پرندگان مهاجر، مهمان‌هایی دوست داشتنی
بسیاری از حیوانات و پرندگان مهاجرت میکنند تا از شرایط نامطلوب آب و هوایی و کمبود غذا دور گردند. بعضی از پرندگان مهاجر ، مسافت کوتاهی را طی میکنند، درحالی که گونه‌های دیگر پرنده ها هزاران کیلومتر از محل تولید مثل خود دور می‌شوند. مهاجرت مختص پرندگان نبوده و ممکن است در بسیاری از موجودات دیگر مانند پستانداران،ماهی ها و حشرات و.. دیده شوند. گونه‌های زیادی از قبیل خفاشها، بیزونها ،نهنگها، کوسه ها، گوزنها، غازها، دلفینها، مارهای آبی، فیلها، قورباغه ها، شته ها، بلبلها، شاهینها، ماهی ها و بسیاری از گونه های پرندگان آبزی و کنار آبزی مهاجرت می کنند. تخمین زده می شود که هر ساله حدود 50 میلیارد قطعه پرنده در کره زمین مهاجرت می کنند. سفری خسته کننده که با تغییراتی در وزن، رژیم غذایی، فیزیولوژی و رفتار پرندگان همراه است. مهاجرت پرندگان احتمالا پر رمز و راز ترین رفتار این جانداران است. راز مهاجرت پرندگان و دلیل یا دلایل مهاجرت در پرندگان هنوز به طور کامل شناخته نشده است. مشاهده پرندگان مهاجر تالاب های ایران از زیبایی های طبیعت کشور است که از پتانسیل های پرنده نگری در ایران محسوب میگردد. برای پرنده نگری در تالاب های کشور بهتر است در ابتدا دانش خود را در زمینه ی پرندگان ایران و پرنده نگری و مهاجرت پرندگان به ایران در زمستان افزایش دهید.
اشکال مختلف مهاجرت پرندگان :
همه مهاجرت ها در پرندگان از طریق پرواز صورت نمی گیرد، برخی گونه‌ها مانند پنگوئن‌ها ممکن است از طریق شنا کردن یا پیاده روی مهاجرت کنند. برخی پرندگان مهاجر مانند بادخورک ها و اغلب سسک ها شب ها مهاجرت میکنند و روزها برای تجدید قوا در محل جدید مشغول تغذیه می شوند. پرندگانی نظیر درناها بطور دسته جمعی و بصورت 8 پرواز میکنند. طولانی ترین مسیر مهاجرت در پرندگان متعلق به پرنده‌ای است به نام پرستوی دریایی قطبی ، این پرنده قهرمان پرواز بوده و هرساله مسافتی حدود 24هزار کیلومتر از قطب شمال تا قطب جنوب را طی می‌کند. رکورد دار بیشترین زمان پیوسته پرواز، بادخورکها هستند آنها ممکن است چند ماه در آسمان درحال پرواز باشند و جایی فرود نیایند.
((گیلانشاه حنایی)) را می توان رکورد‌دار بیشترین مسیر طی شده به طور پیوسته و بدون استراحت بر روی کره زمین دانست.
مسیرهای اصلی مهاجرت پرندگان در ایران در زمستان و بهار :
حدود 340 گونه از پرندگان ایران مهاجر می‌باشند که حدود 100 گونه از آنها مهاجر عبوری از کشور ما می باشند. در ایران چند مسیر مهاجرتی کلی در پرندگان دیده می شود:
الف) مسیر شمال به جنوب یا مسیر مهاجرت پرندگان از سیبری که توسط بسیاری از گونه های مهاجر هر ساله اتفاق می افتد، نمونه این گونه مهاجر را می‌توان در جغد تالابی دید که هر ساله پاییز به کشور ما آمده و تا مناطق جنوبی کشور پراکنش می یابد.
