آلودگی نفتی
پرواز را یاد بگیر نه برای اینکه از زمین جدا باشی برای آن که به اندازه فاصله زمین تا آسمان گسترده باشی.
نگارنده مقاله: رویا تاجی
«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاههای انجمن را منعکس نمیکند.»
آلودگی نفتی چگونه ایجاد میشود؟
آلودگی نفتی یکی از مهم ترین شکلهای آلودگی دریا و اقیانوس است، توسعه فعالیتهای اکتشافی استخراج نفت و بهره برداری از منابع نفتی در کشورهای نفت خیز سبب بروز مشکلات زیست محیطی متعددی برای کشورها شده است. سالانه 1400 حادثه نفتی رخ میدهد و بسیاری از این حوادث در ابعاد کوچک قابل جمع آوری است، اما برخی فاجعه آور و آسیب زننده است. نفت منبع گران بهایی برای تولید انرژی و بسیاری از مواد شیمیایی است، اما بی توجهی به استخراج و انتقال آن اثرات سوء و غیرقابل جبرانی بر محیط زیست دارد. بیشتر آلودگی نفتی ناشی از از نفت خام و فرآوردههای آن از طریق فعالیت انسانی است. نفت از مواد شیمیایی مختلف تشکیل شدهاست و بسیاری از ترکیبات آلی که از صنایع نفت وارد محیط زیست شده مقاوم به تجزیه بیولوژیک بوده و دارای پتانسیل سمیت برای انسان است.
موارد آلودگی نفتی
حمل ونقل مواد نفتی مهم ترین عامل شناخته شده (86 درصد آلودگی نفتی دریا به خاطر این عامل است) و سوانح غیرمتقربه نفتکشها، ایستگاههای تولید و بهره برداری و بارگیری نفت، تخلیه آب توازن و فعالیت صنعتی اشاره کرد. نفتی که در دریا ریخته می شود، به دلیل مایع بودن به سرعت در آب گسترش مییابد و اثر مستقیمی بر اکوسیستم می گذارد و باعث بروز مشکلات زیست محیطی متعددی از جمله آلوده ساختن هوای منطقه، باقی ماندن قسمتهای سنگین ترکیبات نفت برای مدت طولانی در محیط، آلوده ساختن خاک و منابع آبی و سواحل آنها و اثر مخرب بر زنجیره غذایی، آسیب به تنوع زیستی منطقه، مرگ ومیر موجودات دریایی، مشکلات صید ماهی، آلودگی بنادر و پرندگان می شود که این موارد بعضا غیرقابل جبران است.
حوادث نفتی در جهان
از حوداث بزرگ نفتی جهان میتوان اشاره به جنگ خلیج فارس (1991) در کویت با 8 میلیون بشکه، دیپ هوریزون (2010) درخلیج مکزیک با 5 میلیون بشکه نفت، چاه نفتی ایگزتوک (1979) در خلیج مکزیک با 3/3 میلیون بشکه نفت اشاره کرد.
آلودگی نفتی در خلیج فارس
خلیج فارس یکی از بزرگترین زیستگاه های آبی جهان به شمار می آید، به وسیله تنگه هرمز با عرض 56 کیلومتری به دریای عمان و اقیانوس هند راه می یابد. همچنین دارای شرایط خاص از جمله شوری بالا، تبخیر زیاد، وجود هزاران هکتار پهنه های میان جذر و مدی، تنوع جانوران آبزی، پرندگان مهاجر بسیار که از این منطقه می گذرند، است. این دریا نیمه بسته و دارای بیش از 40 درصد ذخایر نفت جهان است به همین دلیل بیشتر از سایر نقاط جهان در معرض خطر آلودگی نفتی است. حجم آلاینده های نفتی که به صورت سالیانه وارد دریا می شوند به طور متوسط 6 تا 10 تن تخمین زده شده است و این مشکل در منطقه خلیج فارس که مرکز تولید نفت است حادتر به نظر می رسد و بیشتر از همه حیات پرندگان دریایی این منطقه را تهدید می کند از جمله فلامینگو، پلیکانها، اردک ها، باکلان و…
اثرات آلودگی نفتی بر پرندگان
پرندگان قابل رویت ترین موجودات در محیط آبی ناشی از تاثیر آلودگی نفتی هستند؛ زیرا بیشتر وقت خود را در دریا یا نزدیک دریا صرف می کنند، به این صورت که پرهای پرندگان در هنگام برخورد با لکه های نفتی در دریا و سواحل آلوده به مواد نفتی می شود. زمانی که این اتفاق رخ میدهد پرنده دیگر قادر به پرواز نخواهد بود، پر پرندگانی که آلوده به مواد نفتی شده است به یکدیگر می چسبد، خاصیت هیدروفوربی(عایق بودن)، شناوری و حرارت بدن خود را سریع از دست می دهد این مسئله باعث بروز مرگ آنها خواهد شد.
پرندگان برای تمیز کردن بال و پر خود مقدار نفت میبلعند و در نتیجه همین باعث بروز مشکلات معده، روده، کبدی، تنفسی و اغتشاش در سیستم گردش خون پرنده و اختلالات رفتاری شده در نهایت بسیاری از پرندگان تلف میشوند.
این آلودگی بر روی زادآوری پرندگان نیز اثر میگذارد، بدین صورت که باعث انتقال به تخمها و جوجههایشان میشود و چون آلودگی سبب نازک شدن تخم شده در نتیجه بیشتر در معرض خرد شدن قرارگرفته و باعث از بین رفتن جوجههایی که هنوز از تخم بیرون نیامدهاند میشود و در صورت بلعیدن نفت توسط پرندگان باعث اختلالات در تخمگذاری در پرندگان و کاهش تخمها در پرندگان خواهد شد.
راهکار جلوگیری از اثرات آلودگی نفتی
برای مهار، بازیافت، پاکسازی نفت از محیط آبی یا سواحل، روشهای مختلفی را به کار میگیرند. بخشهایی از ترکیبات نفت خام در ساعات اولیه حادثه، تبخیر میشود ولی با این حال، باید به سرعت نفت ریخته شده را مهار کرد و با بررسی های لازم در خصوص سنجش آلودگی، بررسی روند تغییرات، تاثیر فرایند خود پالایی و حفاظت از محیط زیست منطقه انجام نمونه برداریهای سالانه در اطراف حوضههای آلاینده آسیب به محیط زیست را به حداقل رسانید.
حفظ محیط زیست برای حیات بشر ضروری است و در صورت استفاده مسئولانه و معقولانه از آن، جایگزین بهرهوری به جای بهرهکشی میتوان همیشه از آن بهره مند بود. پرندگان در زندگی نقش مهمی دارند، از جنبه های بسیاری برای انسان با ارزش تلقی شده و در نظر گرفتن حق حیات برای جلوگیری از آسیب به محیط زندگی آنها ضروری است.
