را پیش رو داشته باشد.

از آن جایی که تمامی طرح های بزرگ و کوچک برای احیای جمعیت این گونه در ایران به شکست منجر شده است، امید درنای سیبری به ازدواج و بقای نسل هم امیدی ندارد. حاصل عدم کنترل شکار و صید در منطقه فریدونکنار، باعث شده است امروزه امید را تنهاترین و ناامیدترین پرنده دنیا در ایران بنامیم.