درنای خاکستری را میشناسید؟ محل زندگی درنای معمولی کجاست؟ روز درنای خاکستری در تالاب میقان را شنیده اید؟ یکی از 552 گونه پرنده ثبت شده در ایران درنای معمولی است. اگر قصد پرنده نگری و جستجوی درنای خاکستری در تالاب های ایران را دارید این مطلب را بخوانید.

درباره درنای خاکستری

درنای خاکستری یکی از پرندگان زیبای ایران است. این پرنده در پاییز و زمستان مهمان تالاب های امن کشورمان است. درناهای خاکستری که نام انگلیسی آنها Commom Crane است, از خانواده درنا ها هستند. زمانی که نام درنا را میشنوید ممکن است نام امید, تنها درنای سیبری را یادآور شوید. بله آنها از یک خانواده هستند!!
قامت درنا ها بین 100 تا 150 سانتی متر است. رنگ خاکستری این پرنده, نوار پهن سفید رنگ طرفین سر آنها و لکه قرمز رنگ پشت سرشان, نقش مهمی درشناسایی درنای خاکستری دارند. فراموش نکنید که نر و ماده درنای خاکستری تفاوتی ندارند.
توجه داشته باشید؛ درناها گردن خود را هنگام پرواز کاملا صاف نگه میدارند به خصوص زمانی که احساس خطر میکنند.

تغذیه: درنای معمولی از جانداران کوچک مانند: قورباغه ها, مارها, حشرات و همچنین دانه و ساقه بعضی از گیاهان تغذیه میکنند.
زیستگاه: زیستگاه عمده این پرنده مراتع پست و مرطوب است. اگر به دنبال درنای خاکستری میگردید بی شک در اطراف دریاچه های کم عمق و تالاب ها دیده میشوند.

تولید مثل درنای خاکستری

درنای خاکستری, پرندگانی تک همسر هستند و تا پایان عمر با جفت خود میمانند. اما این وفاداری باعث شده است میزان زاد و ولد آنها کم باشد. نتیجه هربار زادآوری این درنا, دو تخم میباشد و جوجه ایی که قدرت بیشتری داشته باشد زنده خواهد ماند.
رقص جفتگیری درنا ها بسیار معروف است. کورتشیپ دیسپلی یا رقص جفت گیری, حرکاتی هستند که پرنده نر برای جلب رضایت ماده انجام میدهد.
نکته جالب در مورد درنای معمولی این است که این پرنده اگر سالها با جفت خود زندگی کند باز هم قبل از جفت گیری, رقص و حرکات مزون را انجام میدهد.

مهاجرت درنای خاکستری

همانطور که میدانید بیش از دو سوم پرندگان ایران مهاجر هستند. این درنا نیز سالانه در مسیر مهاجرت خود به ایران می آید. درناها در زمان مهاجرت به صورت گله های 400 تایی از سواحل شمالی اروپا و سیبری به سمت عرض های جنوبی پرواز میکنند.
درناهایی که در فصل زادآوری فرصت جفت یابی و تولید مثل را از دست داده اند, زود تر از دیگر درناها مهاجرت را آغاز میکنند.
همچنین جوجه های درنای خاکستری در اولین مهاجرت خود همراه پدر و مادر, مسیر را طی میکنند.
در تحقیقات اخیر متوجه شده اند؛ فصل مهاجرت یکی از خطرناک ترین زمان های عمر یک درنا خاکستری است چراکه زیستگاه ها در طول مسیر نابود شده اند و یکی از اصلی ترین دلایل کاهش جمعیت این پرنده است.
این پرندگان میتوانند بیش از 200 مایل در روز را در فصل مهاجرت پرواز کنند و برای تغییر ارتفاع از ترمال ( اختلاف ارتفاع هوای گرم و سرد) استفاده میکنند.

روز درنای خاکستری در تالاب میقان

اما روز درنای خاکستری چه روزی است؟ 15 آبان به دلیل حضور تعداد زیادی از این پرنده در تالاب میقان, روز درنای خاکستری نام گرفت. داستان تالاب میقان و مهمان های او قدمت چندین ساله دارد. آسمانی با هزاران درنای مهمولی میقان را به یکی از نقاط قابل توجه برای دیدن این پرنده تبدیل کرده است.
نه تنها در آبان ماه در فصل مهاجرت میتوانید این پرنده را در تالاب های کشور مخصوصا تالاب میقان اراک مشاهده کنید, بلکه در زمان برگشت, بعضی از درناهای خاکستری برای استراحت در این تالاب ها فرود می آیند.

خلاصه

درنای خاکستری پرنده ایی کاملا اجتماعی است و آنها را به صورت دسته های بزرگ و کوچک در برنامه های پرنده نگری خواهید دید. درجه حفاظتی درنای معمولی یا درنای خاکستری در مرحله کمترین نگرانی (LC) قرار دارد. امید بر اینکه وضعیت درنای معمولی در ایران با کاهش جمعیت آن ها رو به رو نشود. تا بتوانیم از طریق برنامه های پرنده نگری این پرنده زیبا را به دیگران معرفی کنیم.

