نویسنده : محمدعلی آقاابراهیمی

در طی بیشتر از دو سال که از فعالیت انجمن آوای بوم می گذرد، یکی از فعالیت های مستمر و مفید این موسسه دریافت، تیمار و رهاسازی پرندگان آسیب دیده در طبیعت بوده است. در این مدت آوای بوم با اطلاع رسانی جامع و دقیق در سطح کشور و ایجاد هماهنگی های لازم با سازمان حفاظت از محیط زیست به محل ارجاع پرندگان آسیب دیده در مرکز ایران بدل گردید و موفق شد تعداد زیادی از پرندگانی که به دست انسان دچار آسیب شده بودند را دریافت نموده، ابتدا با مراجعه به دامپزشک و انجام رادیوگرافی و سایر اقدامات درمانی مورد نیاز، وضعیت آنها را به ثبات برساند و سپس بر طبق توصیه های دامپزشک و تجربیات مدیریت موسسه اقدام به نگهداری پرندگان تا زمان مناسب برای رهاسازی نماید.

در طی این مدت تعداد بیشتری از پرندگان که قدرت پرواز خود را بازیابی نمودند و آسیب های وارده به آنان پروازشان را مختل نکرده بود در دامان طبیعت و در زیستگاههای مناسبشان رهاسازی شدند. این رهاسازی ها هر یک با کسب تجربیات جدید و احساسات فوق العاده ای همراه بود اما تجربه مشترک در بین تمامی این فعالیت ها یک نکته بسیار مهم و کلیدی را در بر میگرفت و آن اینکه: ” پرندگانی که بالی برای پرواز دارند و از نظر سلامت جسمانی در حد طبیعی قرار دارند هیچ نیاز و درخواستی از آدمی ندارند مگر رها شدن بی قید و شرط در دامان طبیعت”.

اما در بین پرندگان دریافتی این موسسه چند فرد از این پرندگان در اثر اصابت گلوله به بالهایشان برای همیشه قدرت پرواز خود را از دست داده بودند و به همین منظور بخش تیمار موسسه آوای بوم اقدام به آماده سازی فضایی مناسب جهت نگهداری مادام العمر از این پرندگان نمود و خود را برای میزبانی نامحدود از این پرندگان آماده کرد.

برخی از این پرندگان نیز هنگامی که جوجه بوده و در لانه مستقر هستند توسط افراد سودجو و برای نگهداری و یا فروش از لانه برداشته می شوند و به محل های نامناسبی انتقال می یابند و مراحل رشد خود را در اسارت سپری میکنند که این پرندگان نیز به دلیل عدم آموزش کافی از سوی والدینشان قدرت پرواز و شکار و حضور در طبیعت را کسب نمی کنند و به همین دلیل امکان زندگی در طبیعت را نمی یابند و تا پایان عمر یا در اسارت زندگی میکنند و یا در صورت رهاسازی مدت چندانی در طبیعت دوام نمی آورند و در نهایت از بین می روند و یا دوباره برای کسب غذا به سمت انسان رفته و مجددا به اسارت در می آیند. از این دست پرندگان نیز، هنگامی که افراد از نگهداری آنها خسته و ناتوان می شوند و یا پرنده دچار بیماری میگردد به موسسه آوای بوم و یا سایر مراجع در دسترس ارجاع داده می شوند.

در زمان کنونی به نظر میرسد که تعارضات انسان با طبیعت به شکل فاجعه باری گسترش یافته است یکی از این تعارضات که اخیرا رخ نموده، عصبانیت کشاورزان از پرندگانی است که به زعم آنها به محصولاتشان آسیب می رسانند. به همین منظور دستگاههایی ساخته شده و در مناطق مختلف کشور نصب گردیده که با ایجاد صدای انفجار بصورت متوالی و مستمر و در بازه های زمانی کوتاه موجب فراری دادن پرندگان می شود. این دستگاهها موجب ناامن شدن مناطق زیستی پرندگان شده و به شدت بر جمعیت گونه های موجود در یک منطقه تاثیر منفی می گذارد.

