مطالب و مقالات Archives – صفحه 5 از 19

در این بخش مطالب و مقالات مرتبط با پرندگان، پرنده نگری و حفاظت پرندگان که توسط اعضا و همراهان آوای بوم نگاشته شده است منتشر میگردد.

آنفولانزای پرندگان

2021-04-09/در آسیب شناسی و تهدیدها, مطالب و مقالات

آنفولانزای پرندگان یکی از تیتر خبرهایی است که سال‌ها شنیده‌ایم. اما آنفولانزای پرندگان چیست؟ آیا آنفولانزای پرندگان به انسان‌ها منتقل می‌شود؟ علائم آنفولانزای پرندگان چیست؟ آنفولانزای مرغی چیست؟ نام بیماری‌های متفاوتی از سمت پرندگان می‌شنویم مانند بوتولیسم پرندگان که پیش‌تر درمورد آن توضیح داده‌ایم. در این مطلب همراه ما باشید تا آنچه نیاز دارید درمورد آنفولانزای پرندگان بدانید را بخوانید.

نگارنده مقاله: ساناز تمیم زاده

«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاه‌های انجمن را منعکس نمی‌کند.»

آنفولانزای پرندگان چیست؟

آنفولانزای پرندگان (avian influenza) یا آنفولانزای مرغی نوعی عفونت ویروسی است که به سرعت از پرنده‌ای به پرنده‌ای دیگر منتقل می‌شود.

بیماری آنفولانزا به دو دسته تقسیم می‌شود:

ویروس‌های آنفولانزا با بیماری‌زایی بالا (فوق حاد)
ویروس‌های آنفولانزا با بیماری‌زایی پایین (غیرفوق حاد)

آنفولانزای پرندگان سویه‌های متفاوتی دارند که رایج‌ترین آن H5N1 است. در سال 1997, H5N1 اولین ویروس آنفولانزای پرندگان بود که در هنگ کنگ انسان را آلوده کرد که از تماس مستقیم فرد با پرنده بوجود آمده‌است.

پرندگان مهاجر آبزی به ویژه اردک ها، غازها، قوها ناقل طبیعی ویروس‌های آنفولانزا هستند. این پرندگان در هنگام مهاجرت از کشورهای مختلف این ویروس را جابه‌جا می‌کنند.

اگر از روش‌های زنده‌گیری (شکار) این پرندگان را بگیرند، با هرگونه تماس با پرندگان دیگر و با خود فرد احتمال شیوع این بیماری بیشتر خواهد شد.

بنابراین پرنده فروشی‌ها و شکارچیان یکی از ناقل‌های این بیماری هستند.

پس این احتمال وجود دارد که ویروس از حیات وحش به پرندگان اهلی و خانگی منتقل شود.

انتقال آنفولانزای پرندگان به انسان‌ها

آیا امکان دارد که انسان‌ها آنفولانزای پرندگان بگیرند؟ گزارش هایی وجود دارد که انسان‌ها با تماس نزدیک به پرندگان و یا فضولات آن‌ها درگیر بیماری شده‌اند. درسال 2014 تعدادی شیوع آنفولانزای مرغی بین افراد گزارش شده است.

اما بهتر است بدانید که احتمال کمی دارد این بیماری از فردی به فرد دیگر منتقل شود. تقریبا تمام موارد آلودگی انسان به این ویروس از طریق تماس خود فرد با پرنده یا سطوح آلوده بوده است. غیر از موارد خاص که ارتباط بسیار نزدیکی با فرد بیمار وجود داشته است. مانند: مادر به نوزاد در هنگام مراقبت از او. به هر حال گزارشاتی وجود دارد که انتقال بیماری از فردی به فرد دیگر وجود داشته است اما خیلی کم.

از طرفی برخی از منابع پزشکی و علمی به صراحت می‌گویند: آنفولانزای پرندگان قابل انتقال به انسان نیست مگر از نوع فوق حاد باشد.

بسیاری از افرادی که در مرغداری یا بخش‌های انتقال طیور کار می‌کنند (حتی مدیران) در معرض این ویروس قرار دارند.

پرندگان آلوده به H5N1 تا حدود 10 روز همچنان ویروس را از طریق مدفوع و بزاق آزاد می‌کنند.

به طور کلی به راحتی نمی‌توان درمورد این ویروس و علائم آن در انسان نظر قطعی داد. از طرفی افرادی که درگیر ویروس می‌شوند حتما از خود علائمی نشان نمی‌دهند و بی شک نیاز به آزمایشات پزشکی خاص است.

آنفولانزای پرندگان در ایران وجود دارد؟

بله، آنفولانزای پرندگان در فصل‌هایی که پرندگان مهاجر برای زمستان‌گذرانی به تالاب‌ها و مناطق مختلف ایران مهاجرت می‌کنند بسیار دیده می‌شود و هرساله تمامی فعالین و کارشناسان محیط زیست برای کنترل کانون‌های شیوع بیماری تلاش می‌کنند.

علائم آنفولانزای مرغی در پرندگان

ویروس آنفولانزای پرندگان به راحتی از پرنده‌ای به پرندگان دیگر منتقل می‌شود. پرندگان اهلی از این بیماری در امان نیستند و مرغ و خروس و بوقلمون‌ها نیز به این ویروس مبتلا می‌شوند.

علائم آنفولانزای پرندگان غیر فوق حاد بستگی به نوع گونه پرنده دارد و هر کدام علائم متفاوتی دارند. مانند: اسهال، مشکلات تنفسی، تورم سر، ریزش پر و مرگ.

اما در نوع فوق حاد این بیماری بسیاری از پرندگان پس از ابتلا به ویروس آنفولانزای مرغی به سرعت می‌میرند و ممکن است هیچ علائمی از خود نشان ندهند.

ویروس آنفولانزای پرندگان از گوشت یا تخم پخته منتقل می‌شود؟

برخلاف تصورات غلط رایج، مصرف طیور یا تخم پرنده باعث انتقال آنفولانزای مرغی نمی‌شود اما به شرط آنکه به خوبی پخته شود.

به عنوان مثال تخم پرنده به هیچ عنوان حالت مایع (عسلی) نداشته باشد. گوشت پرنده نیز اگر در دمای 73.9 درجه سانتی‌گراد پخته شود، بی خطر تلقی می‌شود.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) می‌گوید:

جدا از مصرف غذای نپخته، پرهیز از بازارهای فضای باز و تماس با پرندگان آلوده راه‌های دیگر جلوگیری از ابتلای انسان به آنفولانزای پرندگان است.

کلام آخر

در این مطلب سعی کردیم درمورد آنفولانزای پرندگان به طور کلی صحبت کنیم. انتقال آنفولانزای پرندگان به انسان‌ها و نحوه انتقال آن را توضیح دادیم. در صورت هرگونه سوال و یا نظری در بخش نظرات این پست همراه شما هستیم.

بوتولیسم و مرگ پرندگان

2021-03-14/در آسیب شناسی و تهدیدها, مطالب و مقالات

مرگ پرندگان با سم بوتولیسم! عنوانی که چند‌ سال است تیتر خبرهای میانکاله و پرندگان شمال کشور است. مرگ پرندگان در میانکاله یکی از خبرهایی بود که تا به امروز دلایل مختلفی را به آن نسبت می‌دادند. یکی از آن‌ها سم بتولیسم است. اما مرگ پرندگان میانکاله به سم بوتولیسم مربوط است؟ بیایید قبل از قضاوت هر خبری کمی در مورد این سم و اثرات آن بر روی پرندگان بدانیم.

نگارنده مقاله: مهسا هاشمی

سم بوتولیسم

بوتولیسم (Botulism) سم حاصل از باکتری کلستریدیوم بوتولینوم است که انواع مختلفی دارد. مانند: بوتولیسم غذایی، بوتولیسم زخم، بوتولیسم نوزادان و چندین زیرشاخه دیگر. اما نوعی که ما در این مقاله با آن کار داریم بوتولیسم پرندگان یا Avian Botulism است.

اگر کلمه Avian Botulism را همین حالا در گوگل جست‌و‌جو کنید اخبار تلف شدن پرندگان بسیاری را در کشور‌های مختلف خواهید دید.

بوتولیسم پرندگان نیز سویه‌های مختلفی دارد. هرکدام از سویه‌ها تاثیرات متفاوتی بر روی پرندگان می‌گذارد. برای مثال یک نوع سویه بوتولیسم پرندگان را می‌کشد اما نوع دیگر ممکن است برای مدت محدودی قدرت پرواز را از پرنده بگیرد. نوعی دیگر فقط از طریق ماهی به پرندگان منتقل می‌شود؛ بنابراین فقط پرندگانی درگیر سم بوتولیسم می‌شوند که غذای آن‌ها ماهی باشد.

اما عملکرد این سم چگونه است؟ چه پرندگانی را درگیر می‌کند؟ آیا از یک پرنده به دیگر پرندگان قابل انتقال است؟

بوتولیسم پرندگان

بوتولیسم پرندگان، سم نوعی باکتری است که در آب انتقال پیدا می‌کند. باکتری کلستریدیوم بوتولینوم یا Clostridium botulinum به طور طبیعی در بسیاری از تالاب‌ها مشاهده می‌شود. این نوع باکتری در خشکی هم وجود دارد اما به طور کل در محیط‌های آبی فعال‌تر هستند. این باکتری‌ها فقط در شرایط خاص محیطی سم تولید می‌کنند مانند:

عدم اکسیژن کافی
درجه حرارت بالای آب
فراوانی جمعیت بی مهرگان
وجود لاشه‌های مهره‌داران در حال تجزیه

کمبود منابع آب شرایط را برای رشد بیش از حد این باکتری ایده‌آل‌تر می‌کند. سم این باکتری هرآنچه در آب وجود دارد را آلوده می‌کند. در نتیجه پرندگان پس از تغذیه از این منابع به سرعت فلج می‌شوند و از بین می‌روند. مرگ پرندگان در این آب‌ها چرخه‌ی معیوبی را ایجاد می‌کند و این باکتری به سرعت به دیگر پرندگان انتقال پیدا می‌کند.

بوتولیسم پرندگان در سراسر جهان اتفاق می‌افتد. این اتفاق برای تمام افرادی که در حوزه حفاظت از حیات وحش و محیط زیست فعالیت می‌کنند، بسیار اهمیت دارد. چرا که می‌تواند بیش از یک میلیون پرنده آبزی را فقط در یک سال از بین ببرد.

کدام گونه‌ها درگیر بوتولیسم می‌شوند؟

بوتولیسم به طور گسترده‌ای پرندگان خصوصا آبزی و کنار آبزی را آلوده می‌کند. اما طبق گزارشات پرندگانی وجود دارند که نسبت به این آلودگی حساس‌تر هستند و به سرعت بوتولیسم را جذب می‌کنند. مانند: چنگر، چارخو، کفچه نوک، اردک نوک پهن و خوتکا. این پرندگان طبق گزارشات ریسک بالاتری در ابتلا به این بیماری دارند.

پرندگان آبزی و کنار آبزی به طور کلی مستعد این آلودگی هستند و اگر آب آلوده به سم بوتولیسم باشد به سرعت گونه‌های مختلف پرندگان را از بین می‌برد.

اگر بخواهید پرندگانی را بشناسید که مقابل این بیماری مقاوم هستند، باید به شما نام کرکس‌ها و به طور کل پرندگان لاشه خوار را بگوییم.

نحوه انتقال این بیماری چگونه است؟

انتقال بوتولیسم از یک پرنده به پرندگان دیگر امکان پذیر نیست. به زبان دیگر؛ بوتولیسم مسری یا واگیردار نیست. اما لاشه پرنده‌ای که در اثر بوتولیسم از بین رفته باشد، می‌تواند آب را آلوده کند. به عنوان مثال اگر لاشه یک پرنده در آب باشد و جانداران ریز در آب از آن تغذیه کنند به راحتی بوتولیسم وارد چرخه غذایی می‌شود و دیگر پرندگان را آلوده خواهد کرد.

