دم جنبانک ابلق
دم جنبانک ابلق ، گنجشکسانی کوچک از خانواده دم جنبانکهاست. پرنده‌ای آشنا که در بسیاری از مناطق ایران و حتی در شهرها مشاهده می‌شود. در این مطلب اطاعاتی در مورد تغذیه دم جنبانک، لانه سازی، شناسایی دم جنبانک و غیره گفته شده‌است. همراه ما باشید.
نگارنده مقاله: آیدا قندهاری
«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاه‌های انجمن را منعکس نمی‌کند.»
شناسایی دم جنبانک
دم جنبانک ابلق گنجشکسانی کوچک از خانواده دم جنبانکهاست. تمام گونه‌های دم جنبانک بدنی لاغر، دم باریک، سر کشیده و پاهای نسبتا بلند دارند. دم جنبانک ابلق نیز جثه‌ای بلند و کشیده با طولی بین ۱۶ تا ۱۹ سانتی متر دارد.
از خصوصیات بارز این پرنده می‌توان به تکان‌ها و بالا و پایین رفتن تقریباً مداوم دم اشاره کرد که هنوز دلیل آن به خوبی درک نشده است. اما به گفته محققان میتواند نشانه‌ای از هوشیاری در برابر شکارچیان باشد.
دم جنبانک ابلق در بخش بالایی بدن پرهای سیاه ( در ماده‌ها خاکستری پررنگ) دارد. در بخش پایینی بدنش پرهای سفید دارد و صورتش نیز سفید رنگ است. (دیگر زیر گونه های دم جنبانک دارای رنگ‌های متفاوتی در بال، پشت یا سر هستند).
این پرنده با توجه به پراکنش وسیعی که دارد، به زیرگونه‌های مختلفی تقسیم شده که هر کدام مشخصات ظاهری نسبتاً متفاوتی دارند. مثلاً در شمال شرقی ایران یعنی شمال خراسان، زیرگونه‌ای از این پرنده و با نام White wagtail (Masked) مشاهده می‌شود که رنگ‌بندی متفاوتی در ناحیه سر دارد.
وزن متوسط این پرنده ۲۵ گرم و حداکثر عمر این دم جنبانک در طبیعت حدود ۱۲ سال است.
دم جنبانک ابلق از فراوان‌ترین نوع دم جنبانکهاست که به سهولت به وسیله طرح سیاه و سفید پر و بال، دم دراز و پاهای باریک شناخته می‌شود.
دم جنبانک ابلق
دم جنبانک ابلق (نقاب‌دار)
تغذیه ی دم جنبانک ابلق
این پرنده زیبا در مناطق باز و نزدیک آب سکونت دارد و به این دلیل مناطق باز را انتخاب می‌کند که بتواند طعمه خود را مشاهده و دنبال کند.
دم جنبانک ابلق از حشرات و بی مهرگان کوچک تغذیه می‌کند. همچنین ترکیب دقیق رژیم غذایی آنها بسته به مکان، متفاوت است. اما حشرات زمینی و آبزی و سایر بی‌مهرگان کوچک بخش عمده رژیم غذایی آنها را تشکیل می‌دهند. انواع سوسک، سنجاقک، حلزون‌های کوچک، عنکبوت، کرم، سخت پوستان تا حشره‌هایی که در لاشه‌ی حیوانات هستند و همچنین مگس‌ها از تنوع تغذیه‌ای دم جنبانک ها محسوب می‌شوند. بچه ماهی‌های کوچک نیز در جیره‌ی غذایی این پرنده وجود دارند.
زیستگاه دم جنبانک ابلق
دم جنبانک ها همیشه نزدیک به آب زندگی میکنند. این پرنده در انواع محیط‌ها مانند کنار رودخانه‌ها، علفزارها، دشت‌ها و نواحی استپی، مناطق شهری و روستایی، پارکها و باغ‌ها یافت می‌شود.
این پرنده در برخی مناطق دنیا مانند روسیه، شمال اروپا و بخشی از آمریکای شمالی مهاجر تابستانه بوده و برای زادآوری به این مناطق مهاجرت می‌کند. با این حال برخی از جمعیت‌های این پرنده، بصورت بومی و در طول سال در مناطقی مشخص زندگی میکنند.
پراکنش دم جنبانک ابلق
لانه‌سازی دم جنبانک ابلق
لانه دم جنبانک ابلق معمولا در یک شکاف ساخته می‌شود. آنها شکافی را انتخاب میکنند که نزدیک رودخانه و آب باشد. لانه‌سازی در مناطق شهری، در شکاف دیوار‌ها، پل‌ها و ساختمان‌ها انجام می‌شود.
