بایگانی برچسب برای: پرنده

بادخورک‌های ایران و جهان

بادخورک؛ پرنده‌ای که در هوا جفت‌گیری می‌کند؟ در هوا می‌خوابد و تغذیه می‌کند؟ این پرنده را می‌شناسید؟ با رسیدن فصل بهار پرندگان بسیای هستند که به سمت کشور ایران مهاجرت می‌کنند. از روزگاران گذشته تا به امروز پرستوها را نماد رسیدن بهار می‌دانیم. بادخورک‌ها شباهت بسیاری به پرستو دارند و هم‌زمان باهم به آسمان ما میرسند. بنابراین می‌توانیم بادخورک‌ها را نیز نوید دهندگان بهار بدانیم. در این مطلب در مورد بادخورک‌های ایران و جهان گفته شده‌است. با دنیای شگفت‌انگیز این پرنده منحصربه فرد آشنا شوید.

بادخورک‌ها چگونه پرندگانی هستند؟

بادخورک پرنده‌ای منحصربه‌فرد با خصوصیاتی حیرت‌انگیز است. شاید جذاب‌ترین خصوصیت بادخورک‌ ها، سبک زندگی عمدتاً درحال پرواز آنها باشد. بادخورک‌ ها می‌خورند، می‌خوابند و حتی جفت‌گیری می‌کنند در حالی که با سرعتی سرسام‌آور در هوا در حال پرواز هستند.

آنها به طور شگفت‌انگیزی، از زمان بلند شدن از لانه خود در اروپا و آسیا تا زمان بازگشت دوباره در سال بعد بر روی زمین نمی‌نشینند. بادخورک‌ ها مانند ماهی اما همیشه در هوا هستند و زندگی خود را روی بال‌هایشان می‌گذرانند.

قبلا در مطلب سیزده حقیقت جالب در مورد بادخورک ها با برخی خصوصیات این پرندگان آشنا شدیم. در این مطلب با ابعاد وسیع‌تری از زندگی اسرارآمیز این پرندگان آشنا میشویم.

 


نگارنده مقاله: محمدعلی آقاابراهیمی

«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاه‌های انجمن را منعکس نمی‌کند.»


بادخورک‌های ایران و جهان

پرواز بادخورک‌ها

تعداد کمی از پرندگان سرعت بیشتری نسبت به بادخورک‌ها دارند. بادخورک‌ها می‌توانند با سرعتی بیش از 110 کیلومتر در ساعت پرواز کنند. که معادل 30 متر در ثانیه است! برای رسیدن به این سرعت‌های بالا، بادخورک‌ها از جریان‌های باد هم استفاده می‌کنند.
بادخورک‌ها بطور معمول هر سال چیزی در حدود 200000 کیلومتر مسافت را پرواز می‌کنند. یک بادخورک در طول عمرش در حدود 3 میلیون کیلومتر پرواز می‌کند یعنی معادل 4 سفر رفت و برگشت به ماه.
بادخورک‌های حلقه‌دار بریتانیایی در حوضه کنگو، مالاوی، تانزانیا، زیمبابوه، موزامبیک و آفریقای جنوبی دیده شده‌اند. هنوز مشخص نیست که این پرندگان از چه مسیرهایی برای رفت و برگشت به مناطق زمستانی خود استفاده می‌کنند.
اینکه بادخورک‌ها تقریباً تمام عمر خود را در هوا می‌گذرانند از آنان هوانوردان عالی ساخته است. یک بادخورک جوان که در 31 ژوئیه از آکسفورد به پرواز درآمده بود، در 3 اوت در مادرید کشته شد یعنی 1300 کیلومتر را تنها در سه روز طی کرده بود. بادخورک‌های جوان دو یا سه سال اول زندگی خود را قبل از لانه‌سازی در پرواز مداوم سپری می‌کنند.
بادخورک‌های مولد نیز زمانی که اقدام به تغذیه جوجه‌ها می‌کنند به طور معمول مسافت‌های زیادی را برای تغذیه طی می‌کنند. در یک مورد یک بادخورک مولد بریتانیایی بر فراز آلمان پیدا شده است.
آنها برای تغذیه در سطح پایین پرواز می‌کنند و حشرات در حال پرواز را صید می‌کنند اما تا ارتفاع کمتر از 3000 متر براحتی در حال پرواز دیده می‌شوند. آنها اگر نیاز داشته باشند می‌توانند دو برابر این ارتفاع پرواز کنند. مهاجرت آنها در ارتفاع 5700 متری بر فراز بخش‌هایی از هیمالیا مشاهده شده است.
بادخورک‌ها به دلیل سرعت بالایی که در پرواز دارند دشمنان طبیعی بسیار کمی دارند و تنها یک پرنده است که از سرعت کافی برای شکار آنان در حال پرواز برخوردار است و آن شاهین بحری است.

لانه‌سازی بادخورک‌ها

لانه‌ی بادخورک‌ها همیشه بر بلندی ساخته می‌شود بطوریکه هنگام ورود به لانه خود را به داخل آن می‌اندازند و هنگام خروج هم به بیرون غلطیده و به پرواز درمی‌آیند.
در قدیم بادخورک‌ها در سوراخ‌هایی بر بالای درختان لانه می‌کردند اما با گسترش شهرنشینی و تجمع انسان در کنار رودها و دریاها بادخورک‌ها سبک لانه‌سازی خود را به مرور تغییر داده و به ساخت لانه در ساختمان‌ها روی آوردند.
امروزه لانه‌سازی بادخورک‌ها در درختان را تنها در کاج‌های قدیمی در مناطق محدودی از جنگل‌های اسکاتلند می‌توان مشاهده نمود و تقریباً همه‌ی بادخورک‌ها زیر بام ساختمان‌های قدیمی لانه می‌سازند.
بادخورک‌ها بر خلاف سایر پرندگان که اطراف لانه خود را به هم می‌ریزند بسیار تمیز هستند آنها بطور مرتب داخل لانه و اطراف جوجه‌ها را تمیز می‌کنند و فضله‌ای از خود و جوجه‌ها به جا نمی‌گذارند.

لانه بادخورک‌ها

زادآوری بادخورک‌ها

بادخورک‌ها پرندگانی با عمر طولانی هستند به همین دلیل فقط دو یا سه تخم در یک دوره می‌گذارند و تنها سعی می‌کنند یک جوجه در سال پرورش دهند.