یک بی مهره آبزی یا ماهی‌ها هنگام تغذیه، از رسوبات بوتولیسم را می‌خورد و بسیاری از آن‌ها در تابستان به دلیل دمای زیاد آب و پایین آمدن سطح آب می‌میرند. باکتری‌های موجود در بی‌مهرگان با پوسیدگی این موجودات با سرعت سم تولید می‌کنند. پرندگان که مواد غذایی‌شان در همین آب پیدا می‌شود، آلوده این سم می‌شوند و از بین می‌روند. کرم‌هایی که از لاشه‌های پرندگان تغذیه می‌کنند سم را می‌بلعند و اگر لاشه این پرنده توسط پرندگان دیگر خورده شود این چرخه همچنان ادامه پیدا می‌کند.

تلفات بزرگ نشان دهنده تقویت این سم در آب است.

بوتولیسم انسان را آلوده می‌کند؟

خیر، بوتولیسم پرندگان هیچ اثری بر روی انسان‌ها نمی‌گذارد. انسان درگیر نوع دیگری از بوتولیسم می‌شود نه Avian botulism که مخصوص پرندگان است.

نشانه‌های بیماری بوتولیسم پرندگان

مرگ پرندگان
ناتوانی در پرواز
ناتوانی در راه رفتن
ناتوانی در نگه‌داشتن سر خود

بسیاری از پرندگان با داشتن شرایط بدنی بسیار خوب درگیر این بیماری می‌شوند و می‌میرند. چون این آلودگی به سرعت پرنده را می‌کشد، پس از کالبد شکافی هیچ آسیب و ضایعه بزرگی را در بدن آن‌ها مشاهده نخواهید کرد.

البته استثناهایی هم وجود دارد و ممکن است مدت مسمویت در یک پرنده روند طولانی داشته باشد که در این موارد پرنده بسیار لاغر و ضعیف می‌شود.

جلوگیری از شیوع بوتولیسم پرندگان

بوتولیسم یکی از هزاران مشکلات حیات وحش است اما می‌توانیم تا حدودی آن را مدیریت کنیم. اگر چه تمام عوامل محرک محیطی بوتولیسم را نمی‌شناسیم اما مشخص و واضح است که اگر مرگ و میرها به سرعت تشخیص داده شود با برخی از تکنیک‌ها می‌توان سرعت از بین رفتن پرندگان را کاهش یا حتی متوقف کرد.

اقدامات عمومی که برای جلوگیری از شیوع سم بوتولیسم انجام می‎‌شود:

برداشتن لاشه‌ها:

باکتری که سم بوتولیسم تولید می‌کند برای تولید این سم به پروتئین نیاز دارد. از آنجا که لاشه حیوانات منبع عالی پروتئین هستند، از بین بردن لاشه‌ها تولید سم را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و می‌تواند از تولید سم جلوگیری کند.

مدیریت آب:

تخلیه یا طغیان آب تالاب به اندازه کافی شرایط محیطی را تغییر می‌دهد تا تولید سم متوقف شود.

تغییر مکان پرندگان:

این روش به عنوان مرحله آخر برای نجات پرندگان به شمار می‌آید. بی شک در بسیاری از تالاب‌ها پرندگان در حال انقراضی وجود دارند. بنابراین با روش‌های مختلف باید پرندگان را از منبع شیوع بیماری دور کرد و به دیگر آبگیرها یا تالاب‌ها فراری داد.

کلام آخر

اطلاعات متنوعی در مورد سم بوتولیسم پرندگان وجود دارد. هنوز وجه‌های بسیاری در مورد این سم وجود دارد که به طور کامل شناخته نشده‌است. این مطلب اطلاعات کلی درمورد مرگ پرندگان توسط بوتولیسم بود که به دلیل خبرهای ناشی از مرگ پرندگان در میانکاله به سراغ آن رفتیم.

بی شک بدون آزمایش‌های مخصوص زیر نظر کارشناسان هیچ نظر قطعی نمی‌توان داد. اما آن‌چه افراد بسیاری را در این مورد به شک می‌اندازد که آیا سم بوتولیسم دلیل مرگ این پرندگان است یا خیر؟! درگیری تنها دو گونه فلامینگو و چنگر است. از طرفی مواردی که در مورد سم بوتولیسم در این مطلب خواندیم هر کسی را نیازمند تفکر و مطالعه بیشتر می‌کند.

همه چیز درباره زاغ اوراسیایی

2021-03-14/در پرنده شناسی, مطالب و مقالات

زاغکی قالب پنیری دید/ به دهان بر گرفت و زود پرید/ … شعر حبیب یغمایی در کتاب فارسی چهارم را خیلی از ما بخاطر می آوریم. امروزه در اطراف خانه‌هایمان یا پارک‌ها صدای این پرنده را می‌شنویم یا می‌بینیم؛ اغلب این پرنده زیبا با غراب یا کلاغ ها که خویشاوندان‌اش هستند یکی انگاشته می‌شود. در این مقاله کوتاه سعی در معرفی این پرنده زیبا را داریم.

نگارنده مقاله: سارار سوادکوهیان

گونه زاغ اوراسیایی:

زاغ اوراسیایی از راسته گنجشک سانان و رده کلاغ ها (crovidae) است. نام علمی این پرنده pica pica و نام انگلیسی آن Eurasian magpie می باشد. در این مقاله در مورد زاغ اوراسیایی صحبت می کنیم، ولی زاغ ها گونه های مختلفی دارند که همگی از لحاظ رنگ و ظاهر با هم متفاوت اند. مانند زاغ اروپایی، زاغ نوک زرد، زاغ هندو چین، زاغ کره ای و…. البته تحقیقات و بررسی DNA زاغ کره ای نشان داده این پرنده از زاغ ها بسیار متفاوت و شاید در دسته جداگانه ای جای گیرد.

ظاهر زاغ اوراسیایی:

رایج ترین گونه زاغ ها زاغ اوراسیایی است که بین 44 تا 46 سانتی‌متر طول دارد که در پرنده بالغ بیش از 50% این اندازه به دم بلند این پرنده تعلق گرفته است. طول بال های این پرنده 52 تا 62 سانتی‌متر است. ترکیب رنگ در این پرنده سیاه و سفید (در گونه اوراسیایی) با جلای آبی، ارغوانی، بنفش است. سر سیاه، اما شانه و زیر شکم سفید و دم بلندی که در قسمت نوک دو تکه شده و به رنگ سبز متالیک یا بنفش است. البته نوک بال های بزرگ این پرنده نیز سبز، آبی یا ارغوانی است.

نوک و پاهای این پرنده اغلب سیاه رنگ می باشد. نرها از نظر اندازه بطور نامحسوس کمی از ماده های بالغ بزرگ ترند. از نظر Dimorphic جنس نر و ماده تفاوتی ندارند. در پرنده بالغ بال ها براق تر و دم بلندتری وجود دارد. زاغ ها صدای بسیار بلندی دارند. مانند کلاغ ها معمولا خرامان راه می روند. این پرنده معمولا پرواز مستقیم را با ضربات آهسته بال ها انجام می دهد و به نسبت کلاغ ها پروازی ناپایدارتر و ضعیف‌تر به واسطه دم بلند شان دارند. البته دم بلند زاغ در پرواز به تغییر جهت و مسیر این پرنده کمک بسیار می کند و هنگام فرود هم با دم بلند به آرامی ارتفاع را کم کرده و به فرود پرنده کمک می کند.

زیستگاه زاغ اوراسیایی:

زاغ ها میل زیادی به لانه سازی در بلندی دارند. آن ها لانه های عظیم و بزرگ خود را در بالاترین شاخه‌ی درخت در محل انشعاب شاخه ها می‌سازند. از برگ و شاخه های خشک برای ساختن لانه استفاده می‌کنند و برای چسباندن شاخه ها از خاک رس و گل بهره می‌برند. گرچه بنظر معماران توانمندی هستند و لانه شان بسیار محکم ساخته شده است. در زیر قسمت گنبدی شکل لانه یک ورودی مخفی با شاخ و برگ که کمی هم سست هست قرار دارد. در فصل پاییز و زمستان لانه های زاغ ها روی درختان به راحتی قابل تشخیص هستند. زاغ ها به قلمرو خود بسیار اهمیت می دهند و معمولا به شکل خاصی در اطراف لانه خود برای تعیین قلمرو پرواز می کنند. اما آن ها نه فقط بر روی درختان بلند بلکه در زمین های کشاورزی، بیشه زارها، مناطق باز یا کم درخت، علفزارها و دامنه کوه‌ها، پارک‌ها و باغ‌ها، حتی در شهرها هم می توانند لانه بسازند.

پراکنش جهانی زاغ اوراسیایی:

این پرنده در بخش های وسیعی از جهان پراکنده است از اروپای غربی تا بخش های وسیعی از آسیا، ژاپن و شمال آفریقا زیستگاه این پرنده به شمار می رود. تنها در قطب شمال اثری از این پرنده یافت نمی‌شود. زاغ اوراسیایی پرنده بومی ایران نیز است و در بخش وسیعی از شمال، شمال غرب و شرق، مرکز و غرب کشور یافت می‌شود.

تغذیه زاغ اوراسیایی:

زاغ ها همه چیز خوارند، هرچند رژیم غذایی متنوعی از جوجه تازه از تخم درآمده سایر پرندگان، تخم سایر پرندگان، حشرات ریز، لاشه جانواران و ضایعات سایر حیوان‌ها و البته در صورت لزوم به غلات و گیاهان و آجیل و تخم بلوط هم روی می آورند. در کل پرنده ای بسیار خجالتی‌اند و معمولا از انسان ها دوری می کنند. گرچه در زمستان و کمبود غذا در شهرها به پسمانده غذای انسان‌ها هم چشمی دارند. با اینکه رژیم غذایی متنوعی دارند؛ اما ترجیح شان گوشتخواری است.

زاد و ولد زاغ اوراسیایی:

زاغ ها پرندگانی وفا دارند، آن ها معمولا تک همسر‌اند و در صورت مرگ یکی از جفت ها، زاغ بیوه شده، جفتی هم سن خود انتخاب می کند. معمولا بصورت گروهی با هم تعامل ندارند مگر در فصل زمستان که در گروه های کوچک برای جستجو غذا با هم همکاری می کنند. فصل بهار فصل جفت گیری است.

رفتار زاغ اوراسیایی در فصل بهار برای جلب توجه ماده بسیار چشمگیر است. همه زاغ های با هم در زمستان در گروه های پر سرو صدا گرد هم می آیند تا به تعبیر داروین قرار ازدواج گذاشته شود. این مراسم اینگونه است که معمولا پرنده نر، دم بلند خود را مثل فن و بادبزن بالا پایین میزند و با آوازی ملایم و نرم که متفاوت از آن صدای همیشگی و بلندش است، همسر آینده خود را صدا میزند. گاهی هم پرواز های تعقیب و گریز انجام می‌شود که بخشی از همان مراسم خواستگاری است. نرها بال های خود را باز می کنند طوری که پرهای سفید آن بیشتر نمایان شود. ظاهرا می خواهند این گونه دل همسر را بدست بیاورند. بعد هر دو جنس ماده و نر دوشادوش هم خانه را به همان ترتیب که ذکر کردیم، روی یک درخت بلند بنا می‌کنند.

ماده معمولا 6 تا 8 (در بعضی منابع ده) تخم می گذارد. رنگ تخم ها خاکستری، سبز با لکه های قهوه ای تیره است. از این تعداد معمولا یک جوجه سالم متولد می‌شود. مادر روی تخم ها در فروردین ماه، بین 16 تا 21 روز مینشیند و در این مدت پرنده ماده توسط نر تغذیه می‌شود. بعد به دنیا آمدن جوجه ها، هر دو جفت به کار تغذیه جوجه تازه به دنیا آمده مشغول می‌شوند. جوجه ها بین 25 تا 29 روزگی شروع به پرواز می کنند. گرچه پروازی کوتاه و ضعیف دارند و خیلی زود در میان شاخ و برگ درختان خود را پنهان می کنند. همه خانواده تا پاییز کنار هم می مانند. البته لانه زاغی ها از حمله کوکوی بزرگ خال خالی در امان نیست و ممکن است مورد عنایت این پرنده هم قرار بگیرد و جوجه کوکو هم میان خواهر یا برادر خوانده زاغی بزرگ شود!