ب)مسیر شمال شرقی به جنوب غربی، که غالب پرندگان مهاجر ایران را شامل می شود. برخی از این گونه‌ها تا آفریقا پیشروی میکنند. نمونه بارز این گونه مهاجر را در بلبل خالدار، سبزه قبا و بلدرچین و.. مشاهده کرد.
ج)مسیر شمال غربی به جنوب شرقی:که تعداد نسبتاً کمی از گونه های ایران را شامل می‌شود: زرده پر سر سیاه، مگس‌گیر سینه سرخ، زرده پر سر خاکستری
مهمترین زیستگاه های پرندگان مهاجر در ایران :
ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی، پستی ها و بلندیها و شرایط اقلیمی ،تالابهای دائمی و موقت بسیاری دارد. زیستگاههای تالابی از مهمترین زیستگاه های پرندگان مهاجر در جهان هستند در ذیل به چند مورد از بهترین زیستگاههای پرندگان مهاجر در ایران اشاره می‌کنیم:
– پرندگان مهاجر تالاب انزلی:
از مهمترین مناطقی است که بهترین شرایط را برای گذران زمستان پرندگان مهاجر فراهم می‌سازد. تنوع پوشش گیاهی تالاب سبب جلب و جذب پرندگان به سمت تالاب شده و تاکنون حدود 243 گونه پرنده آبزی و خشکی‌زی در این تالاب مشاهده شده است.
– مهاجرت پرندگان به تالاب میانکاله:
تالابی با اهمیت بین المللی است که در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است. هرساله در فصل پاییز این تالاب پذیرای صدها هزار پرنده همچون: فلامینگو، باکلان، قو، پلیکان، مرغابی و عقاب دریایی دم سفید است.
-
پرندگان مهاجر دریاچه ارومیه :
دریاچه ارومیه پذیرای بزرگترین کلونی های تولید مثلی فلامینگو در ایران و پلیکان سفید است. دریاچه ارومیه زیستگاه زمستان گذرانی گروههای آبزی از مرغان آبزی (به ویژه اردكها و مرغان دراز پا) است.از گونه های درمعرض تهدید در حوزه اکولوژیکی دریاچه ارومیه می توان به باکلان بزرگ، اردک بلوطی، غاز پیشانی سفید کوچک، خروس کولی دشتی، عروس غاز، میش مرغ، اردک مرمری، متای پاسرخ، اردک سرسفید، دلیجه کوچک نام برد.
– پرندگان مهاجر منطقه حفاظت شده حرا :
تاکنون حدود 203 گونه در این منطقه گزارش شده است. این ذخیره‌گاه در سراسر سال برای پرندگان زیستگاه مهمی بوده و از مکانهای مهم زادآوری اگرت ها، حواصیل ها، پرستوها و گلاریول ها، حواصیل هندی، سلیم خرچنگ خوار، اگرت بزرگ، اگرت ساحلی، فلامینگو، سلیم خواران، حواصیل بزرگ، گیلانشاه خالدار، پلیکان پا خاکستری، پلیکان سفید، لک لک سیاه، عروس غاز و پرندگان شکاری مانند عقاب شاهی، بحری و شاهین در فصل تابستان، پاییز و زمستان به شمار می‌رود.
– پرندگان پارک ملی کویر:
پرندگان مهاجر
پارک ملی کویر دارای اقلیم خشک و بیابانی است و بیشتر بارندگی آن در ماههای آبان تا اردیبهشت صورت می گیرد. هرساله پرندگان مهاجری چون فلامینگو، آنقوت،سرسبز و خوتکا به اب بندهای این منطقه می آیند. پرندگان پارک شامل کبک، تیهو ، زاغ بور، هوبره، انواع گنجشک، سهره، چکاوک، پرستو و انواع پرندگان شکاری از جمله عقاب طلایی، سنقر، سارگپه، شاهین، بحری و دلیجه است. پارک ملی کویر تنها زیستگاه زاغ بور ایرانی است.