این پرندگان تک‌همسر هستند و جفت‌ها در سال‌های متوالی با هم تولید مثل می‌کنند. هیچکس نمی‌داند که آیا جفت‌ها در خارج از فصل تولید مثل نیز با یکدیگر در تماس هستند یا خیر.

تشخیص جنسیت بادخورک‌ها غیرممکن است، حتی زمانی که پرنده در دست باشد.

از آنجا که آنها کاملاً به طعمه‌های موجود در هوا وابسته‌اند، در فصل تولید مثل در مقابل آب و هوای بد آسیب‌پذیر می‌شوند، زمانی که ناملایمات جوی باعث کمبود غذا و اغلب منجر به مرگ جوجه‌ها از گرسنگی می‌شود.

تغذیه بادخورک‌ها

بادخورک‌ها تنوع غذایی گسترده‌ای دارند. آنها بیش از 300 گونه حشره و عنکبوت در لیست غذایی خود دارند. زندگی همیشه در پرواز از آنان موجوداتی همیشه گرسنه می‌سازد.
بادخورک‌ها شکارچیان کارآمدی هم هستند بطوریکه در هنگام شکار در هر 6 ثانیه یک حشره شکار می‌کنند. آنها در هر روز بیش از 20000 حشره می‌خورند.
بادخورک‌ها هنگام پروازهای بی‌وقفه، حشرات صید شده را در توده‌هایی در گلوی خود ذخیره میکنند که گنجایش 300 تا 500 حشره را داراست و هر جوجه در آشیانه هر روز حدود 20 عدد از این توده‌های فشرده حشره را می‌خورد.

آناتومی بادخورک‌ها

بر خلاف تصور معمول بادخورک‌ها از خانواده پرستوها و چلچله‌ها نیستند آنها نزدیکترین روابط ژنتیکی را با مرغ مگس‌خوار دارند.
این پرندگان دارای عمر طولانی هستند و پیرترین بادخورک شناخته شده 21 سال زندگی کرده است.
مطالعات جدید نشان داده که بادخورک‌ها در خواب هنگام پرواز نیمی از مغز خود را خاموش می‌کنند تا به استراحت بپردازد. آنها در ارتفاع 3 کیلومتری از سطح زمین چرت می‌زنند.
بادخورک‌ها پاهای کوچکی دارند که با سبک زندگی هوایی آنها سازگار است. بادخورک‌های بالغ اغلب به سختی می‌توانند از یک سطح صاف بلند شوند، اگرچه به ندرت مجبور به انجام این کار می‌شوند.

بادخورک‌های جوان برای بلند شدن از سطح زمین با مشکلاتی روبرو هستند که همگی به ساختار پاهای کوچک آنها مربوط است.
بادخورک‌‌ها چشمان بزرگی دارند که با مژه‌های بلندی احاطه شده‌است. چشمان آنها طوری تکامل یافته تا بینایی آنان را در هنگام پروازهای طولانی مدت و پرسرعت محافظت کند. همچنین آنها را در یافتن حشرات در حال پرواز بخوبی یاری می‌کند.

آناتومی بادخورک ها
بادخورک‌‌ها حیوان خانگی(انگل اختصاصی) مخصوص به خود را دارند، نوعی شپش فاقد پرواز که در پشت بادخورک‌ها همیشه در حال خزیدن است و به طرز عجیبی، اگرچه از خون بادخورک‌‌ها تغذیه می‌کند اما به نظر نمی‌رسد حضور آنها تأثیر منفی بر سلامت پرنده داشته باشد.
بادخورک‌ها برای مدت طولانی بر روی زمین زندگی کرده‌اند. قدیمی‌ترین فسیل بادخورک که در آلمان یافت شده متعلق به بادخورکی است که 49 میلیون سال قبل بر روی زمین می‌زیسته.

از آنجایی که بادخورک‌ها هرگز روی زمین فرود نمی‌آیند، و بسیار سریع هستند، مطالعه آنها بسیار سخت است. هنوز واقعیت‌های بسیاری وجود دارد که ما در مورد آنها نمی‌دانیم، و آنها را به یک پرنده اسرارآمیز واقعی تبدیل می‌کند.

بادخورک‌های جهان

بادخورک‌ها پرندگانی عموما مهاجر هستند که در برخی گونه‌ها مسافت‌هایی محدود به مرزهای یک کشور و در سایر گونه‌ها مهاجرت‌های بین‌قاره‌ای انجام می‌دهند.
تاکنون تعداد 113 گونه بادخورک در سراسر جهان شناسایی شده‌اند که بیشتر در مناطق نسبتا گرم زمین زندگی و مهاجرت می‌کنند و تنها چند گونه‌ی محدود از این پرندگان در مناطق شمالی اروپا و آسیا و کانادا گزارش شده‌اند.
اقلیم مورد علاقه‌ی بادخورک‌ها معمولا جزایر میانی و سواحل کنار اقیانوس‌ها و دریاها است و مهاجرت آنان نیز معمولا در مسیرهای نزدیک به اقیانوس‌ها انجام می‌پذیرد. این علاقه بادخورک‌ها جمعیت عظیمی از این پرندگان را در جزایر کوچک و بزرگ جهان گرد هم آورده است.

پراکندگی بادخورک‌ها

بیشترین تنوع گونه‌ بادخورک‌ها در آمریکای جنوبی و سرزمین‌های حدفاصل آمریکای جنوبی و شمالی دیده می‌شوند. در مورد سایر گونه‌ها نیز بیشترین تنوع گونه در جزایر جنوب شرق آسیا حضور دارند.
تعداد اندکی از گونه‌های بادخورک‌ها در جمعیت‌های بسیار بزرگ در مسیر اروپا و آسیا تا جنوب آفریقا مهاجرت می‌کنند. این گونه‌‌ها در جنوب آفریقا زمستان‌گذرانی و در اروپا و آسیا در بهار و تابستان زادآوری می‌کنند.
تعداد قابل توجهی از گونه‌های بادخورک‌ها در سرزمین‌هایی محدود در جزایر میانی و یا سواحل اقیانوس‌ها در جنوب شرق آسیا و غرب آفریقا و همینطور در برخی مناطق آمریکای جنوبی بصورت بوم‌زاد حضور دارند.
بطور مثال گینه‌نو و ماداگاسکار هرکدام به تنهایی دو گونه بادخورک بوم‌زاد دارند. همچنین اندونزی دو گونه بوم‌زاد به تنهایی و دو گونه بوم‌زاد بطور مشترک با جزایر شمالی خود یعنی فیلیپین دارد.
برونئی، جزایر کریسمس، هند، سنگاپور و مالزی هر کدام گونه‌ای بوم‌زاد از بادخورک‌ها را میزبانی می‌کنند. همین وضعیت در کشورهای شمال آمریکای جنوبی و در جزایر حدفاصل شمال و جنوب نیز تکرار گردیده است.
سرزمین‌های استوایی با شرایط اقلیمی خاص خود میزبان جمعیت بزرگی از انواع بادخورک‌ها هستند که در مسیر شمال به جنوب و بالعکس زندگی و مهاجرت می‌کنند.