عامل تهدید کننده زاغ اوراسیایی:

بزرگ ترین عامل تهدید زاغ ها به غیر شاه بوف ها که شکارچیان طبیعی این پرنده هستند، انسان ها می‌باشند. این پرنده به دلیل رفتار منحصر به فردش به عنوان حیوان خانگی مورد توجه است و البته در بسیاری از مناطق همچنان باورهای خرافی حول این پرنده (مانند اینکه قطره ای خون شیطان زیر پر اوست یا دزد است و…) جان تعدادی از آن ها را می‌گیرد. البته به آفت های کشاورزی و آفت کش ها و سموم به طور کلی حساس هستند؛ اما در نهایت با توجه به گستردگی و پراکندگی این پرنده در جمعیت‌شان تغییر معنا داری رخ نداده و خوشبختانه در لیست IUCN در قسمت کمترین نگرانی LEAST CONCERN قرار دارند و جمعیت‌شان ثبات دارد.

شاه بوف

تفاوت زاغ و غراب:

زاغ و کلاغ ها هر دو از خانواده کلاغیان هستند. اما همان طور که می دانیم تفاوت های اشکاری با هم دارند. بطور مثال رنگ و شکل ظاهرشان: کلاغ ها تماما مشکی با پرهای خاکستری در قسمت سینه هستند. اندازه و وزن هر دو پرنده با هم متفاوت هست؛ غراب معمولی حدود ۶۳ سانتی‌متر طول ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتی متر فاصله بین دو بال و ۱٫۲ کیلوگرم وزن داشته و به طور معمول ۱۰ تا ۱۵ سال عمر می‌کند. علاوه بر آن زاغ ها به اندازه کلاغ ها اجتماعی نیستند و بصورت گروهی با هم تعامل ندارند. البته هر دو پرندگانی بسیار باهوش هستند.

زاغ

کلاغ

رفتار شناسی زاغ ها:

در مورد هوش این پرنده مطالب زیادی نقل شده است اما در ابتدا ارتباط به زاغ ها و گاو‌ها اشاره می کنیم. این پرنده معمولا پشت گاوها می نشیند و از کنه های آن تغذیه می کند. اغلب روی زمین به دنبال غذا در جستجوست. غذایی که پیدا کرده در سوراخ کوچکی که خودش روی زمین با منقار محکم اش حفر کرده پنهان می کند و یکی یا دو روز بعد به سراغ آن می رود. گاهی به شیوه مضحکی روی زمین راه می رود با گام های بلند و بسیار اغراق شده. وقتی هم هیجان زده می‌شود به پهلو روی زمین میجهد!

یکی دیگر از رفتارهای زاغ ها حمله در گروه های دو یا چند تایی به گربه هاست که این کار را برای دور کردن شکارچی بالقوه، از لانه انجام می دهند. البته زاغ ها مانند همه هم نوعان (کلاغ ها) خود به جمع آوری اشیا براق علاقه مند هستند و اما در مورد هوش این پرنده: نسبت وزن مغز و وزن بدن این پرنده با انسان و میمون ریخت های بزرگ و پستاندارن آبزی بزرگ قابل مقایسه است.

توانمندی این پرنده باهوش، طیف وسیعی از فعالیت ها مانند، بازی کردن، فریب دادن هم نوع، تقلید صدای انسان، اظهار غم و اندوه و ابراز آن، بازی و کار تیمی را شامل می‌شود. وقتی یکی از هم نوعانشان میمیرد، دیگر پرندگان حلقه ای به دور پرنده از دست رفته تشکیل می دهند و مراسم خاکسپاری را با جیغ و ناله هایشان اجرا می کنند.

برای غذا دادن به جوجه هایشان زاغ ها از ابزار و وسایلی که خودشان می‌سازند استفاده می‌کنند تا غذا را برای جوجه به قطعات مناسب خورد کنند.

شاهکار زاغ اوراسیایی:

یکی از معروف ترین توانایی های این پرنده که او را نه تنها در میان پرندگان بلکه حتی جانداران دیگر متمایز می کند توانایی او در تشخیص تصویر خود در آینه است. این پرنده زیبا و منحصر به فرد آزمون آینه را با موفقیت پشت سر گذاشته است.

برای انجام این آزمون یک لکه روی زاغ یا جانور مورد نظر قرار می دهند و بعد او را در مقابل آینه می‌گذارند. اگر جانور دریابد لکه روی بدن اوست و از روی تصویر‌اش متوجه شود و سعی در پاک کردن لکه کند یعنی می داند لکه روی بدن خودش است و تصویر آینه، زاغ دیگری را نشان نمی دهد. این یکی از شاهکارهای این پرنده است که او را در میان پرندگان دیگر منحصر به فرد می کند چرا که، تنها در چند گونه جانوری دیگر این آزمون با موفقیت طی شده: از جمله میمون ریخت های بزرگ .

خرافات و افسانه ها:

پیرامون این پرنده باهوش افسانه ها و خرافات زیادی وجو دارد مثلا در انگلستان و ایرلند معتقدند “تعداد زاغ هایی که دیدید سرنوشت شما را معین می‌کنند، یکی برای اندوه، دو تا برای شادی، سه تا برای مراسم خاکسپاری و چهار تا برای تولد.” یا اگر زاغی که به تازگی بیوه شده پشت پنجره اتاق تان ببینید نشانه تنهایی و مرگ حتمی است. اما در بعضی فرهنگ ها مانند چینی زاغ ها نشان شانس و اقبال اند.

ما امروز در سطح شهرها این پرنده زیبا و با هوش را میبینیم. امیدوارم دفعه بعد که چشم مان به این پرنده زیبا افتاد یا پرواز او را برای تعیین قلمرو در اطراف لانه دیدیم، با آگاهی بیشتری به مشاهده بنشینیم و از دیدن این پرنده منحصر به فرد لذت بیشتری ببریم.

سیستم قلبی پرندگان

2021-02-21/در پرنده شناسی, مطالب و مقالات

پرندگان چگونه اکسیژن لازم برای پرواز را تامین می‌کنند؟ مقایسه دستگاه گردش خون در پرندگان و پستانداران

پرواز یکی از شگفت انگیزترین توانایی ها در میان موجودات است. اما چه عواملی پرندگان را به این فعالیت فوق العاده پر سوخت و ساز قادر می‌کند؟ پرندگان چگونه اکسیژن مورد نیاز پرواز را تامین می‌کنند؟ در مطلب قبلی نقش سیستم تنفسی پرندگان در پرواز و تامین اکسیژن را بررسی کردیم. در تکمیل آن، اینبار می‌خواهیم با کارآمد ترین دستگاه گردش خون در بین حیوانات که متعلق به پرندگان است آشنا شویم.

نگارنده مقاله: سینا پوراسحاق

پرواز آرزو و رویای بسیاری از ما انسان هاست. بیایید تصور کنیم یک روز صبح از خواب بیدار می‌شویم و می‌بینیم که به جای دستان خود دو عدد بال قوی با آیرودینامیک مناسب پرواز پیدا کرده ایم. اما هیجان ما دیری نخواهد پایید از آنجا که قادر به پرواز نخواهیم بود!! دلیل آن این است که در بدن ما سایر ویژگی هایی چون سیستم تنفسی و قلبی عروقی لازم برای تامین انرژی و اکسیژن پرواز تکامل نیافته است. در مقاله مربوط به سیستم تنفسی پرندگان خواندیم که آنها با داشتن یک ریه و تا ٩ عدد کیسه هوایی متصل به آن و با گیرنده های زیاد جذب اکسیژن، چه حجم فراوانی از اکسیژن را می‌توانند جذب کنند. اکنون می‌خواهیم با بررسی دستگاه گردش خون در پرندگان دریابیم که چگونه این حجم زیاد از اکسیژن می‌تواند به سلول ها برای سوخت و ساز انتقال یابد. این نوشته می‌خواهد برخی از مهمترین یافته های جدید علمی دنیا در این زمینه را، با زبانی ساده بیان کند.

شباهت های دستگاه گردش خون در پرندگان و پستانداران

در میان حیوانات، پستانداران و پرندگان از تکامل یافته ترین سیستم قلبی عروقی بهره می‌برند و از جهات بسیاری به هم شباهت دارند. در هر دو رده، ساختار قلبی به صورت چهار حفره ای است. بعلاوه، در هر دو، خون اکسیژنه و خون اکسیژن از دست داده کاملا مجزا و تفکیک شده است و با هم ترکیب نمی‌شوند. خون اکسیژنه در سرخرگ ها به سمت بافت ها و خون اکسیژن از دست داده در سیاهرگ ها به سمت قلب در جریان است. همانند ما انسان ها، جریان خون در ریه ها اکسیژنه می‌شود و از حفره بالایی سمت چپ (دهلیز چپ) وارد قلب می‌شود. دهلیز چپ آنرا به حفره پایینی سمت چپ (بطن چپ) پمپ کرده و از آنجا خون حاوی اکسیژن از طریق رگ هایی مجزا (سرخرگها) به سوی بافت ها و سلول ها حرکت می‌کند. خونی که اکنون اکسیژن خود را از دست داده اینبار از طریق رگ هایی به نام سیاهرگ به سمت قلب بازمی‌گردد و از حفره بالایی سمت راست (دهلیز راست) وارد آن می‌شود. خون سپس از دهلیز راست وارد حفره پایینی سمت راست (بطن راست) می‌شود و از آنجا برای دوباره اکسیژنه شدن به سمت ریه پمپاژ می‌شود. این چرخه با ورود دوباره خون به دهلیز چپ مجدد از سر گرفته می‌شود. تمام این چرخه تنها یک ضربان قلب را تشکیل می‌دهد!

خب تا اینجا به شباهتها نگاهی انداختیم. با ادامه مطلب همراه شوید تا به تفاوت ها بپردازیم. تا ببینیم که از حدود ٣٠٠ میلیون سال پیش که مسیر تکاملی ما پستانداران از پرندگان جدا شد، چه تغییرات تکاملی مؤثرتری در فرگشت دستگاه گردش خون پرندگان ایجاد شد و پرواز را ممکن ساخت.

تفاوت دستگاه گردش خون در پرندگان و پستانداران

پیش از شروع باید اشاره کنیم که پرندگان در این مقایسه به صورت کلی در نظر گرفته شده اند و مسلما بین گونه ها و راسته های مختلف پرندگان نیز تفاوت های بسیاری وجود دارد. برای مثال دستگاه گردش خون در پرندگان مهاجر تکامل یافته تر از پرندگانی است که مهاجرت نمی‌کنند. به همین نسبت نوع پرواز و شکل بال زدن، جثه، زیستگاه، ارتفاع پرواز از سطح دریا و غیره باعث اشکال تکاملی متفاوتی در میان پرندگان شده است. در اینجا مقایسه کلی در دو سطح قلب و سیستم عروقی (خون و رگها) صورت گرفته است.

قلب در پرندگان

به صورت کلی طبق قائده عمومی طبیعت، رابطه معکوس بین جثه حیوانات و ضربان قلب وجود دارد. یعنی حیوانات کوچکتر دارای ضربان قلب بالاتری هستند. بگذارید برای مثال به ضربان قلب چندین گونه پستاندار و پرنده با جثه های متفاوت نگاهی بیاندازیم. متوسط ضربان قلب در حالت استراحت (بر اساس ضربان در دقیقه یا bmp) در گوزن (۵٠-۴٠)، انسان (٨٠-۶٠)، سگ با جثه بزرگ (١٢٠-٨٠)، عقاب (١٢٠-١٠٠)، گربه (١٨٠-١٢٠)، کلاغ (٣۴۵)، گنجشک خانگی (۴۶٠)، موش خانگی (۵٠٠)، مرغ مگسِ گردن یاقوتی (۶١۵) می‌باشد.