 امید درناي سیبري ، آخرین بازمانده جمعیت غربی درناهای سیبری از 11 سال پیش که جـــفـــت خــــود و آخـــریـــن عضـــو خانــواده‌اش را بــــر اثــــر شــــلیک شکارچیان از دست داد، به ‏تنهایی به ایران آمده، همان‌طور که در یک قرن گذشته این مهاجرت اتفاق می‏ افتاده است، به ‏تنهایی زمستان را سپری کرده و در اواخر زمستان به ‏تنهایی به سیبری بازگشته است. «امید» نامی است که فعالان محیط زیست در اواخر دهه‏ 80 برای این آخرین بازمانده‌ انتخاب کردند. درنای طناز ، درنای فریاد کش و درنای خاکستری از دیگر گونه های درنا هستند که در مقالات پیشین به آن پرداخته ایم.

اما قصه‏ تلخ تنهایی این درنای سفید سیبری چیست؟! درناهای سیبری در طـــی دهه‌های اخیر، سه جمعیت داشته‌اند: جمعیت مرکزی که برای گذران زمستان، سیبری را به مقصد هند ترک می‌کردند. در سال 1992 تنها دو عضو از این گروه باقی مانده بود و آنها آخرین بار در سال 2002 مشاهده شدند و به احتمال فراوان این جمعیت منقرض شده است. دیگر جمعیت درناهای سیبری که برای مهاجرت زمستان خود، مسیر شرق آسیا را در پیش می‌گیرد و زمستان را در چین می‌گذراند، جمعیت شرقی نام دارد.

اکنون حدود 3000 فرد از این جمعیت باقی مانده است که در خطر انقراض‏اند و در سال‏های گذشته و به‏ ویژه پس از احداث سد یانگ تسه‌ چین، تعداد آنها به‏ شدت کاهش یافته است و سومین جمعیت درناهای سیبری که سواحل شمال ایران را برای سپری کردن زمستان برمی‌گزیند، جمعیت غربی نـــام دارد که آخرین بازمانده‌ آن همین «امید» تنهاست. اما چه شد که «امید» تنها شد؟!

در چند دهه‌ اخــــیـــــر، هـــــمـــزمــــان بــــا شـــرایــط نامطلوب اقـــتـــصــــادی و واردات بی‌رویه‌ ســـــلاح‌هــــای شکاری، شاهد تغییر در روش‌هــــای شـــــکار سنتی در سرزمین‌های شمالی ایران بوده‏ایم، آنچنـــــان کــــه شــــکــــار از کاری بــــــرای امـــــرار معاش ساده، قدیمی و بی‌خطــر به صنعتی پول‏ساز تبدیل شده است، همچنین تغییر کاربری و دست‌کاری در زیستگاه‌های پرندگان مهاجر و نابودی بسیاری از این زیستگاه‌ها فشار شکننده‌ای را بر جمعیت‌های گوناگون پرندگان مهاجر تحمیل کرد و بسیاری از آنها را در معرض خطر انقراض قرار داد. به ‏ویژه خطر انقراض بــــرای جمعیـــت غربی درناهای سیبری کــــه تـــا دهـــه‏ 1990 میلادی تنها چند فرد از آنها زنده مانده بودند، بسیار جدی بود. از آن زمان تا اوایل قرن بیستم تعداد این درناها به شدت کاهش یافت و تنها سه فرد از آنها باقی ماند و سرانجام در سال 2007 میلادی (1386 شمسی) تنها همین درنای نر به ایران آمد و از آن زمان تا سال گذشته، به مدت 11 سال، «امید» به‏ تنهایی مسیر مهاجرت پرمخاطره‌ خود را طی می‌کرد و به ایران می‌آمد.

در طول ایـــن ســـال ‏ها طرح‌هایی برای احیای جمعیت غربی درناها اجرا شد، برای نمونه در چند سال متوالی تعدادی جوجه‌ درنای مجهز به ردیاب ماهواره‌ای، در محل گذران زمستان درناها در شمال ایران، رها شدند و نیز یک درنای ماده در نزدیکی «امید» رها شد، اما به سبب تک‏ همسر بودن و وفاداری درناها تا پایان عمر به همسرشان، پیوستن «امید» به این درنای ماده و تشکیل خانواده ممکن نشد و با کمال تاسف در نهایت هیچ‌یک از این طرح‌ها موفقیت ‏آمیز نبود.

در طـــول 11 ســــال گذشته، تنهایـــی غــریــبــانــــه و مهاجرت رمزآلود و خطرناک «امید» همواره زیر ذره‌بین فعالان و علاقه‌مندان به طبیعت بوده است.در شـــــمـــــاری از ایــــن ســــــال‏هـــــا، تــاخـــیـــــر او در رســــیـــدن بــه ایــــران موجب نگرانی بوده اســـــت، اگــــــرچــــه در ســـــــال‌هـــــای دیــــگـــــر رســـــیــــدن به موقع او که به طـــــور معمـــول پـــــیــــش از بیســــتــــم آبــــان‌ اتفـــاق می‌افتــــاده، باعــــث خوشحالـــــی علاقه‌مندان به طبیعــــت می‌شده است.

امسال با توجه به کهولت سن «امید»، در روزهای پایانی آبان و با نزدیک شدن به آذر و نیامدن امید درناي سیبري به ایران، لحظه ‏به ‏لحظه بر نگرانی‌ها افزوده می‌‌شود و علاقه‌مندانی که با حساسیت این موضوع را دنبال می‌کنند و هر روز در انتظار بازگشت او هستند، خطــــر انقــــراض این گونه و ســــایــــر گونه‌های جــــانــــداران را نزدیک‌تر از همیشـــه احساس می‌کنند.