بادخورک‌های ایران

از بین 113 گونه بادخورک شناخته شده‌ی جهان، تاکنون تعداد 4 گونه در ایران دیده و گزارش شده‌اند:

  1. بادخورک کوهی    نام انگلیسی   Alpine Swift      نام علمی Apus melba
  2. بادخورک معمولی نام انگلیسی   Common Swift  نام علمی Apus apus
  3. بادخورک دودی    نام انگلیسی   Pallid Swift        نام علمی Apus pallidus
  4. بادخورک کوچک   نام انگلیسی   Little Swift        نام علمی Apus affinis
  • بادخورک‌های کوهی در سراسر اروپا، آفریقا و جنوب آسیا حضور دارند. آنها بیشتر در نواحی کوهستانی دیده می‌شوند و در ایران بیشترین گزارش مشاهده این گونه در امتداد رشته کوه‌های البرز و زاگرس به ثبت رسیده است.
  • بادخورک‌های معمولی نیز همانند بادخورک کوهی در سراسر اروپا، آفریقا و آسیا دیده می‌شوند. این گونه از بادخورک‌ها در مناطق وسیع‌تری از قاره آسیا و اروپا با اقلیم‌های متنوع حضور دارند و در مناطق سردتر شمال اروپا و روسیه هم گزارش شده‌اند.
  • بادخورک‌های دودی در مناطق محدودتری از اروپا، آفریقا و آسیا زندگی می‌کنند. بیشترین تجمع این گونه در سواحل شمال و جنوب دریای مدیترانه دیده می‌شود. حضور این گونه در آفریقا و آسیا چندان گسترش نمی‌یابد. در ایران بیشترین گزارش حضور این گونه در سواحل جنوب و جنوب غرب ایران است اما گزارشات انگشت‌شماری نیز از مرکز و سواحل شمال ایران به ثبت رسیده است.
  • بادخورک کوچک همانند سه گونه‌ی فوق‌الذکر تنها در آسیا، آفریقا و اروپا حضور دارد اما نقشه‌ی پراکنش این گونه با بقیه متفاوت است. بیشترین جمعیت این گونه در هند و آفریقا حضور دارند و در مسیر بین این دو محدوده یعنی در خاورمیانه نیز جمعیت‌های کوچکی از این گونه گزارش می‌شود. همچنین گزارش‌های محدودی نیز از حضور بادخورک کوچک در سواحل غرب اروپا وجود دارد.

زمان‌بندی مهاجرت بادخورک‌ها

بادخورک‌های ایران مهاجر هستند و هر سال هزاران کیلومتر به آفریقای مرکزی و جنوبی پرواز می‌کنند و در آنجا وقت خود را با تغذیه در ارتفاعات بالای دشت‌های سرسبز سپری می‌کنند. بادخورک‌ها تنها چند ماه در اروپا و آسیا می‌مانند، جایی که لانه‌سازی و تولید مثل می‌کنند، و سپس دوباره به مکان‌های تغذیه خود در جنوب باز می‌گردند.
بادخورک‌ها از اوایل اسفندماه در حال مهاجرت دیده می‌شوند که برای رسیدن به مقصدهای نهایی و آغاز دوره زادآوری حدود 2 ماه در راه هستند.
از حدود 10 اردیبهشت پرندگان بالغ که بیش از 4 سال سن دارند مستقیما به محل لانه سازی خود که در سال‌های گذشته اشغال کرده بودند می‌رسند و در لانه می‌خوابند و استراحت می‌کنند تا از ضعف ناشی از سفر طولانی خود بهبود یابند و منتظر رسیدن شریک زندگی خود می‌مانند.

روزهای پایانی اردیبهشت‌ماه معمولا صرف تعمیر لانه می‌شود. اگرچه لانه بادخورک‌ها چندان پیچیده نیست اما با گذشت زمان تخریب شده و نیاز به بازسازی دارد بنابراین بادخورک‌ها هرگونه موادی که در هوا بتوانند پیدا کنند از جمله پر، علف‌های خشک و دانه‌های موجود در هوا را می‌گیرند و به بزاق خود آغشته کرده و به شکل چسب به لانه می‌برند.
در ابتدای خردادماه با ورود بادخورک‌های بیشتر، پرندگان جوان هم که معمولا بین یک تا سه سال سن دارند از راه می‌رسند. اینها پرندگانی هستند که هنوز مکانی برای آشیانه سازی خود انتخاب نکرده‌اند.

در همین زمان بزرگسالان شروع به تخم گذاری می‌کنند و معمولا در فاصله چند روز 2 یا 3 تخم می‌گذارند. بادخورک‌ها پرندگان فداکاری هستند بطوری که حتی چند ثانیه‌ای که برای تعویض نوبت‌ها طول می‌کشد، تمایلی به ترک تخم‌ها نشان نمی‌دهند و حتی گاهی اوقات مجبور می‌شوند یکدیگر را از لانه بیرون کنند. جوجه‌ها حدود 18 روز طول می‌کشد تا از تخم خارج شوند.
از اواخر خردادماه تخم‌ها جوجه می‌شوند و جوجه‌های برهنه و کور توسط هر دو والدین تغذیه می‌شوند. در این زمان بادخورک‌ها برای یافتن مکان‌های غذایی غنی بی‌وقفه پرواز می‌کنند و در سرزمین‌های وسیعی پرسه می‌زنند.