پس پستانداران نیز همانند پرندگان هر چه کوچکتر باشند ضربان قلب بالاتری دارند. پس تفاوت در کجاست؟ تفاوت در اینجاست که قلب در پرندگان، عموما نسبت به پستانداران بزرگتر (نسبت به وزن بدن) و همچنین دارای بافت ماهیچه ای قوی تری است (خصوصا بطن چپ که مسئول پمپاژ خون به اندام هاست). این امر و همینطور جریان الکتریکی بهینه تری که باعث پر و خالی شدن کامل تر قلب از خون می‌شود به نوبه خود باعث بالا رفتن بازدهی قلبی cardiac output در پرندگان می‌شود. بازدهی قلبی بالاتر بدین معنی است که یک پرنده در مقایسه با پستاندار هم جثه خود با ضربان قلب مشابه، مقدار خون بیشتری (اکسیژن بیشتر) در واحد زمان به سوی اندام ها پمپاژ می‌کند

ضربان قلب در پرندگان کوچک در اوج پرواز می‌تواند به راحتی تا بیش از ١٠٠٠ ضربان در دقیقه افزایش یابد. یعنی نزدیک به حدود ٢٠ ضربان در هر ثانیه !!

جالب است بدانید اندازه و وزن قلب در برخی پرندگان در فصل سرما کوچکتر و با شروع فصل گرما و مهاجرت بزرگ تر می‌شود!

سیستم عروقی (خون و رگها) در پرندگان

بال زدن های سنگین و طولانی انرژی زیادی می‌طلبد و بدن پرندگان باید این انرژی را تولید کند. این انرژی در سلول ها و طی فرایندهایی به نام متابولیسم یا سوخت و ساز تولید می‌شود. سلول ها برای انجام متابولیسم به مواد اولیه نیاز دارند و در نتیجه ی متابولیسم، مواد زائد نیز به جای می‌گذارند. این وظیفه سیستم عروقی است تا از طریق خون در رگ ها مواد اولیه از جمله اکسیژن را به سلول ها رسانده و مواد زائد را از جمله دی اکسید کربن، از سلول ها دریافت و از طریق ریه، کلیه و برخی دیگر اندام ها دفع کند. حال به سه مکانیسم تکامل یافته در سیستم عروقی پرندگان اشاره می‌کنیم که تامین این حجم زیاد از اکسیژن برای پرواز را ممکن می‌سازد.

گلبول های قرمز و هموگلوبین

آن بخش از خون که مسئولیت انتقال اکسیژن را دارد سلول هایی هستند به نام گلبول قرمز (RBC) و روی هر گلبول نیز میلیون ها عدد از پروتئین هایی سوار هستند که هموگلوبین نام دارند. هموگلوبین ها دلیل رنگ قرمز خون و مسئول حمل ملکول های اکسیژن از طریق برقراری پیوند مولکولی با آنها هستند. اندازه گلبول ها هم در پرندگان و هم پستانداران از سایر جانوران کوچکتر و در نتیجه، تعداد آنها بیشتر و توانایی انتقال اکسیژن آنها بیشتر است. برخلاف تصور عمومی، تعداد گلبول ها در پرندگان بیشتر نیست و مانند پستانداران بسته به شدت فعالیت، ارتفاع زیستگاه یا سبک زندگی از یک گونه تا گونه دیگر بسیار متغییر است. دامنه تعداد گلبول ها در میلی متر مکعب mm³ از خون پرندگان بین ١.۵ تا ۵.۵ میلیون عدد و در پستانداران بین ٢ تا ١٨ میلیون متغییر است. اما هموگلوبین در پرندگان تمایل به برقراری پیوند اکسیژنی بالاتری دارد. پژوهش های جدید نشان می‌دهند که لگاند اکسیژنی oxygen affinity یا همان تمایل به برقراری پیوند با مولکول اکسیژن، در پرندگان برخلاف یافته ای قدیمی از پستانداران بالاتر است.

پرواز در ارتفاع

در طبیعت هنگامی که جانوران با کمبود اکسیژن در خون (hypoxia) مواجه می‌شوند، بدن آنها تعداد گلبول های قرمز در خون را افزایش می‌دهد تا کمبود را جبران کند. پرندگان نیز شامل این قائده می‌شوند. کمبود اکسیژن ممکن است بر اثر صعود به ارتفاع های بالا که تراکم اکسیژن در آنجا کم است رخ دهد. در انسان ها کمبود اکسیژن ممکن است همچنین بر اثر بیماری یا یک نقص فیزیکی یا عوامل دیگر ایجاد شود. اما روش افزایش گلبول های خون ممکن است در صورت تشدید با خطراتی همراه باشد. از آنجا که افزایش گلبول های قرمز در خون، باعث افزایش غلظت خون می‌شود، خطر انسداد عروق و یا سکته را بهمراه دارد. حتما شنیده اید که کوهنوردان به اهدای خون توصیه می‌شوند. دلیلش هم آن است که با صعود مکرر به ارتفاعات بالا بدن شان گلبول بیشتری ساخته و غلظت خونشان بیشتر می‌شود. اغلب پرندگان مهاجری که در ارتفاعات پایین از سطح دریا پرواز می‌کنند، از همین مکانیسم افزایش تعداد گلبول قرمز استفاده می‌کنند. اما در پرندگانی چون غاز سر نواری bar headed goose که در ارتفاعات بسیار بالا چون فراز هیمالیا پرواز می‌کنند یک ویژگی شگفت انگیز در فرگشت آنها رخ داده است. بدن آنها به جای افزایش گلبول ها، تعداد هموگلوبین های درون گلبول ها را افزایش می‌دهد!! این ویژگی منحصر به فرد در پرندگان تحقیقات علمی زیادی را به خود معطوف کرده است به آن امید که بشر بتواند راه حلی برای بیماری های تنفسی و توانایی حضور در ارتفاعات بالا پیدا کند.

سطح تماس گازی بین رگها و ریه

سطحی که در آن ریه اکسیژنی که جذب کرده را به خون انتقال می‌دهد در پرندگان فرگشت بهینه تری پیدا کرده است. در این سطح ضخامت رگ ها، مکانیسم عملکرد برونشیت ها و جریان متقابل خون در رگها و اکسیژن در ریه ها به گونه ایست که بیشترین میزان اکسیژن بین این دو سطح تبادل می‌گردد.

مویرگها

مویرگ ها در واقع کوچکترین شکل سرخرگ ها هستند. وقتی سرخرگ ها به بافت می‌رسند، در آنجا مانند ریشه گیاه به انشعابات بسیار ریز و ریز تری تقسیم می‌شوند تا خود را به تمام قسمت های بافت برسانند و ضخامتشان آنقدر باریک می‌شود که می‌توانند از دیواره خود مواد مغذی و اکسیژن را به سلول ها انتقال دهند. میزان تراکم این انشعابات مویرگی در ماهیچه های پرندگان بسیار بالاتر از پستانداران است و این ویژگی سیستم عروقی آنها را قادر می‌کند تا حداکثر میزان اکسیژن را به سلول ها انتقال دهند.

مطالعه پرندگان و اهمیت پرنده نگری

امروزه پرنده شناسان (Ornithologists) با مطالعات میدانی و تحقبق های آزمایشگاهی بر روی پرندگان به رشد علم اکولوژی و حفاظت پرندگان کمک میکنند و همینطور با کشف قوانین علمی طبیعت حاکم بر فیزیولوژی پرندگان، به رشد تکنولوژی های جدید سرعت می بخشند. از سوی دیگر، این پرنده نگر ها (Birders) هستند که با جمع آوری داده ها و اطلاعات زیاد و ارایه آن به پرنده شناسان، بسیاری از تحقیقات را میسر می کنند. حال آنکه این فعالیت برای یک پرنده گر بسیار فراتر از صرف مشاهده پرندگان و رفتار آنهاست. پرنده نگری علاوه بر آنکه میتواند تفریحی بی نظیر و لذتی عمیق باشد همچنین میتواند به مرور تبدیل به مراقبه ای برای شخص شود که او را هر چه بیشتر به حضور در لحظه و درک شگفتی هستی و پیوند با آن سوق می دهد.

چرا پرندگان به شیشه پنجره ضربه می زنند؟

2021-02-06/در آسیب شناسی و تهدیدها, مطالب و مقالات

احتمالا تا به حال متوجه بازی و پرواز دمجنبانک‌ها جلوی آیینه ماشین و یا ضربه زدن کبوترها یا برخورد پرندگان با شیشه پنجره شده اید. رفتارهایی که گاهی بامزه به نظر میرسند اما همین رفتارها ممکن است به شدت خطرناک باشند.

نگارنده مقاله: یاسمین یوسفی

طبق آمارهایی که مرکز حفاظت پرندگان در آمریکای شمالی منتشر کرده سالانه بیش از یک میلیارد پرنده به طور مرگبار با شیشه پنجره ها برخورد می کنند، یعنی هر خانه آمریکایی سالانه دو پرنده را می کشد. ما هیچگونه آمار ثبت شده ای از برخورد پرندگان با شیشه پنجره ها نداریم و برای ما مشخص نیست که پنجره های ما در سال چه تعداد پرنده را از بین میبرند اما همه ما قطعا با موارد مشابهی روبرو بوده ایم.

پرندگان وقتی کنار پنجره خانه های ما می نشینند گاهی به دلیل جنس شیشه و آینه ای بودن آن، تصویر خود را درون شیشه می بینند و آن را یک گونه مهاجم تلقی می کنند و با نوک زدن به شیشه سعی در راندن آن دارند. یک پرنده ممکن است هر روز و در یک زمان مشخص این کار را انجام بدهد که دلیل آن می تواند به دلیل تغییر جهت تابش نور خورشید در آن زمان مشخص به سمت شیشه، شکست نور و آینه ای شدن برخی شیشه های با ضخامت باشد. این رفتار را اغلب می توانیم از پرندگان در فصل بهار و زادآوری پرندگان و از طرف پرندگان قلمرو طلب مشاهده کنیم که گاهی به صورت رفتار تهاجمی یا حتی رقص هایی جذاب به نظر میرسند.

چرا پرندگان به شیشه ها برخورد می کنند؟

برای اینکه راحتتر به پاسخ این پرسش برسیم باید به بیرون از خانه رفته و از دریچه نگاه یک پرنده به شیشه ها نگاه کنیم. پاسخ ساده است، آن ها حین پرواز قادر به تشخیص شیشه ها به عنوان مانع نیستند و با آن برخورد می کنند. شیشه پنجره ها در اصل برای پرندگان قابل مشاهده نیستند. آن ها هنگام پرواز سعی می کنند تا از میان تصویر بازتاب گیاهان یا فضای باز درون شیشه عبور کنند.

پنجره ها دومین منبع انسانی بزرگ مرگ و میر پرندگان

براساس مقاله منتشر شده از بخش پرنده شناسی دانشگاه پنسیلوانیا، برخورد با شیشه پنجره ها پس از تخریب زیستگاه ها، دومین منبع انسانی بزرگ مرگ و میر پرندگان بر روی زمین هستند. آنها تخمین میزنند با برآورد یک میلیارد تلفات پرنده فقط در ایالات متحده، تلفات جهانی بسیار فراتر از این عدد باشد. بیشترین پیش بینی میزان مرگ و میر در یک مکان خاص به میزان تراکم پرندگان، پوشش گیاهی و نزدیک بودن ظرف آب غذای پرندگان در مجاورت شیشه بستگی دارد.

چطور شیشه پنجره ها می توانند قاتلین پرندگان مهاجر باشند؟

انعکاس شیشه پنجره ها و خروج نور از آنها در شب در ساختمان های بلند مرتبه در فصل مهاجرت گاهی باعث مرگ پرندگان می شود. برخی از پرندگان مهاجر در شب به وسیله نور ستارگان جهت‌یابی و پرواز می کنند. نور مصنوعی ساختمان ها آنها را گیج کرده و پرندگان با شیشه ها برخورد می کنند.