البته در بسیاری از مناطق این دستگاهها برای جلوگیری از ورود شبانه حیوانات وحشی همانند گراز و یا خرگوش به مزارع نصب گردیده و در تمامی طول شب در فاصله های چند دقیقه ای و منظم صدای انفجار در فضایی گسترده ایجاد می شود که منجر به استرس در پرندگانی میگردد که در آشیانه های خود مشغول استراحت شبانه هستند و سرانجام و به مرور زمان منطقه برای زندگی و زادآوری اینگونه پرندگان ناامن می شود. در نهایت با حذف پرندگان از یک منطقه بطور قطع عوارض و آفت هایی شکل میگیرند که همان کشاورزان، اولین بازنده این بازی نامبارک خواهند بود. برای مثال حذف دارکوب از میان درختان باعث بروز و ظهور آفت هایی در بدنه درختان میگردد که به مرور موجب مرگ درختان خواهد بود.

در حال حاضر وضعیت پرندگان مهاجر نسبت به پرندگان مقیم در مناطق گوناگون اسف بارتر است. این مهاجران که برای مدت معینی مهمان کشور ما هستند بعد از طی مسافت های بسیار طولانی و پشت سر گذاشتن مخاطرات بسیار به کشور ما می آیند اما در بسیاری از مناطق ایران با مرگ از آنان استقبال می گردد. مثال بارز این مطلب مهاجرت و حضور زنبور خواران در بهار و تابستان به مناطق مختلف ایران است که موجب بروز تعارض با پرورش دهندگان زنبور می گردد و در نهایت یا کشته می شوند و یا به وسیله دستگاه ایجاد صدا از مناطق مناسب دور می شوند.

مثال بسیار مهم دیگر این آسیب به حیات وحش، نسل کشی پرندگان مهاجر در تالاب های شمال کشور است که سالهای متمادیست به یکی از مشکلات لاینحل زیست محیطی کشور تبدیل گردیده و هیچ نیرویی تا کنون توان حل این معضل را نداشته است. این نسل کشی که در ظاهر برای کمک به معیشت مردم محلی توجیه می گردد در اصل بر اثر سودجویی و بی تفاوتی این جوامع در قبال خطر انقراض گونه ها و بی کفایتی مسئولین و عدم وجود هر گونه اراده ای از سوی محافل حاکم اتفاق می افتد و سالهای متمادیست که در عین حال که مشکل به شکل فزاینده ای در مجامع بین المللی نیز دنبال میگردد اما صدای دوستداران طبیعت و مخالفان این نسل کشی به جایی نمیرسد.

آمار تلفات پرندگان در کشور در اثر شلیک افراد ناآگاه نیز همواره بالا بوده است که دلایل گوناگونی دارد. از جمله به دلیل وجود سلاح های سبکی که به شکل مجاز در دست هر کس و ناکسی این روزها دیده می شود، نبود نظارت کافی بر مناطق گوناگون و ضعف ساختاری در بدنه ی سازمان حفاظت از محیط زیست برای تجهیز نیرو و اعمال نظارت و همچنین عدم وجود فرهنگ و آموزش کافی در نزد مردم از دلایل اصلی بالا بودن تلفات حیات وحش و بخصوص پرندگان در ایران است.

در سالهای اخیر و با افزایش تعداد افراد دلسوز و متعهد به حفاظت از طبیعت تعداد بیشتری از این پرندگان نجات می یابند و در اختیار موسساتی همچون آوای بوم قرار گرفته، تیمار و رهاسازی شده و یا در مکان و شرائط مناسب نگهداری می شوند.موسسه آوای بوم امید دارد که با آموزش و فرهنگ سازی و ترویج پرنده نگری، تعداد بیشتری از شهروندان را با طبیعت آشتی دهد و آسیب های جبران ناپذیر تعارضات انسان با طبیعت از جمله پرندگان آسیب دیده را به مرور کاهش دهد.