اگر شرایط آب و هوایی نامناسب باعث تاخیر والدین در بازگشت به لانه شود، جوجه بادخورک‌ها این قابلیت را دارند تا برای چند روز بخوابند و سوخت‌ساز بدن و رشد خود را کند کنند.
پرندگان جوانی که زاد و ولد نمی‌کنند اکنون شانس خود را برای یافتن لانه‌های خالی امتحان می‌کنند. آنها در کنار لانه‌ها پرواز می‌کنند و بال‌های خود را به آن می‌کوبند تا بررسی کنند که آیا این لانه اشغال شده است یا خیر. این حرکت منجر به عکس‌العمل بادخورک‌های مقیم در لانه‌ها گردیده و گاه و بیگاه درگیری‌هایی را بوجود می‌آورد که همراه با سروصدای زیادی نیز هست.
در این دوره پرندگان مولد در لانه می‌خوابند، اما افراد غیرمولد در حال پرواز می‌خوابند در حالی که در ارتفاع 2000 تا 3000 متری از سطح زمین در حرکت هستند.

پایان تیرماه کم‌کم زمان ترک لانه توسط جوجه‌ها فرامی‌رسد. جوجه‌ها در حالی که چند روز آخر را در لانه سپری می‌کنند، بال‌های خود را با تمرینات فشرده و مداوم تقویت می‌کنند. از سوی دیگر والدین، آنها را تحت رژیم غذایی قرار می‌دهند، زیرا وزن آنها باید به کمتر از 45 گرم کاهش یابد تا بتوانند پرواز کنند.
در حالیکه ذخایر چربی به عضله تبدیل می‌شود، جوجه‌ها زمان زیادی را با اشتیاق به بیرون از لانه به آسمان خیره می‌شوند و رویای روزهای سراسر پرواز را در سر می‌پرورانند.

اکنون بزرگسالان شروع به ترک لانه‌ها می‌کنند تا سفر طولانی بازگشت به آفریقا را آغاز کنند. تا قبل از نیمه‌ی مردادماه جوجه‌ها در نهایت، هنگامی که در سن 6 تا 8 هفتگی هستند، تصمیم می‌گیرند والدین را دنبال کنند. هنگامی که آنها خود را از لانه به بیرون پرتاب می‌کنند، گروه‌های بزرگی تشکیل می‌دهند و به سمت جنوب حرکت می‌کنند.
سرانجام بادخورک‌ها ناپدید می‌شوند و دیگر تا فصل زادآوری بعدی در سال بعد که مجددا این چرخه را آغاز کنند دیده نمی‌شوند.

خطرات و تهدیدها برای زندگی بادخورک‌ها

فقدان آشیانه

تا چند دهه‌ی قبل بادخورک‌های معمولی به دلیل تمایل به لانه‌سازی در ساختمان‌ها به عنوان نمادهای طبیعی حاضر در زندگی شهری دیده می‌شدند. متأسفانه، این روزها بسیاری از این پرندگان در تلاش برای یافتن مکان‌های مناسب برای لانه ناکام می‌مانند، زیرا ساختمان‌ها به طور فزاینده‌ای در حال تخریب و بازسازی هستند.
قرن‌ها بود که ساختمان‌های ما فضاهای زیادی در گوشه و کنار خود داشتند که برای لانه‌گزینی و تولید مثل بادخورک‌ها مناسب بود، اما اکنون معماری مدرن سقف‌ها و سایبان‌های ساختمان‌ها را بیش از حد غیرقابل نفوذ کرده است.

تخمین زده می‌شود که کمتر از 1٪ ساختمان‌های مدرن قادر به میزبانی لانه‌های بادخورک‌ها هستند. علاوه بر این، ساختمان‌های قدیمی مرتباً خراب می‌شوند تا جا برای ساختمان‌های جدید باز شود، به این معنی که بادخورک‌هایی که از سفرهای طولانی خود برمی‌گردند، متوجه می‌شوند که بی‌خانمان شده‌اند.

نتیجه مطالعات گسترده در بریتانیا نشان داده که بادخورک‌ها غالبا در برخی ساختمان‌های ساخته شده تا قبل از سال 1944 موفق به لانه‌سازی و زادآوری می‌شوند.

در حالی که تنها 10درصد از ساختمان‌های ساخته شده تا سال 1919 میزبان این پرندگان بودند در دوران بین جنگ‌های جهانی این رقم به 7درصد کاهش یافت سپس در دوران پس از سال 1944 به 1.4درصد رسید و به احتمال فراوان در ابتدای قرن بیست و یکم این رقم به صفر رسیده است.
جمعیت بادخورک‌ها در چندین منطقه در سراسر اروپا و آسیا به شدت در حال کاهش است. در بریتانیا، بادخورک‌های معمولی در فهرست گونه‌های در معرض خطر انقراض فهرست شده‌اند، زیرا جمعیت آنها در 20 سال گذشته به نصف کاهش یافته است.
اما خبر خوب این است که راه‌هایی برای کمک به بادخورک‌ها وجود دارد. هم‌اکنون سازمان‌های بسیاری که در عرصه حفاظت از طبیعت فعالیت دارند در سرتاسر جهان در حال افزایش آگاهی در مورد وضعیت اسفناک بادخورک‌ها هستند و چندین راه‌حل عملی ارائه داده‌اند.
یکی از ساده‌ترین تغییراتی که می‌توانیم به‌عنوان صاحبان املاک و یا سازنده و معمار ساختمان‌ها انجام دهیم، این است که جعبه‌های آشیانه مناسب برای بادخورک‌ها را در طراحی ساختمان‌های خود بگنجانیم.
این لانه‌ها حداکثر به اندازه‌ی یک جعبه کفش هستند و می‌توان براحتی آنها را در داخل دیوارها نصب کرده و یا به بیرون خانه متصل نمود. این لانه‌ها ارزان و بادوام هستند و بدون نگرانی در مورد ایجاد ناامنی برای پرنده و جوجه‌ها، محلی را برای زادآوری در اختیار بادخورک‌ها قرار می‌دهند.

فقدان آب‌

یک تهدید بزرگ برای بادخورک‌ها خشک شدن رودخانه‌ها و سایر منابع آب شیرین مثل تالاب‌ها و آبگیرها است. بادخورک‌ها در حال پرواز آب می‌خورند و برای اینکه منقار کوچک‌شان را به سطح آب برسانند نیاز به آب‌های سطحی وسیعی مثل رودخانه‌ها و تالاب‌ها دارند تا در طول چندین متر پرواز مقدار مناسبی آب وارد منقار خود کرده و مجددا اوج بگیرند.
متاسفانه شهرنشینی گسترده و افسارگسیخته‌ی انسان که در برخی سرزمین‌ها منجر به خشکی رودخانه‌ها و تالاب‌ها گردیده و از طرف دیگر توسعه ناپایدار کشاورزی که همزمان با مصرف بی‌رویه آب، تمامی آب‌های سطحی را وارد لوله‌های زیرزمینی نموده، آسیب جبران ناپذیری به جمعیت بزرگی از بادخورک‌ها وارد کرده است.
برای رفع این تهدید مسئولان شهری باید تدابیری اتخاذ کنند تا آب‌های مورد مصرف در پارک‌ها و فضاهای سبز شهر بر روی سطح زمین و در استخرهای بزرگ در نقاط مختلف شهر در دسترس پرندگان و بخصوص بادخورک‌ها نیز قرار بگیرد.