چگونه می توان مانع برخورد پرندگان با شیشه ها شد؟

پرندگان در شهرها به کمک ما نیاز دارند، اما کمک کردن به آنها چیزی جز قراردادن آب و دانه برای آنهاست. ایمن کردن شیشه پنجره و جلوگیری از برخورد آنها می تواند یک کمک بسیار عالی به پرندگان باشد. روش های متعددی برای این کار وجود دارد اما فقط کافیست شیشه پنجره را برای پرندگان قابل مشاهده کنیم.

برچسب زدن به شیشه، نقاشی های کوچک و با فاصله، آویختن نوار، چسباندن برچسب های هولوگرافیک، قرار دادن فیدر و آبخوری ها در فاصله مناسب از شیشه به طوری که بازتاب آن در شیشه نیفتاده و پرنده آن را به عنوان فیدر مجزا تشخیص ندهد، استفاده از توری پنجره، کشیدن پرده و چسباندن اشیا رنگی به پشت آن از مواردی است که می توانیم از آن ها استفاده کنیم.

پرندگان قادر به دیدن نور در طیف ماورا بنفش هستند. مبتکران شیشه هایی را برای جلوگیری از برخورد پرنده تولید کرده اند. این شیشه ها دارای روکش منعکس کننده اشعه ماورابنفش طرحدار هستند که باعث می شود در معرض دید پرندگان قرارگیرد و در عین حال برای چشم انسان شیشه کاملا شفاف به نظر آید.

متاسفانه برچسب های یو وی شفاف در ایران وجود ندارد یا بسیار گران قیمت هستند اما برچسب های مات شیشه در طرح ها و ابعاد متفاوت قابل دسترس اند. استفاده از هنر ایرانی در آویختن اشیای زیبا در جلوی شیشه پنجره ها، استفاده از سایه بان و قرار دادن گلدان گیاه در قسمت بیرونی پنجره در نزدیکترین فاصله به شیشه و استفاده از سایر موارد ساده فوق الذکر، شما می توانید اجازه دهید شیشه ها کمی خاکی و غبارگرفته نیز باقی بمانند.

درمان پرندگان آری یا نه؟

2021-02-01/در آسیب شناسی و تهدیدها, مطالب و مقالات

تغییرات اقلیمی، خشکسالی، آلودگی هوا و انقراض گونه‌ها در سال‌های اخیر توجهات زیادی را به خود جلب کرده‌اند. رسانه‌های گروهی بطور مستمر از اخبار این حوادث سخن می‌گویند و احساس خطر از آینده‌ی زمین برای بخش بزرگی از جامعه برانگیخته شده و مردم را به سمت مسئولیت‌پذیری برای کمک به حفاظت از محیط‌ زیست سوق داده است.

نگارنده مقاله: محمدعلی آقاابراهیمی

در این بین اخبار حمایت از حیوانات آسیب دیده پررنگ‌تر از سایر موضوعات انعکاس یافته و افراد بیشتری را درگیر خود نموده است. همزمان با تبلیغات رسانه‌ها، تشکل‌های مردمی بسیاری برای حمایت از حیوانات شکل گرفته و در بین سایر گروه‌های اجتماعی نیز که به نوعی با طبیعت سروکار دارند، همانند گردشگران، کوهنوردان و سایر گروه‌ها، کمک به حیوانات آسیب دیده به امری رایج تبدیل شده است.

این روزها حیوانات بیشتری توسط انسان‌ها و به دلیل آسیب دیدگی از طبیعت خارج می‌شوند و برای مداوا به اسارت‌ در می‌آیند. با گشت‌و‌گذاری در کلینیک‌های دامپزشکی خواهیم دید که علاوه بر مراقبت‌های فراوانی که از حیوانات خانگی در حال انجام است، موارد بسیاری نیز جانداران وحشی آسیب‌دیده به این کلینیک‌ها انتقال می‌یابند تا بلکه درمان شده و به دامان طبیعت بازگردند.

علت تلفات بیشمار پرندگان وحشی

بخش بزرگی از این جانوران که به اسارت درمی‌آیند، به پرندگان وحشی اختصاص دارند؛ زیرا پرندگان در همه‌جا حضور دارند و در حالی که بسیار آسیب‌پذیر هستند تعارض بیشتری نیز با انسان دارند و متاسفانه هدف‌های خوبی نیز برای شلیک شکارچیان هستند که همه این موارد منجر به بالا رفتن آمار آسیب دیدگی و تلفات آنها شده است.

پرندگان وحشی آسیب دیده به ندرت درمان می‌شوند و آمار برگشت آنان به طبیعت بسیار ناچیز است بنابراین تعداد قابل توجهی از این پرندگان تا پایان عمر در اسارت زندگی می‌کنند و یا در مراحل انتقال و درمان تلف می‌شوند.

در گذشته زمانیکه آنگونه مسئولیت‌پذیری که در بالا اشاره شد در جامعه وجود نداشت و در غیاب تبلیغات فراوان رسانه‌ای، حیوانات و پرندگان آسیب دیده همانطور که به طبیعت تعلق داشتند در طبیعت نیز باقی می‌ماندند و کمتر از چرخه طبیعت خارج می‌شدند. اگر تلف می‌شدند به غذایی آماده برای سایر گونه‌ها تبدیل می‌شدند و اگر توان بازگشت و ماندگاری را بازمی‌یافتند باز هم در چرخه طبیعت به راهشان ادامه می‌دادند.

دخالت انسان و کمک به حفاظت از حیات وحش

اکنون این دخالت انسان در طبیعت به امری موجه تبدیل شده است. از یک سو برخی طرفداران اذعان می‌کنند که چون انسان با زندگی شهرنشینی عرصه را بر حیات‌وحش تنگ کرده و تعارضات آسیب‌زای بسیاری بر سر راه حیات‌وحش قرار داده، پس رسیدگی به درمان حیات‌وحش نیز از وظایف انسان به شمار می‌رود. از سوی دیگر افرادی هم با ترسیم هرم حیات و قرار دادن انسان در راس آن و جایگذاری سایر موجودات در بدنه این هرم مدعی هستند که آسیب به گونه‌ها و انقراض گونه‌ها و قهر و خشونت انسان نسبت به حیوانات، هرم زندگی را نااستوار می‌کند و به عبارت ساده‌تر زیر پای بشر را خالی می‌کند و ادامه‌ی حیات بر زمین را دشوار می‌سازد پس کمک به حیات وحش آسیب دیده امری منطقی به نظر می‌رسد.

اما برای فعالان محیط‌ زیست که به کار درمان و رهاسازی پرندگان می‌پردازند همواره سوال زیر برای آنها مطرح است:

کمک به درمان پرندگان وحشی آسیب دیده کار درست یا نادرستی است؟

حقیقت این است که کمک به حیات وحش نه وظیفه انسان است و نه هیچ یک از موجودات روی زمین انتظار این کمک را دارند در حالی که بعضا دیده شده برخی افراد از این نیز فراتر رفته و خود را قیم مطلق حیوانات می‌دانند، یا حکم به کشتن حیوانات غیر قابل درمان می‌دهند و یا درباره‌ی نحوه نگهداری این حیوانات نسخه می‌پیچند.

آنچه که در عمل در حال وقوع است بیش از آنکه کمک به حفاظت از محیط زیست محسوب شود، باعث خسارت بیشتر به طبیعت می‌گردد. خروج بسیاری از حیوانات از طبیعت بنا به هر دلیلی نه تنها کمک به آنان نمی‌کند بلکه معمولا اسارت و مرگ با سختی و درد را بر سر راهشان قرار می‌دهد.

از طرفی بسیار دیده شده که افراد هنگام مشاهده‌ی توله‌های حیوانات و جوجه‌های پرندگان به اشتباه و با این خیال که والدین آنها را رها کرده‌اند و در شرایط خطرناکی قرار دارند، این موجودات وحشی را با خود می‌برند تا زندگی دوباره به آنها ببخشند در حالی که والدین حیوانات و پرندگان به ندرت فرزندان خود را رها می‌کنند و تنها در آن موقعیت به خاطر احساس خطر، خود را پنهان کرده‌اند و در نهایت اقدام خیرخواهانه‌ی آن افراد باعث از بین رفتن نسل جدیدی از آن گونه می‌شود. زیرا توله‌ها و جوجه‌ها هرگز در اسارت راه و روش زندگی در طبیعت و تنازع بقا را یاد نمی‌گیرند و اینها نیز متاسفانه تا آخر عمر در اسارت باقی می‌مانند.

مشکل اساسی دیگر در این راه عدم وجود مراکز مجهز و مجرب و نبود اطلاعات و تجهیزات و امکانات مورد نیاز برای نگهداری و درمان حیات وحش است که باعث می‌شود، حیوانات آسیب دیده به محض خروج از چرخه طبیعت با دورانی پر از سرگردانی و استرس و سوء تغذیه روبرو ‌شوند.

تنها موارد بسیار نادری وجود دارند که درمان، برای حیوانات در خطر انقراض آن هم تحت مراقبت متخصصان و در شرایطی بسیار پیچیده و حساس، کاری موجه خواهد بود و در سایر موارد این دخالت انسان در طبیعت به غیر از فرهنگ‌سازی و آموزش جوامع برای حفاظت از محیط زیست، تاثیر مثبت دیگری در بر ندارد.

در پایان ذکر این نکته ضروریست که عدم آگاهی جامعه نسبت به موارد مطرح شده، مسئولیت رسانه‌ها و تشکل‌ها را برای آگاهی بخشی به مردم برای عدم دخالت‌های بی‌مورد در طبیعت دو چندان کرده است.

پرنده رابین

2021-01-31/در پرنده شناسی, مطالب و مقالات

رابین آمریکایی (American robin) مرغ آواز مهاجر از تیره توکایان است. این نام به دلیل روبان اروپایی به دلیل سینه نارنجی مایل به قرمز آن، از رابین اروپایی گرفته شده است.

نگارنده مقاله: فرنوش شاهین

گونه های نر و ماده پرنده رابین مشابه هستند، اما گونه های ماده تیره تر از نرها و دارای رنگ قهوه ای در سر می باشند. پرندگان جوان در سال اول به راحتی از بزرگسالان قابل تشخیص نیستند و درصد کمی از آنها چند بال مخفی یا پر دیگر در زیر بالهای خود دارند.

این پرنده در بیشتر آمریکای شمالی، از آلاسکا و کانادا به سمت جنوب تا شمال فلوریدا و مکزیک تولید مثل می کند. در حالی که رابین ها گاهاً در قسمت شمالی ایالات متحده و جنوب کانادا زمستان گذرانی می کنند، بیشتر آنها از فلوریدا و ساحل خلیج فارس به مکزیک مرکزی و همچنین در امتداد ساحل اقیانوس آرام به زمستان در جنوب کانادا مهاجرت می کنند. بیشتر آنها در پایان ماه اوت از جنوب حرکت می کنند و در فوریه و مارس شروع به بازگشت به شمال می کنند (تاریخ دقیق با توجه به عرض جغرافیایی و آب و هوا متفاوت است). فاصله مهاجرت رابین ها بسته به زیستگاه اولیه آنها به میزان قابل توجهی متفاوت است. یک مطالعه نشان داده که رابین های جداگانه ای که در آلاسکا برچسب گذاری شده اند در طول فصول 3.5 برابر بیشتر از رابین هایی هستند که در ماساچوست برچسب گذاری شده اند.

طبق برخی منابع، رابین آمریکایی قبل از سیاه‌مرغ بال‌سرخ (red-winged blackbird) به عنوان فراوانترین پرنده خشکی موجود در آمریکای شمالی نام برده می شود. این پرنده هفت زیرگونه دارد، اما فقط یکی از آنها، سان لوکاس رابین (San Lucas robin) از بقیه متمایز است و دارای زیر قسمت های خاکستری مایل به قهوه ای کم رنگ است.

رابین آمریکایی بیشتر در روز فعال است و در زمستان، در گله های بزرگ شبانه جمع می شود تا در مرداب های خلوت یا پوشش های گیاهی و انبوه درختان را بیتوته کند. دسته پرندگان در طول روز، در گروه های کوچکتر از میوه ها و انواع توت ها تغذیه می کنند. در طول تابستان، رابین آمریکایی از یک قلمرو تولید مثل دفاع می کند و کمتر اجتماعی است.