هر دو جنس نر و ماده مسئول ساختن لانه هستند. نر مسئول شروع لانه‌سازی و ماده برای تکمیل فرایند ساخت همکاری می‌کند. لانه آنها به اندازه یک فنجان است که از شاخه‌ها، علف، انواع برگ درختان و سایر مواد گیاهی که توسط پرنده جمع‌آوری شده، ساخته می‌شود.
زادآوری دم جنبانک ابلق
دم جنبانک ها معمولاً تک همسر هستند. فصل تولید مثل برای اکثر آنها از فروردین تا ابتدای شهریور است. در هر بار تخم‌گذاری حدود ۳ تا ۸ تخم گذاشته که تعداد معمول آن ۴ تا ۶ تخم است. تخم‌ها به رنگ کرمی مایل به فیروزه‌ای هستند و تعداد زیادی لکه‌های کوچک قهوه‌ای دارند. اندازه تخم‌ها به طور متوسط ۱۵×۲۱ میلی‌متر است.
پرنده نر و ماده، هر دو و به صورت نوبتی بر روی تخم‌ها می‌خوابند. پرنده ماده معمولا این کار را در مدت طولانی‌تری انجام می‌دهد و در طول شب از تخم‌ها نگهداری می‌کند. تخم‌ها پس از ۱۲ روز (گاهی تا ۱۶ روز ) باز می‌شوند.
هر دو والد به جوجه‌ها غذا می‌دهند و از آنها نگهداری میکنند تا زمانیکه بتوانند پرواز کنند و بپرند. جوجه‌ها تا یک هفته دیگر بعد از خروج از لانه نیز توسط والدین تغذیه می‌شوند.
دم جنبانک ابلق در حال غذا‌دهی به جوجه (یاسمین یوسفی)
وضعیت حفاظتی
وضعیت حفاظتی و جمعیت این پرنده از نظر اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، در سطح “کمترین نگرانی” قرار دارد.
دم جنبانک ابلق، بی‌قرار و با دمی جنبان و پروازی زیبا، در اکثر پارکها و حتی کوچه‌های خلوت در سطح شهر دیده می‌شود.
این پرنده در مناطق مختلف ایران اسامی متفاوتی دارد. برای مثال در اصفهان سقاچی و در برخی شهرهای جنوبی، گاچی خوانده می‌شود.
دم جنبانک ابلق در شهر و فرهنگ شما چه نامی دارد؟
انجمن پرنده شناسان آوای بوم و 
لازم به ذکر است انجمن آوای بوم در طی مدت زمان فعالیت خود، چندین طرح مشابه را انجام داده است که از جمله ی آن ها، ساخت و نصب۱۰ لانه ی پرنده در کوه صفه اصفهان در بهار ۱۳۹۶ بوده است. تصویر رو به رو تصویر یکی از لانه های پرندگان در کوه صفه ی اصفهان است.
استفاده از (nest box) یا همان جعبه لانه سازی پرندگان، یکی از روش های بسیار با قدمت و موثر در جذب پرندگان است. از این جعبه ها هم می توان به عنوان وسیله ای برای جذب پرندگان به باغ یا باغچه خانه ها استفاده کرد و هم در برخی موارد به عنوان ابزاری برای حفاظت و یا مبارزه بیولوژیک. اما بیشترین کاربرد این وسیله، جذب پرندگان در محلی است که مشاهده ی مراحل زندگی و زادآوری آن ها را به راحتی قابل رصد نماید و از این طریق افراد بیشتر با زندگی پرندگان آشنا شده و از تماشای آنها لذت ببرند. در حقیقت ساخت لانه ی پرندگان بیش از اینکه ابزاری برای کمک به پرندگان باشد، ابزاری است برای ایجاد دوستی و ارتباط بیشتر پرندگان و انسان ها. هرگونه ای از پرندگان، در جعبه ای با خصوصیات خاص خود زادآوری می کند و تغییر در ابعاد استاندارد جعبه برای هر گونه میتواند منجر به این گردد که در لانه ی مذکور، پرنده ای نرود. آموزش ساخت و نصب لانه ی پرندگان به کودکان و خانواده ها، روشی قدیمی و موثر در ایجاد ارتباط بهتر میان جامعه و پرندگان بوده است و امید به آن است که این موضوع در کشور عزیز ما نیز بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و باعث گردد تفریح پرنده نگری به عنوان تفریحی سالم، مفرح و دوستدار محیط زیست و حیات وحش بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. 
همزمان با 