هم‌اکنون بادخورک‌های بسیاری در بهار به شهر اصفهان کوچ می‌کنند و در ساختمان‌های قدیمی میدان نقش‌جهان لانه‌سازی و زادآوری می‌کنند و استخر بزرگی که در مرکز میدان واقع شده و بطور معمول آب دارد، آب مورد نیاز بادخورک‌ها را در آن منطقه تامین می‌کند.
این الگو باید در اکثر نقاط شهرها که بافت قدیمی‌تری داشته و از دوران قدیم میزبان بادخورک‌ها بوده در نظر گرفته شده و تکرار شود.

فقدان غذا

توسعه ناپایدار کشاورزی که غالبا فاقد استانداردهای لازم برای حفاظت از محیط زیست است، مجوز استفاده از هر وسیله‌ای را برای ازدیاد محصول ایجاد کرده است. این روزها استفاده از سموم و آفت‌کش‌ها به شکل لجام گسیخته‌ای توسط افراد مختلف با هر سطح دانش و تجربه‌ به سکه‌ی رایج کشاورزی تبدیل شده است.
استفاده‌ی بی‌قیدوشرط از سموم و بکارگیری روش‌های خصمانه‌ی کشاورزی جمعیت‌های بزرگی از حشرات بومی و سودمند را که تنها غذای بادخورک‌ها هستند از بین برده است.

اخیرا در مناطق بکر اطراف شهر دیده شده که پیمانکاران شهرداری در مسیر عبور کوهنوردان اقدام به استفاده از سموم علف‌کش می‌کردند و تنها برای عقد یک قرارداد و کسب مقادیری پول بدون هیچ هدف و تاثیر مثبتی مقادیر زیادی سم را وارد چرخه حیات کرده و گیاهان بومی و خودرو را که هزاران سال در آن مناطق رویش می‌یافتند، از بین می‌بردند.

چرخه‌ی “گیاهان بومی، حشرات و پرندگان” متاثر از استفاده از سموم کشاورزی رو به نابودی گذاشته زیرا از بین بردن گیاهان بومی که محل رشد حشرات هستند و جایگزین کردن گیاهان غیربومی که خود لزوم استفاده از سموم را به همراه دارد، زندگی تمامی جانداران روی زمین را با دشواری‌های فراوانی روبرو ساخته است.

مجموع این شرایط برای بادخورک‌ها با آن زندگی منحصر به فرد که هیچ جایگزینی برای تغذیه و ادامه حیات ندارند، شرایط بسیار خطیر و دشواری ساخته است. متاسفانه اینگونه به نظر می‌رسد که هیچ راه حل محتملی برای این مشکل حتی در آینده‌ی بلند مدت هم وجود ندارد.

 

منابع

https://ebird.org/home

https://swifts.be
https://www.swift-conservation.org
https://www.swiftconservation.ie
http://falciotnegre.com/project/grounded-swift
https://www.livingwithbirds.com/tweetapedia/21-facts-on-swift

چکاوک کاکلی ؛ پرنده‌ای که همه جا دیده ‌می‌شود

چکاوک کاکلی را می‌شناسید؟ ممکن است در طول سفر این پرنده را کنار اتوبان‌ها یا خیابان در حال جستجوی غذا دیده باشید. اگر از قدیمی‌ها نام این پرنده را بپرسید احتمالا به شما بگویند گنجشک شاخ‌دار است. اما نام این پرنده چکاوک کاکلی یا  Crested Lark است. پرنده‌ای که معمولاً در طول برنامه‌های پرنده‌نگری بسیار با آن مواجه می‌شویم و اغلب پای ثابت چک‌لیست‌های پرنده‌نگرها به شمار می‌آید. در این مقاله سعی شده‌است که درمورد این پرنده، نوع تغذیه، زیستگاه و رفتارهای شگفت انگیز آن گفته شود تا با این پرنده خوش آوا آشنا شوید. همراه ما باشید.


نگارنده مقاله: فرنوش شاهین

«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاه‌های انجمن را منعکس نمی‌کند.»


درباره چکاوک کاکلی

چکاوک کاکلی از جمله گنجشک‌سانان ایران و گونه‌ای از چکاوک است که به دلیل تاج پرهایی که در هنگام نمایش یا جذب ماده و هنگام آواز خواندن نمایان می‌شوند، از 81 گونه دیگر چکاوک متمایز شده است.

این چکاوک در اغلب مناطق معتدل اروپا، شمال آفریقا، غرب آسیا تا شمال شرقی چین و شرق هند مشاهده می‌شود. این پرنده خوش آوا غیرمهاجر بوده و معمولاً در طول سال در یک منطقه خاص زندگی می‌کند و تا کنون فقط چند فرد پرنده‌ سرگردان در بریتانیا مشاهده شده است. در حالی که امروزه این پرنده در اسکاندیناوی یافت نمی‌شود، اما آثار آن را می‌توان تا دهه 1990 در سوئد یافت. سوئدی‌ها در سال 1992 تعداد 6 فرد از این پرنده را در مرزهای کشورشان مشاهده کردند اما بعد از آن یعنی از سال 1993 دیگر رکوردی از این پرنده ثبت نشد.

این گونه در چند کشور اروپایی دیگر از جمله نروژ، لوکزامبورگ و سوییس نیز منقرض شده است.

درباره چکاوک کاکلی

وضعیت پراکنش چکاوک کاکلی

چکاوک کاکلی پرنده‌ای معمول در مناطق بیابانی و خشک سرزمین‌های معتدل است که اغلب در کنار جاده‌ها، مزارع غلات و همچنین در نزدیکی خطوط ریلی، اسکله‌ها و فرودگاه‌ها به وفور یافت می‌شود.