رژیم غذایی آنها شامل بی مهرگان (از جمله سوسک ها، کرم های خاکی و کرم مروارید)، توت و میوه ها است.

رابین یکی از اولین گونه های پرندگان است که تخم های خود را دفن می کند و بلافاصله پس از بازگشت به تابستان شروع به تولید مثل می کند.

لانه این پرنده از چمن های درشت، شاخه و پر تشکیل شده است و با گل آغشته می شود و اغلب با چمن یا سایر مواد نرم مزین می شود. این پرنده از نخستین پرندگانی است که هنگام طلوع آفتاب، آواز می خواند و آواز آن از چندین واحد گسسته تشکیل شده است که تکرار می شوند.

شکارچیان اصلی رابین ها، شاهین ها، گربه های خانگی و مارها هستند. هنگام تغذیه، برای در امان ماندن و پیشگیری از خطر، واکنش سایر پرندگان در برابر شکارچیان را تماشا می کند. گاو مرغ سر قهوه‌ای (Brown-headed cowbirds) تخم های خود را در لانه های رابین می گذارند، اما رابین ها معمولاً تخم را رد می کنند.

رابطه بین ویروس نیل غربی و رابین ها

رابین آمریکایی حاملی شناخته شده برای نوعی ویروس به نام ویروس نیل غربی (West Nile virus) است. در حالی که کلاغ ها و زاغ کبودها اغلب اولین مواردی بودند که به عنوان حامل ویروس نیل غربی مشاهده شدند. رابین آمریکایی یک میزبان اصلی است و سهم بیشتری در انتقال ویروس به انسان دارد. دلیل این امر این است که کلاغ ها و زاغ کبودها به دلیل ابتلا به این ویروس به سرعت می میرند، در حالی که رابین آمریکایی مدت طولانی تری از ویروس جان سالم به در می برد. بنابراین آن را به تعداد بیشتری پشه گسترش داده و موجب انتقال آن به انسان و سایر گونه ها می شود.

چرا ما رابین را با کریسمس مرتبط می کنیم؟

این می تواند تا حدی به این دلیل باشد که در ماه های زمستان تعداد رابین ها افزایش می یابد. رابین ها معمولاً در هنگام تماس با انسان به اندازه سایر پرندگان خجالتی نیستند.

افسانه های زیادی پیرامون رابین ها و رابطه آنها با کریسمس و زمستان به طور کلی وجود دارد. به عنوان مثال، آیا تا به حال فکر کرده اید که چرا تصاویر رابین روی همه ی اقلام کریسمس از جمله کارتهای تبریک و کاغذهای بسته بندی و قالب های بیسکویت نقش شده است؟ اولین افسانه ما را به زمان ویکتوریا برمی گرداند، زمانی که سنت ارسال کارتهای کریسمس آغاز شد. پستچیان پست شاهنشاهی که لباس های قرمز روشن بر تن داشتند، این کارت ها را تحویل می دادند. این باعث شد که آنها لقب “robin” یا “redbreast” یعنی سینه سرخ را بدست آورند. این روند رواج پیدا کرد و بسیار محبوب شد و تا امروز نیز ادامه دارد و در طول جشن بسیاری از موارد با مضمون در قفسه های سوپرمارکت ها دیده می شدند.

با این حال قبل از دوره ویکتوریا، این پرندگان پیوندی کاملاً محکمی با داستان سنتی کریسمس و مسیحیت داشتند. در یک داستان گفته شده که وقتی مریم مقدس در طویله، عیسی مسیح را به دنیا می آورد، متوجه شد آتشی که برای گرم کردن خود روشن کرده بودند، در خطر خاموش شدن است. ناگهان، یک پرنده کوچک قهوه ای ظاهر شد و شروع به زدن بالهای خود در مقابل آتش کرد و باعث شد تا دوباره آتش زنده شود. با این حال هنگامی که پرنده به اطراف پرواز می کرد و به سمت آتش حرکت کرد، یک گدازه ی سرگردان به سمت پرنده حرکت کرد و سینه او را سوزاند و به رنگ قرمز روشن تبدیل کرد. با دیدن این صحنه، مریم مقدس اعلام کرد که سینه قرمز نشانه ی قلب مهربان پرنده است و این خصوصیت را به به فرزندان خود نیز منتقل کند تا برای همیشه با افتخار با این نام صدا زده شوند.

آشنایی با خروس کولی اجتماعی

2021-01-15/در پرنده شناسی, مطالب و مقالات

خروس کولی اجتماعی (دشتی، ابروسفید، شکم سیاه) با نام انگلیسی Sociable Lapwing و نام علمی Vanellus gregarius از پرندگان به شدت در معرض انقراض در سطح جهانی به شمار می رود. حضور این گونه ارزشمند در کشور ایران و در خوزستان چندبار گزارش شده است و تعداد قابل توجه ای از آن حدود 22 فرد در زمستان 1398 توسط آقای سیدباقر موسوی در دشت آزادگان خوزستان مشاهده و عکاسی گردیده است. آقایان کرامت حافظی و علی حاجی آبادی در مهرماه 1399 نیز تعداد 10 فرد از این گونه را در تالاب بامدژ خوزستان رکورد داشته اند.

نگارنده مقاله: شهرزاد فتاحی

گفته می شود که خروس کولی اجتماعی در خوزستان زمستان گذرانی دارد و این منطقه مسیر مهاجرت آن میتواند باشد. این گونه از نظر اسکات و ادهمی به عنوان یک گونه مهاجر عبوری نامنظم در ایران طبقه بندی شده است و طبق مقاله آقای عباس عاشوری، خروس کولی اجتماعی در فصل زمستان در نوار شمالی ایران نیز مشاهداتی داشته است. همچنین گزارشاتی از رکورد این گونه در تالاب گندمان و قره قشلاق آذربایجان شرقی و جنوب تهران در سالهای اخیر داشته ایم. بنابراین مناطق تالابی و چمنزارهای آن نشان می دهد که چنین زیستگاه هایی می تواند برای حضور این گونه اهمیت داشته باشد.

BirdLife International در سال 2004، این پرنده را به دلیل کاهش سریع جمعیت به دلایل ناشناخته، در گروه در معرض خطر انقراض شدید دسته بندی کرد. بین سالهای 1960 و 1987 این کاهش عمده اتفاق افتاد. اما جمعیت آن در سال 2006 بین 600 تا 1800 پرنده بالغ تخمین زده شد و در پی کشف مناطق اصلی زمستان گذرانی که قبلاً ناشناخته بود، جمعیت این گونه در حال تجدید نظر قرار گرفت. گزارش زیر که اخیرا یعنی اوایل سال 2021 توسط Graham Appleton منتشر شده است، وضعیت کنونی این گونه را در جهان بیان می کند.

وضعیت خروس کولی اجتماعی

طبق این گزارش خروس کولی اجتماعی که در معرض خطر انقراض قرار دارد اکنون به کمک های هدفمند یک قدم نزدیکتر شده است. چگونگی ردیابی ماهواره ای، مطالعات رکوردهای تاریخی، تصویر واضح تری از خروس کولی اجتماعی در هنگام مهاجرت و زمستان ارائه می دهد. علاوه بر این، تیم تحقیقاتی تخمین قوی تری از جمعیت این گونه در جهان ارائه داده است.

ممکن است هنوز جمعیت کوچکی از خروس کولی اجتماعی در جنوب روسیه وجود داشته باشد اما دامنه تولید مثل این پرنده تقریباً به جلگه های قزاقستان مرکزی و شمالی محدود شده است. قرن هاست خروس کولی اجتماعی وابسته به چرای گله های آنتلوپ است که باعث ایجاد مناطق باز و دشت در لانه سازی آنها می شوند. اکنون با از بین رفتن سیستم چرای طبیعی، خروس کولی اجتماعی به طور فزاینده ای به زمین های چرای اطراف روستاها محدود شده است. با توجه به اینکه به نظر می رسد تولید‌ مثل کنونی برای حفظ این جمعیت اندک در وضعیت مناسبی است، اما تصور می شود دلیل احتمالی کاهش جمعیت اخیر، از بین رفتن پرنده های بالغ بوده است.

قبل از این مطالعه، اطلاعات کمی در مورد مناطق زمستانی مورد استفاده خروس کولی اجتماعی وجود داشت. برخی گزارش ها از حضور دسته هایی از خروس کولی اجتماعی در شرق آفریقا اشاره داشت اما بیشتر اطلاعات از کشورهایی مانند سودان، قدیمی و مربوط به گذشته بود و مشاهداتی در پاکستان و هند حاکی از تعداد کمی از این جمعیت شناخته شده را رقم می زنند. آیا پرندگان مستقیماً از مناطق زادآوری به مناطق زمستانی سفر می کردند یا سایت های توقفی وجود داشتند که در نقشه ها ثبت نشده بودند؟ آیا آنها در بخش غربی سایت های زادوری از جنوب غربی به شرق آفریقا هدایت می شدند، در حالیکه پرندگان از شرق به جنوب پاکستان و هند می روند؟

پروژه تحقیق درباره خروس کولی اجتماعی

پل دونالد و همکارانش یک مطالعه طولانی مدت از مهاجرت خروس کولی اجتماعی را با استفاده از برچسب ماهواره ای، کدگذاری، پایش های میدانی و بررسی داده هایی از مشاهدات تاریخی و اخیر را انجام دادند. جمع بندی این داده ها شامل کار زیادی بود، محققان مجموعه های موزه را مورد بررسی قراردادند، مطالب منتشر نشده را مطالعه نمودند، با موسسات پرنده نگری محلی ارتباط گرفتند و لیست همه پرنده ها و عکس ها را از طریق اینترنت جستجو کردند.

مطالعات مربوط به پرندگان زادآور به طور عمده در منطقه ای اطراف کورگالژین، در مرکز قزاقستان متمرکز شده بود. تعداد 150 خروس کولی اجتماعی بالغ و 1473 جوجه، بین سالهای 2004 و 2015 حلقه گذاری شدند. هدف اصلی تخمین میزان بقا بود اما هنگام بازدید از سایت های احتمالی زمستان گذر برخی از این گونه های مشخص شده، اطلاعات ارزشمندی را ارائه دادند. بیشتر این کارهای میدانی در خارج از فصل تولید مثل توسط متخصصان محلی حفاظت و پرنده شناسان انجام شده و تلاش آنها توسط پروژه بین المللی خروس کولی اجتماعی BirdLife صورت گرفته است.

خروس کولی های اجتماعی ردیابی شده

مقاله توسط دونالد و همکارانش که شامل اطلاعات دقیق در مورد مهاجرت خروس کولی اجتماعی و نحوه ردیابی آنهاست، تهیه شده است. واقعیت این است که یکی از پرندگان دارای برچسب دیده شده که به منطقه زادآوری برگشته است بدون آنکه تگ اطلاعات نصب شده بر روی آن، کامل باشد و این نشان می دهد که ممکن است برای دیگر گونه هایی که برچسب داده ها را دارند نیز همین اتفاق افتاده باشد. تیم تحقیقاتی توانست 27 سفر کامل پاییزی و 13 سفر کامل بهاری را از این داده ها ترسیم نماید. برخی از پرندگان برای مدت طولانی تری ردیابی شدند و داده هایی را برای مهاجرت های دو یا چند پاییز (7 پرنده) و بهار (3 پرنده) تولید کردند. مشخص شد که پرندگان بیش از یک سال تقریباً همان سفرهای پاییزی و بهاری را دنبال می کنند.

