قصه تلخ «امید»
امید درناي سیبري ، آخرین بازمانده جمعیت غربی درناهای سیبری از 11 سال پیش که جـــفـــت خــــود و آخـــریـــن عضـــو خانــواده‌اش را بــــر اثــــر شــــلیک شکارچیان از دست داد، به تنهایی به ایران آمده، همان‌طور که در یک قرن گذشته این مهاجرت اتفاق می افتاده است، به تنهایی زمستان را سپری کرده و در اواخر زمستان به تنهایی به سیبری بازگشته است. «امید» نامی است که فعالان محیط زیست در اواخر دهه 80 برای این آخرین بازمانده انتخاب کردند. درنای طناز ، درنای فریاد کش و درنای خاکستری از دیگر گونه های درنا هستند که در مقالات پیشین به آن پرداخته ایم.
اما قصه تلخ تنهایی این درنای سفید سیبری چیست؟! درناهای سیبری در طـــی دهه‌های اخیر، سه جمعیت داشته‌اند: جمعیت مرکزی که برای گذران زمستان، سیبری را به مقصد هند ترک می‌کردند. در سال 1992 تنها دو عضو از این گروه باقی مانده بود و آنها آخرین بار در سال 2002 مشاهده شدند و به احتمال فراوان این جمعیت منقرض شده است. دیگر جمعیت درناهای سیبری که برای مهاجرت زمستان خود، مسیر شرق آسیا را در پیش می‌گیرد و زمستان را در چین می‌گذراند، جمعیت شرقی نام دارد.
اکنون حدود 3000 فرد از این جمعیت باقی مانده است که در خطر انقراضاند و در سالهای گذشته و به ویژه پس از احداث سد یانگ تسه چین، تعداد آنها به شدت کاهش یافته است و سومین جمعیت درناهای سیبری که سواحل شمال ایران را برای سپری کردن زمستان برمی‌گزیند، جمعیت غربی نـــام دارد که آخرین بازمانده آن همین «امید» تنهاست. اما چه شد که «امید» تنها شد؟!
در چند دهه اخــــیـــــر، هـــــمـــزمــــان بــــا شـــرایــط نامطلوب اقـــتـــصــــادی و واردات بی‌رویه ســـــلاح‌هــــای شکاری، شاهد تغییر در روش‌هــــای شـــــکار سنتی در سرزمین‌های شمالی ایران بودهایم، آنچنـــــان کــــه شــــکــــار از کاری بــــــرای امـــــرار معاش ساده، قدیمی و بی‌خطــر به صنعتی پولساز تبدیل شده است، همچنین تغییر کاربری و دست‌کاری در زیستگاه‌های پرندگان مهاجر و نابودی بسیاری از این زیستگاه‌ها فشار شکننده‌ای را بر جمعیت‌های گوناگون پرندگان مهاجر تحمیل کرد و بسیاری از آنها را در معرض خطر انقراض قرار داد. به ویژه خطر انقراض بــــرای جمعیـــت غربی درناهای سیبری کــــه تـــا دهـــه 1990 میلادی تنها چند فرد از آنها زنده مانده بودند، بسیار جدی بود. از آن زمان تا اوایل قرن بیستم تعداد این درناها به شدت کاهش یافت و تنها سه فرد از آنها باقی ماند و سرانجام در سال 2007 میلادی (1386 شمسی) تنها همین درنای نر به ایران آمد و از آن زمان تا سال گذشته، به مدت 11 سال، «امید» به تنهایی مسیر مهاجرت پرمخاطره خود را طی می‌کرد و به ایران می‌آمد.
در طول ایـــن ســـال ها طرح‌هایی برای احیای جمعیت غربی درناها اجرا شد، برای نمونه در چند سال متوالی تعدادی جوجه درنای مجهز به ردیاب ماهواره‌ای، در محل گذران زمستان درناها در شمال ایران، رها شدند و نیز یک درنای ماده در نزدیکی «امید» رها شد، اما به سبب تک همسر بودن و وفاداری درناها تا پایان عمر به همسرشان، پیوستن «امید» به این درنای ماده و تشکیل خانواده ممکن نشد و با کمال تاسف در نهایت هیچ‌یک از این طرح‌ها موفقیت آمیز نبود.
در طـــول 11 ســــال گذشته، تنهایـــی غــریــبــانــــه و مهاجرت رمزآلود و خطرناک «امید» همواره زیر ذره‌بین فعالان و علاقه‌مندان به طبیعت بوده است.در شـــــمـــــاری از ایــــن ســــــالهـــــا، تــاخـــیـــــر او در رســــیـــدن بــه ایــــران موجب نگرانی بوده اســـــت، اگــــــرچــــه در ســـــــال‌هـــــای دیــــگـــــر رســـــیــــدن به موقع او که به طـــــور معمـــول پـــــیــــش از بیســــتــــم آبــــان اتفـــاق می‌افتــــاده، باعــــث خوشحالـــــی علاقه‌مندان به طبیعــــت می‌شده است.
امسال با توجه به کهولت سن «امید»، در روزهای پایانی آبان و با نزدیک شدن به آذر و نیامدن امید درناي سیبري به ایران، لحظه به لحظه بر نگرانی‌ها افزوده می‌‌شود و علاقه‌مندانی که با حساسیت این موضوع را دنبال می‌کنند و هر روز در انتظار بازگشت او هستند، خطــــر انقــــراض این گونه و ســــایــــر گونه‌های جــــانــــداران را نزدیک‌تر از همیشـــه احساس می‌کنند.