شناسایی چکاوک کاکلی

پرنده‌ای کوچک و تقریباً هم اندازه چکاوک آسمانی است. از جمله کلیدهای شناسایی این پرنده می‌توان به رنگ خاکی مایل به قهوه‌ای و دم کوتاه با پرهای بیرونی قهوه‌ای روشن و البته کاکل معمولاً مشخص آن اشاره کرد. نر و ماده هیچ تفاوت مشخصی با یکدیگر ندارند اما پرنده‌های جوان نسبت به همتایان بالغ خود دارای لکه‌های بیشتری در پشت بدن هستند.

 

 

درباره پرنده چکاوک کاکلی

چکاوک کاکلی

رفتارشناسی پرنده چکاوک کاکلی

یکی از رفتارهای جالب این پرنده، آواز خواندن در ارتفاع 30 تا 60 متری از سطح زمین می‌باشد. این رفتار تقریباً شبیه آواز خواندن چکاوک آسمانی است با این تفاوت که چکاوک آسمانی در هنگام اوج‌گیری هم می‌تواند به آواز خواندن ادامه دهد اما چکاوک کاکلی معمولاً در ارتفاعی مشخص “درجا بال‌زنی” کرده و آواز می‌خواند.

 

درباره چکاوک کاکلی

چکاوک کاکلی در حالت پرواز

زادآوری چکاوک کاکلی

این پرنده در فرورفتگی‌های کم‌عمق و کوچک زمین، اغلب در مناطق بایر و حومه شهرها لانه می‌سازد. لانه‌ها ساختار نامرتبی دارند که عمدتاً از علف‌های خشک و ریشه گیاهان تشکیل شده‌اند. هر لانه پس از هر بار جفت‌گیری موفق، میزبان 3 تا 5 تخم خواهد بود. تخم‌ها دارای خال‌های قهوه‌ای کاملا مشخص بوده و جوجه‌ها پس از 11 تا 12 روز از تخم بیرون می‌آیند.

مانند بسیاری دیگر از گونه‌های چکاوک‌، جوجه‌ها خیلی زود و پس از 8 روز لانه را ترک کرده و در 15 تا 16 روزگی می‌توانند پرواز کنند.

تغذیه چکاوک کاکلی

این گنجشک‌سان در درجه اول از غلات و دانه‌هایی مانند جو دوسر، گندم و جو تغذیه می‌کند. اما حشرات به ویژه سوسک‌ها نیز از جمله غذاهای مورد علاقه و پر استفاده این گونه هستند. پرندگان خردسال توسط هر دو والد تغذیه می‌شوند و معمولاً قبل از اینکه قابلیت پرواز داشته باشند لانه را ترک کرده تا بتوانند به تنهایی غذای مورد نیاز خود را پیدا کنند.

 

وضعیت حفاظتی

چکاوک کاکلی از نظر سازمان IUCN به عنوان گونه‌ای با کمترین نگرانی (Least concern) طبقه‌بندی شده است. تعداد پرندگان بالغ این گونه حدود 22 تا 91 میلیون فرد تخمین زده شده است که تعداد قابل توجهی محسوب می‌شود.

کلام آخر

با وجود اینکه این پرنده همیشه در برنامه‌های طبیعت‌گردی‌ ما خودنمایی می‌کند و تا حدی عادی به نظر می‌رسد اما ظاهر، رفتارهای جفت‌یابی و آواز بسیار جذابی دارد و لازم است بیشتر به آن توجه شود. اگه به شناسایی پرندگان علاقه دارید بهتر است نگاهی به مطالب دیگر درمورد گونه‌هایی مانند: درباره شاهین‌ها یا جغدها بیاندازید. در صورت وجود هرگونه نظر یا سوال در قسمت نظرات این مطلب همراه شما هستیم.

 

 

زنبورخوار های ایران

زنبورخوارها با آن پر و بال‌های رنگی و رفتارهای جذاب و صدای آشنایشان همواره مورد توجه پرنده‌نگرها و پرنده‌شناسان بوده‌اند. ایران میزبان 3 گونه از این خانواده است. 2 گونه از آن‌ها یعنی زنبورخوار اروپایی و زنبورخوار گلوخرمایی مهمان بهار و تابستان اغلب مناطق کشورمان هستند. یک گونه دیگر یعنی زنبورخوار کوچک (سبز) بطور بومی و در طول سال در مناطق جنوبی ایران قابل مشاهده است. در این مطلب بیشتر در مورد این پرندگان خواهیم آموخت.


نگارنده مقاله: محمدعلی آقاابراهیمی

«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاه‌های انجمن را منعکس نمی‌کند.»


زنبورخوارهای ایران

زنبورخوارها پرندگانی بسیار زیبا و خوش‌آب‌ورنگ هستند. این پرندگان در مسیر طولانی مهاجرت خود بخشی از سال را در ایران سپری می‌کنند. زمستان‌ها در آفریقا و تابستان‌ها را در آسیا و اروپا زندگی می‌کنند.

در ایران 3 گونه‌ی زنبورخوار اروپایی(معمولی)، زنبورخوار سبز(کوچک) و زنبورخوار گلوخرمایی مشاهده می‌شوند. این پرندگان در فصل حضور خود در ایران در سراسر نقاط کشور و در جمعیت‌های بسیار بزرگ پراکنده شده و در عرصه‌های مختلف جغرافیایی حضور دارند.

درباره پرندگان زنبورخوار

یک زنبورخوار اروپایی در میان 3 زنبورخوار گلوخرمایی

جنس نر و ماده‌ی زنبورخوارها شبیه هم هستند. زنبورخوار معمولی دارای اندازه‌ی 29 سانتی‌متر، زنبورخوار گلوخرمایی دارای اندازه‌ی 30 سانتی‌متر و زنبورخوار سبز به اندازه 25 سانتی‌متر هستند.

زنبورخوارها در راسته سبزقبا‌سانان (Coraciiformes) طبقه‌بندی شده‌اند و نزدیکترین خویشاوندان‌شان سبزقبا، هدهد و ماهیخورک‌ها هستند.

زنبورخوارها پرندگانی بسیار اجتماعی هستند. این پرندگان معمولا در دسته‌های بزرگ در حومه شهرها و باغات و زمین‌های کشاورزی دیده می‌شوند. زنبورخوارها در زمان زادآوری با تشکیل کلونی‌های بزرگ و لانه‌سازی در نزدیکی یکدیگر، دوران پرورش جوجه‌ها را سپری می‌کنند.