پرندگان ردیابی شده در پایان فصل تولید مثل در یکی از دو مسیر حرکت می کنند یا از غرب و جنوب به شمال شرقی آفریقا و شبه جزیره عربستان (مسیر غربی) می روند یا به جنوب پاکستان و هند (مسیر شرقی) می روند:

هفده پرنده قبل از رسیدن به مناطق زمستان گذر در عربستان سعودی و شرق سودان از مسیر طولانی غرب استفاده کردند؛ سراسر قزاقستان، غرب دریای خزر، سپس جنوب قفقاز و سوریه.
هفت پرنده برای رسیدن به مناطق زمستانی در پاکستان و شمال غربی هند از مسیر شرقی کوتاه استفاده کردند؛ از جنوب ترکمنستان و ازبکستان و سپس کوه های شمال افغانستان.
جهت مهاجرت برای 22 پرنده از گروه قزاقستان مرکزی مشخص شد: 16 پرنده مسیر غربی را طی کردند و 6 پرنده از مسیر شرقی استفاده کردند. فقط دو قطعه از پرندگانی که در خاور علامت گذاری شده بودند، مسیرهای جدیدی انتخاب کردند که یک پرنده مسیر شرقی و دیگری پرنده مسیر غربی را دنبال کرد.
پرندگان با استفاده از مسیر شرقی به طور متوسط 2839 کیلومتر مسافت را طی کردند، در صورتیکه پرندگان مسیر غربی حدود 5199 کیلومتر را طی کردند – تقریباً دو برابر این مسافت. پرندگان در هر دو مسیر، محل تولید مثل خود را ترک کردند و در همان زمان به منطقه زمستانی خود رسیدند.
در پاییز، پرندگان در مسیر شرقی فقط یک بار در تالیمارژان (در مرز ترکمنستان و ازبکستان) توقف کردند و بین 29 تا 48 روز در منطقه باقی ماندند. پرندگانی که از مسیر غربی استفاده می کردند، معمولاً برای مدت زمان بسیار کوتاه تری توقف داشتند.
به نظر می رسد آذربایجان مرکزی و شمال افغانستان به ترتیب از سایت های مهم فصل بهار برای خروس کولی اجتماعی در مسیرهای غربی و شرقی هستند، اما این سایتها هنوز کامل بررسی نشده اند.
زمان، جهت و استفاده از مناطق توقف پرندگان در بیش از یک سال ردیابی شده، بسیار سازگار بود اما در بین آنها تنوع زیادی در استفاده از این شرایط وجود داشت.

-خطوط آبی مسیر مهاجرت پاییزی را برای خروس کولی اجتماعی نشان می دهد و بیشتر پرندگان از مسیر غربی برای رسیدن به مناطق زمستان گذر واقع در سودان استفاده می کنند و تعدادی نیز از مسیر شرقی برای رسیدن به هند و پاکستان بهره می برند.
-خطوط زرد رنگ مسیر مهاجرت بهاره را در نقشه مشخص کرده است.
-هیچ یک از پرندگان که علامت گذاری شده بودند از مسیر سوم یعنی عربستان سعودی و عمان استفاده نکردند.

تنها هشت مورد از خروس کولی های اجتماعی که به عنوان جوجه در مناطق زادآوری قزاقستان حلقه گذاری شده اند، در خارج از قزاقستان دیده می شوند: پنج مورد در مسیر غربی و سه مورد در ازبکستان شرقی.

جوجه ها و بالغین قبل از مهاجرت در دسته های مختلط جمع می شوند و تصور می شود که آنها با هم مهاجرت می کنند. شاید شرایط مهاجرت و پرندگان بالغی که جوان ترها با آنها ارتباط برقرار می کنند، جهت مهاجرت به جنوب را تعیین کند. پس چرا یک پرنده جوان باید در سال بعد به جهت دیگری مهاجرت کند؟

پرنده های بالغ در طول یک زمستان از سه منطقه مختلف استفاده می کردند و در سالهای بعد هم همین کار را انجام می دادند. تجزیه و تحلیل سایت های مورد استفاده پرندگان برای زمستان گذری بر اهمیت زیستگاه های قابل کشت تاکید دارد- بیشتر مکان های توقف در مناطقی هستند که بیش از 2000 سال زیر کشت بوده اند.

شمارش در دو طرف مرز بین ازبکستان- ترکمنستان، در پاییز 2015 ، نشان می دهد که بین 6000 تا 8000 خروس کولی اجتماعی ممکن است هنگام مهاجرت در مسیر شرقی از این منطقه استفاده کنند. با استفاده از اطلاعات پرندگان دارای حلقه و برچسب، تیم تحقیق تخمین زده است جمعیت جهانی خروس کولی اجتماعی حدود 24000 قطعه می تواند باشد و برای نظارت بر تغییر جمعیت، روش بررسی می تواند در آینده نیز تکرار شود.

خروس کولی اجتماعی در حین مهاجرت و در سایت های زمستانی به شدت به مناطق کشاورزی، به ویژه در امتداد رودخانه ها وابسته است. در شمال سوریه و Tallymarzhan آنها بیشتر در چمنزارهای استپی یافت می شوند. به نظر می رسد که نسل های جدیدی از خروس کولی اجتماعی با بهره گیری از فرصت ها، سفرهای کوتاه تری را انجام دهند و شاید مسیرهای تازه ای ایجاد نمایند.

پرندگان با استفاده از مسیر غربی، به ویژه در سوریه و عراق و در فصل پاییز توسط شکارچیان مورد هدف قرار می گیرند و هیچ گونه حفاظتی برای هیچ یک از مکان های توقف وجود ندارد. دانستن بیشتر در مورد مناطق موردنظر از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا این منطقه، کانونی برای بازگشت پرندگان با استفاده از مسیر غربی و به طور بالقوه منطقه ای است که شکار در آن تلفات قابل توجهی دارد. به نظر می رسد پرنده هایی که از مسیر شرقی استفاده می کنند، شکار نمی شوند- یا حداقل به تعداد تلفات در غرب نیستند.

اکنون که مناطق کلیدی شناسایی شده است، باید امیدوار بود که برای حفاظت از این گونه در معرض خطر جدی اراده جهانی وجود دارد. این اقدامات باید شامل تعیین سایت، مشارکت محلی در اقدامات حفاظتی و تلاش های هماهنگ برای جلوگیری از شکار غیرقانونی باشد.

صدای پرندگان؛ سیر تکامل و انواع آن

2021-01-02/در مطالب و مقالات

درمورد صدای پرندگان چه میدانید؟ نحوه تولید صدای پرندگان چگونه است؟ در این مطلب سعی کردم تا کمی بیشتر درمورد صدای پرندگان، انواع آن و نحوه تولید صدا صحبت کنم. صدای پرندگان یکی از جذاب‌ترین بخش‌های شناخت این موجودات است. صداهایی که تمامی انسان ها از شنیدن آن لذت میبرند. از طرفی بسیاری از پرنده نگرها و دوستاران حیات وحش از روی صدا، گونه پرندگان را شناسایی می‌کنند.
تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که پرندگان چگونه صدا تولید می‌کنند؟ یا مثلا پرنده کوچکی مانند بلبل این همه صدای زیبا را چگونه تولید می‌کند؟
بنابراین بهتر است قبل از هر چیز برویم سراغ اندام‌های درونی پرندگان.

نگارنده مقاله: مهسا هاشمی

دستگاه تنفس پرندگان

قبل از آنکه ادامه مطلب را بخوانید سعی کنید با دهانتان سوت بزنید. بله شما با بازدم خود و با کمک لب هایتان صدایی تولید کردید. پرندگان نیز با کمک دستگاه تنفسی خود و اندام های کمکی صداهایی را تولید می‌کنند.
دستگاه تنفسی پرندگان شامل: حلق، نای، نایژه، شش‌ها و کیسه‌های هوایی هستند. پیش‌تر در یک مطلب به صورت مفصل در مورد این موضوع صحبت کرده ایم.

بیشتر بخوانید: کیسه‌های هوایی در پرندگان

داشتن کیسه‌های هوایی یکی از تفاوت‌هایی است که پرندگان با پستانداران دارند. در اکثر پرندگان حدود 9 عدد است که از طریق نای و شش ها پر و خالی می‌شوند. پرندگانی که مدت زمان زیادی در حال آواز خواندن هستند و یا مانند زیرآبروک‌ها که درآب قوطه ور می‌شوند به اکسیژن بیشتری نیاز دارند. بنابراین کیسه‌های هوایی به آن‌ها کمک می‌کند تا اکسیژن مورد نیاز خود را تامیین کنند.

اندام تولید صدا در پرندگان

اما اصلی‌ترین قسمتی که در دستگاه تنفسی پرندگان وجود دارد و به تولید صدای پرندگان کمک میکند سیرینکس یا سوتک نام دارد.
Syrinx ساختمان بسیار ویژه و پیچیده‌ای دارد که به صورت تخصصی صدای پرندگان را تولید می‌کند.

اما Syrinx یا سوتک کجاست؟

سیرینکس زیر نای درست قبل از تقسیم نای به دو قسمت نایژه قرار دارد. جایگاه سوتک باعث شده است که پرنده بتواند به راحتی انواع مختلفی صدا تولید کند.
صدای پرندگان از ارتعاشات دیواره سوتک ایجاد می‌شود. پرندگان با کنترل فشار دم و بازدم باعث تغییر غشا می‌شوند که در نتیجه صدا تولید میشود.

نکات جالب صدای پرندگان

بسیاری از پرندگان کنار آبزی که گردن بلندی دارند اندازه‌ نای بسیار طولانی می شود بنابراین اندامی در کناره‌های سوتک برای تشدید صدای این پرندگان وجود دارد.
پرندگانی مانند: قوی گنگ، شترمرغ، لاشخو‌ها، بعضی لک لک‌ها سوتک ندارند.
به عنوان مثال: لک لک‌ها صدای مکانیکال برای ارتباط با یکدیگر تولید می کنند. یعنی نوک های بلند خود را به هم ضربه میزنند تا صدایی ایجاد کنند.

انواع صدای پرندگان

به طور کلی صدای پرندگان به دو دسته song و call تقسیم می‌شود اما بیایید کمی این دسته بندی را با دقت بیشتر ببینیم.

Call پرندگان

زمانی که صداهایی کوتاه و غالبا تکراری را همراه با مکث هایی می شنوید بی شک صدای کال یا “صدا زدن” پرندگان است. این صداها بدون یادگیری و کاملا غریزی هستند. اما جذاب ترین قسمت صدای Call در پرندگان تنوع آن است.

به عنوان مثال:

Begging call: این صدا بیشتر در پرندگان نابالغ برای درخواست غذا از والدین خود استفاده می شود.
Aggressive call: زمانی که پرندگان حالت تهاجمی دارند. ( مقدمه ای برای حمله)
Alarm call: پرندگان زمانی این صدا را ایجاد می کنند که احساس خطر کرده باشند و بخواهند به دیگران اخطار دهند.
Flight call: بسیاری از پرندگان هنگام پرواز از این صدا استفاده می کنند. خصوصا پرندگان مهاجر زمانی که میخواهند به دیگر هم نوعان خود شروع پرواز و مهاجرت را بفهمانند.
و..

تفکیک و تشخیص هرکدام از این صداها با دستگاه‌های مخصوص امکان پذیر هستند که در مطالب دیگر خواهیم گفت.
Call بسیاری از پرندگان شبیه به یکدیگر هستند و بهتر است برای شناسایی از Song استفاده کنید.

Song پرندگان

این نوع صدا را به آواز خواندن پرنده میشناسیم. زمانی که صداهایی بلندتر، طولانی تر و پیچیده تر از پرندگان میشنویم بی شک صدای Song است. آوازی که هم غریزی و هم اکتسابی است.
پرندگان برای دور کردن رقبا، تعیین قلمرو و جفت یابی آواز میخوانند. تفکیک صدای song پرندگان کار راحتی است برای همین به راحتی میتوانید برای شناسایی پرندگان از آوازشان کمک بگیرید.
به عنوان مثال: خانواده سسک‌ها بسیار در ظاهر شبیه به یکدیگر هستند و شناسایی آن‌ها نیاز به تجربه فراوان دارد. اما با استفاده از song، این پرندگان به راحتی قابل تشخیص خواهند شد.