درباره پرندگان زنبورخوار

زنبورخوار گلوخرمایی

رفتارشناسی پرندگان زنبورخوار

لانه‌سازی پرندگان زنبورخوار معمولا در نزدیکی رودخانه‌ها و در دیواره‌های بلند اطراف رودها بصورت حفر تونل‌های طولانی در داخل دیواره‌ها یا در زمین انجام می‌پذیرد.

این پرندگان در هنگام تغذیه معمولا بصورت گروهی دیده می‌شوند. اطراف باغات و در نزدیکی مراکز تولید عسل در کمین حشرات و زنبورها می‌نشینند تا غذای خود را بیابند.

زنبورخوارها علاقه خاصی به نشستن بر روی خطوط انتقال برق دارند. هر زنبورخوار در طول روز حدود 250 زنبور می‌خورد. گونه‌های مختلف این خانواده علاوه بر انواع زنبور و مگس از پروانه‌ها، سوسک‌های بزرگ، یک‌روزه‌ها، بهاره‌ها (بافته‌بالان)، موریانه‌ها، راست‌بالان، آخوندک‌ و سنجاقک‌ها تغذیه می‌کنند.

در برخی از نقاط آفریقا دیده شده که زنبورخوارها بر روی گاومیش‌ها یا هوبره‌ها نشسته و از حرکت این حیوانات که باعث پریدن زنبورها می‌شود برای دسترسی بهتر به شکار خود استفاده می‌کنند.

درباره پرندگان زنبورخوار

زنبورخوار کارماین شمالی بر روی هوبره کوری

زنبورخوارها پس از شکار زنبور ابتدا با کوبیدن آن بر روی جسمی سخت نیش آن را از بین می‌برند. سپس در حالی که چشمانشان را برای محافظت بسته‌اند، زهر آن را تخلیه کرده و سپس آن را می‌خورند.

جالب اینکه این رفتار پیچیده از جمله رفتارهای ذاتی این پرندگان است. طبق تحقیقات مختلف، مشخص شده که زنبورخوارهای نابالغ که در اسارت نگهداری می‌شده‌اند نیز این رفتار را نمایش می‌دهند.

وابستگی زنبورخوارها به زنبور و سایر حشرات و حضور زنبورها در مناطق گرمسیر باعث گردیده پرندگان زنبورخوار در اقلیم‌های گرم زندگی کنند و اقدام به شکار و تغذیه و زادآوری نمایند.

 

زادآوری پرندگان زنبورخوار

زنبورخوارها در فصل زادآوری “تک همسر” بوده و اعضای جمعیت‌هایی که مهاجرت نمی‌کنند معمولاً سال‌ها با یک جفت زادآوری می‌کنند.

پرنده نر در زمان جفت‌یابی و حتی پس از عمل جفت‌گیری بطور مرتب به پرنده ماده هدیه‌ می‌دهد. این رفتار آنقدر تکرار می‌شود که بخش زیادی از انرژی پرنده ماده برای تولید تخم‌ از همین هدیه‌ها تامین می‌شود.

درباره پرندگان زنبورخوار

زنبورخوار گلوخرمایی

 

زنبور خوارها پرندگانی بسیار مفید برای کنترل جمعیت حشرات و کنترل آفات مختلف هستند. فقدان آنها یا کاهش جمعیت‌شان می‌تواند لطمات جبران‌ناپذیری به طبیعت و فعالیت‌های کشاورزی وارد کند.

متاسفانه تعارض میان این پرندگان و پرورش دهندگان زنبور عسل در مناطقی از ایران باعث گردیده افرادی از سر ناآگاهی با روش‌های مختلف اقدام به کشتن و یا زنده‌گیری این پرندگان سودمند نمایند. این در حالی است که با توجه به پراکنش این پرندگان، تعداد زیادی از کشورهای اروپایی نیز با این مشکل مواجه هستند. اما در این کشورها طرح‌ها و راه‌حل‌های پایداری زیادی برای رفع این تعارض انتخاب و اجرا کرده‌اند.

این تعارضات و تلفاتی که بر جمعیت زنبورخوارها در ایران تحمیل شده بر لزوم اجرای طرح‌های آموزشی برای کندوداران و اجرای طرح‌های حفاظت از این پرندگان سودمند، افزوده است.

ما در انجمن حفاظت از پرندگان آوای بوم در تلاشیم تا با آموزش و اطلاع‌رسانی در مورد این پرندگان زیبا و مفید، سهمی کوچک در حفظ امنیت این پرندگان در کشورمان داشته باشیم.

در ارتباط با پروژه‌ی کنترل تعارض کندوداران و پرندگان زنبورخوار بیشتر بخوانید

 

پرنده قرقاول

مرحبا اي خوش تذرو دوربين/ چشمه ي دل غرق بحر نور بين/ در ميان چاه ظلمت مانده اي/ مبتلاي حبس و تهمت مانده اي/ خويش را زين چاه ظلماني بر آر/ عطار منطق الطیر

نگر تا این شب خونین سحر کرد/ چه خنجرها که از دلها گذر کرد/ ز هر خون دلی سروی قد افراشت/

ز هر سروی تذروی نغمه برداشت/ صدای خون در آواز تذرو است/ دلا این یادگار خون سرو است/ استاد ابتهاج


نگارنده مقاله: سارا سوادکوهیان

«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاه‌های انجمن را منعکس نمی‌کند.»


 

امروز می‌خواهیم در مورد پرنده‌ای آشنا، معروف ترین گونه از راسته ماکیان سانان( راسته ماکیان: galliformes ماکیان‌ها پرندگانی هستند خشک‌زی با پاهای بدون پر و اغلب دارای سیخک بالهای کوتاه و گردی دارند و پروازشان پرصدا و مستقیم است. تعداد گونه ها:10) با هم به گفتگو بنشینیم. قرقاول با نام قدیمی و کهن تذور، تذوری که به تعبیر استاد هوشنگ ابتهاج؛ در آوازش صدای خون است، نام انگلیسی آن: Pheasant است.