Subsong: به آواز خواندن پرندگان نابالغ می‌گویند. پرندگانی که تازه شروع به آواز خواندن می‌کنند هنوز کاملا قادر به تولید صداهای درست و واضح نیستند. هنگام پرنده ‌نگری کمی به صداها بیشتر توجه کنید. صداهایی را میشنوید که شبیه به یک پرنده است اما دقیقا همان صداها را ندارد. مانند کودکی که با استفاده از آواها تلاش برای گفتن کلماتی دارد، آن‌ها پرندگانی نابالغ هستند.

تا سال‌ها پرنده نگر‌ها و پرنده شناسان فکر می‌کردند که پرندگان ماده آواز نمیخوانند و فقط از Call استفاده می کنند. اما به تازگی تحقیقات نشان داده است ماده ها برای دفاع از قلمرو در کنار نرها آواز میخوانند. صدای آواز ماده‌ها کمی متفاوت است و با دستگاه‌های مخصوص قابل شناسایی هستند.

آواز خواندن غریزی است؟

آوار خواندن غریزی و اکتسابی است. در مقطعی از عمر پرنده با توجه به نیازش ممکن است صداهایی را با مشاهده و تمرین یاد بگیرد. به این معنا که آواز خواندن غریزی است اما پرندگان آواز صحیح را یاد می‌گیرند.
تورپ یکی از دانشمندانی که آزمایشی در مورد غریزی یا اکتسابی بودن آواز پرندگان بر روی چند سهره جنگلی انجام داد.
در این آزمایش چند تخم سهره جنگلی را از لانه برداشت. جوجه‌ها در شرایطی سر از تخم بیرون آوردند که هیچ صدایی شنیده نمیشد.
جوجه ها صداهایی ساده تولید میکردند. صداهایی که فاقد زیر و بم دیگر سهره‌ها بود اما مشخصا آواز میخواندند.
پس از 6 ماه یکی از جوجه ها را در طبیعت رها سازی کرد. پس از مدت ها رصد این پرنده دریافت که دیگر مانند دیگر سهره‌ها آواز میخواند و هیچ تفاوتی با دیگر هم نوعان خود ندارد. بنابراین متوجه شد که آواز پرندگان غریزی است و صحیح خواندن آن اکتسابی.

تکامل صدای پرندگان

تکامل صدای پرندگان یکی از بحث‌های بسیار جذاب در علم پرنده شناسی است.
صدای پرندگان سال‌ها و طی نسل‌‌ها تغییرکرده است. خلاصه بگوییم؛ تکامل صدای پرندگان حین گزینش جفت گیری اتفاق افتاده است.
یعنی صدایی که امروز از یک گونه میشنویم بهترین صدای یک نسل از این گونه است. همانطور که میدانید پرندگان برای جلب جفت آواز میخوانند و با رقص‌ها و هدیه ‌های مختلف ( در هر گوته متفاوت است) قدرت و برتری خود را نشان میدهند، بنابراین طی سال‌ها ویژگی های مختلفی حذف و اضافه میشوند. صدای پرندگان نیز دست‌خوش همین تغییرات شده و طی چندین نسل و مدت زمان طولانی تغییر پیدا کرده‌است.

تقلید صدای پرندگان

هنوز هیچ دلیل قطعی برای تقلید کردن صدا در پرندگان یافت نشده‌است. اما این گونه صداها سازگاری اندام‌های صوتی پرندگان با محیط اطراف را نشان میدهد. به عنوان مثال:
سهره‌ها و چرخریسک‌ها صداهایی را تولید می کنند تا جغدها را از قلمرو خود دور کنند.
کلاغ‌ها به شدت از این ویژگی استفاده می‌کنند. مثلا صدای شکارگرها را برای دیگر پرندگان تقلید می‌کنند تا فقط خودشان به منبع غدا نزدیک شوند.

کلام آخر

مبحث صدای پرندگان بسیار بزرگ‌تر از چیزی است که در این مطلب خواندید. امیدوارم از این پس با دقت و لذت بیشتری به پرندگان گوش دهید و پرنده نگری کنید. شناسایی پرندگان از روی صدا نیاز به تجربه فراوان دارد و امیدوارم این مطلب کمی به شما کمک کرده باشد. در آخر از شما میخواهم که از گذاشتن صدای ضبط شده در طبیعت خودداری کنید چرا که میزان استرسی که به پرندگان وارد می شود غیر قابل جبران است. اگر علاقه‌مند به ضبط صدای پرندگان با استفاده از میکروفن‌های مختلف هستید بهتر است قبل از آن از مضررات پخش صدای ضبط شده در طبیعت آگاه شوید.

از رفتار پرندگان چه می دانیم؟

2020-12-14/در رفتار شناسی پرندگان, مطالب و مقالات

هر موجود زنده ای برای بقا در مقابل عوامل محیط اطراف خود واکنش‌هایی را نشان می دهد که مجموع این واکنش ها رفتار و عادات موجود زنده را می سازد. پرندگان در بین دیگر موجودات از رفتارها و عادات پیچیده و گوناگونی برخوردارند.

نگارنده مقاله: ساناز تمیم زاده

مباحث مربوط به رفتار موجودات زنده از مباحث بسیار قابل توجه و جذاب دنیای حیوانات است. در این مقاله قصد داریم کمی در مورد نحوه شکل گیری رفتار پرندگان و به برخی از آنها اشاره کنیم.

بقا و زندگی پرنده به واکنش او نسبت به دیگر موجودات زنده، به مواظبت از خود در مقابل دشمنان، اعمال جفتگیری، پرورش جوجه، شکل پرواز، روش های مختلف تغذیه، آشیانه سازی، آوازها و رقص های نمایشی برای جذب جفت و … بستگی دارد.

روش های بررسی رفتار پرندگان

مشاهده رفتار یک پرنده که در روند زندگی اش از خود نشان می دهد.
روش دوم پیچیده تر است؛ زیرا بر اساس آن به مفهوم اعمالی که پرنده انجام می دهد پی برده و دلایل و چگونگی آن معلوم می گردد. مثلا رفتار خاص درناها هنگام جفتگیری

چگونگی عادات و رفتار پرندگان (اصل عادت)

معلول عوامل درونی و غریزی و نتیجه تحریکات درونی پرنده است که موروثی بوده و در نهاد پرنده وجود داشته و از والدین به جوجه ها منتقل می گردد. مانند هشدار دادن به دیگر پرندگان، لانه سازی و جفتگیری
عادات و رفتارهای اکتسابی که در اثر فراگیری از والدین و گاهی دیگر پرندگان به وجود می آید. هرچند قابلیت یادگیری منشا درونی دارد و پرنده با مشاهده، تمرین و تجربه می آموزد.

رفتارهای اکتسابی حاصل محیط زندگی پرنده و برای بالا بردن انطباق خود با محیط برای بقا می باشد. یکی از عللی که یک گونه در زیستگاه های مختلف می تواند رفتارهای متفاوتی نشان دهد همین اصل می باشد. از بارزترین آنها می توان به تفاوت آواز خوانی یک گونه در زیستگاهای مختلف اشاره کرد.

تورپ در سال 1961 چند جوجه سهره را در مکانی قرار داد که صدای بقیه سهره ها شنیده نشود. جوجه ها پس از بزرگ شدن آواز ساده ای داشتند که فاقد زیر بم های مختلف بود (رفتار غریزی). تورپ سهره ها را به طبیعت بازگرداند و بعد از چند روز متوجه شد آواز آنها پیچیده تر و متفاوت شده است (رفتار اکتسابی).

نمونه رفتارهای متفاوت پرندگان

رفتار دفاع: تمام موجودات و تمام پرندگان در برابر متجاوزین از خود و آشیانه خود دفاع می کنند که این رفتار، رفتاری غریزی می باشد.
رفتار جفت گیری: همه پرندگان در فصل جفتگیری رفتارهای متفاوتی از خود نشان می دهند به طوریکه رفتار هر گونه با گونه دیگر متفاوت است.
رفتار مراقبت از فرزندان: تمام گونه های پرندگان به جز برخی از آنان از فرزندان خود به خوبی مراقبت می کنند تا بزرگ شوند. اما پرنده ای مانند کوکو از این قاعده پیروی نمی کند و در لانه پرندگان دیگر تخم گذاری می کند و پرنده میزبان روی تخم های او میخوابد. سپس جوجه کوکو به صورت نارس بدنیا می آید و تخم های میزبان را به بیرون از لانه می اندازد. این رفتار خاص در اطلاعات ژنتیکی این پرنده وجود دارد.
مهاجرت: برخی از پرندگان که در شرایط خاص محیطی قادر به زندگی و تولد مثل هستند، در فصل خاصی مهاجرت می کنند.

شیوه های کسب عادت پرندگان

کسب عادت معمولا از اوایل دوره زندگی پرنده به شیوه های مختلف صورت می گیرد که می توان به شکل زیر خلاصه کرد:

کسب عادت: برخی به سرعت و برخی کندتر عاداتی را فرا میگیرند. مانند ترس از انسان و دست آموز شدن، همزیستی با دیگر گونه ها و …..
آزمون و خطا: مثلا پرنده با گذر زمان یاد میگیرد که با چه مواردی می تواند لانه مناسب‌تری بسازد، توانایی در یافتن غذا در محیط زندگی خود، بازی کردن پرندگان با یکدیگر و دیگر موجودات (مانند بازی کردن کلاغ با دیگر موجودات ) و …
جایگیری: این نوع یادگیری در پرندگانی که زندگی اجتماعی دارند به خصوص آبزیان دیده می شود. مثلا جوجه اردکها یا جوجه غازها والدین را تعقیب می کنند تا جای آن را اشغال کنند. این رفتار آنقدر ادامه پیدا می کند که پرنده والدین را دیگر فراموش می کند.

با در نظر گرفتن 3 مورد بالا برخی پرندگان رفتار شگفت آوری در مبحث عادات اکتسابی دارند. مانند غراب. شاید ویدیو های مختلفی در مورد آزمایش های پیچیده ای که بر روی این پرنده انجام شده دیده باشید. این پرنده با هوش بسیار بالایی که دارد و می تواند سریع بیاموزد و تحلیل کند و از ابزار نیز استفاده کند.

رفتار پرندگان به دو شکل انفرادی و گروهی صورت می گیرد:

رفتار انفرادی پرندگان: انفرادی مانند مورچه گیری پرنده، که پرنده نزدیک لانه مورچه رفته و اجازه می دهد مورچه ها بر روی بدنشان رفته و چربی و آلودگی روی پرهای پرنده را از بین ببرد. کارهایی که باعث آسایش پرنده می شود مانند پرآرایی، آفتاب گرفتن، بازی کردن، خاک بازی، نظافت (مثلا شستشوی خود در آب) و …
رفتارهای گروهی پرندگان: رفتارهای گروهی عمدتا شانس بقای گونه را بسیار بالا می برد. به مثال های زیر دقت کنید:

اتحاد کلاغ ها در برابر خطر و حضور گونه مهاجم و حمله گروهی به دشمن
اعلام خطر و فرار پرندگان کوچک به زیر بوته ها یا یخ زدن در سر جای خود. (در این حالات پرنده چشمی که به طرف حرکت پرنده شکاری هست را باز نگه می دارد)
منحرف کردن دشمن از دسته یا جوجه ها مانند تظاهر به شکستگی بال برای جلب توجه دشمن به خود و دور کردنش.
حمله گروهی گنجشک ها به مارها هنگامی که به آشیانه نزدیک می شوند.
جمع شدن جوجه های گونه ای از اردک برای ترساندن کاکایی و ایجاد رعب.
مهاجرت گروهی پرندگان (حتی برخی از گونه ها با گروه های پرندگان دیگر مهاجرت می کنند تا امنیت بیشتری در دسته داشته باشند) برای رسیدن به زیستگاه مناسب برای تغذیه یا زادآوری.

در بسیاری از مقالات موجود در سایت می توانید با رفتارهای پرندگان به شکل مجزا آشنا شوید. مانند آواز خوانی و … . در آیند در مورد بسیاری از این رفتارها به شکل مجزا پرداخته خواهد شد.