قرقاول کلمه‌ای ترکی است. نام‌های فارسی آن تَذَرْوْ، ترنگ و خروس صحرایی است. قرقاول را در زبان انگلیسی Pheasant و در زبان فرانسوی Faisan و در زبان عربی «الفزان» و «طائر التدرج» گویند. نام علمی قرقاول Phasianus colchicus است که شکل لاتینی‌شدهٔ نام یونانی این پرنده‌است. فاسیس در یونانی نام قدیمی رودی در غرب گرجستان بوده که امروز ریونی نام دارد و کلخی هم نام قومی باستانی است که در آن منطقه سکونت داشته‌اند .با اینکه جمعیت این پرنده بطور محسوسی کاهش پیدا کرده اما بنا بر آمار ارائه شده از سایت bird life این پرنده در زیر رده least concern یا کمترین میزان نگرانی قرار گرفته است. شاید یکی از دلائل آن تنوع گونه این پرنده باشد.

قرقاول

 

گونه‌های قرقاول:

در واقع صدها گونه در خانواده بیولوژیکی قرقاول وجود دارد. این گونه ها شامل مرغ جنگلی و مرغ، بوقلمون، بلدرچین و کبک ها( Old World quail ) و همچنین قرقاول های واقعی هستند. دامنه بومی خانواده Pheasants محدود به آسیا است اما آنها به مناطق دیگر به ویژه قرقاول معمولی (معروف ترین common pheasant که از آن به قرقاول خزری هم یاد می‌شود) در سراسر جهان گسترده است و معرفی شده اند.

به طور کلی نژادهای متعدد قرقاول در دو دسته قرار گرفته‌اند: گروه اول، قرقاول‌های دم دراز هستند که در این گروه پرهای دم طویل بوده و از چند ردیف تشکیل یافته‌است. تعدادی از قرقاول‌های دسته مذکور حتی قادر هستند پرهای دم را تا اندازه‌ای به شکل چتر درآورند ولی هیچ گاه این قدرت به اندازه پرها و چتر طاووس نمی‌باشد. در این دسته بسیاری از قرقاول‌های عادی و اهلی که امروزه پرورش داده می‌شوند وهم چنین تعدادی از قرقاول‌هایی که شکار خوبی برای شکارچیان به شمار می‌روند قرار دارند و روی هم رفته پراکندگی آن‌ها در دنیا نسبت به دسته دیگر بیشتر است. نژادهای گروه دم دراز در دنیا پراکندگی بیشتری دارند. گروه دوم، قرقاول‌های دم کوتاه هستند که تعداد آن‌ها کم و اکثراً در نواحی مرتفع به خصوص در ارتفاعات هیمالیا وچین زندگی می‌نمایند. نژادهای گروه مزبور متعدد نبوده و میتوان قرقاول جنس لوفورا Lophura را نام برد.

تعداد زیرگونه‌ها در هر گونه این پرنده بسیار زیاد و قابل توجه است، به عنوان مثال: قرقاول سبز Phasianus versicolor که همچنین به عنوان قرقاول ژاپنی شناخته می شود، قبلا به عنوان زیرگونه P. colchicus در نظر گرفته می‌شد. اگرچه اکنون به عنوان گونه ای جداگانه در نظر گرفته می‌شود (BirdLife International، 2015c؛ McGowan et al.، 2013).

از جمله گونه‌ها و زیرگونه‌های قرقاول به نام‌های قرقاول خون (تیره Ithaginis)، کوکلاس (تیره Pucrasia)، کالیج قرقاول (L. leucomelanos)، قرقاول سینه سیاه (L. l. lathami)، قرقاول خطی (crawfurdi، قرقاول نقره (L. nycthemera)، قرقاول شاهنشاهی  (L. imperialis)، سیامی، گوش سفید، قرقاول الیوت و… اشاره کرد. آنچه که مبحث این مقاله خواهد بود بیشتر حول گونه قرقاول معمولی یا خزری است.

قرقاول

 

شکل ظاهری قرقاول:

قرقاول نر 75 تا 87 سانتی‌متر و ماده 53 تا 62 سانتی‌متر است. پرنده‌ای آشنا که دمی دراز و نوک تیز دارد. پروبال نر بسیار رنگارنگ، سرش به رنگ سبز سیر براق و پوست برهنه دور چشمش قرمز روشن است و گوشپرهای کوتاهی دارد ( به نظر شاخک ). رنگ پروبال بر حسب نژاد و اصل پرنده متغیر می‌باشد ولی معمولا یک طوق گردنی سفید دارد. البته نژاد ایرانی این پرنده فاقد طوق سفید گردن و همینطور گوشپرهای کناری سر است.

رنگ پرنده ماده ملایم و بطور کلی لکه‌لکه قهوه‌ای با زمینه نخودی است و دمی دراز ولی کوتاهتر از پرنده نر دارد. این پرنده هنگام احساس خطر معمولا پرواز نمی کند، بلکه به سرعت می دود و پنهان می شود. پروازش پرتوان و آغاز آن پرسرو صداست. در ارتفاع کم پرواز می‌کند و مدت پروازش معمولا کوتاه است. یکی از نکات قابل توجه در مورد قرقاول dimorphism یا دو ریختی فاحش جنسی میان نر و ماده این پرنده است.

جنس نر و ماده این پرنده کاملا با هم تفاوت دارند و رنگ پر آنها برحسب زیرگونه جنس و سن تغییر می‌کند. نرهای بالغ پروبال رنگین و پر زرق و برق و دمی دراز تر و سر و گردن آنها به رنگ سبز تیره براق است. در قرقاول‌های ماده رنگ پرها نخودی تیره با لکه‌های قهوه‌ای زیاد به رنگ محیط اطراف است که باعث می‌شود در دوران طولانی خوابیدن روی تخم‌ها و زمان پرورش جوجه‌ها از دید دشمنان پنهان بماند.

قرقاول نظیر مرغ و خروس و انواع بوقلمون جز و ماکیان تقسیم بندی شده و به این ترتیب از نظر مشخصات ظاهری و فیزیولوژیکی کم وبیش تمام خصوصیات گروه ماکیان را دارند. قد پرنده به اندازه مرغ و خروس معمولی بوده ولی پرهای دم در قرقاول رشد بسیار زیادی کرده، به طوری که در برخی از نژادها، طول دم به 1.5 متر می‌رسد وبدین گونه درازای پرنده از سر تا دم به دو متر هم می‌رسد. ارتفاع قرقاول‌ها از ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر است.

بلندی پرهای دم را در هنگام پرواز می توان به خوبی تشخیص داد زیرا در این موقع دم وضعیت خاص ومشخصی را به خود می‌گیرد. وزن قرقاول‌های بالغ بین دو تا سه کیلوگرم است و تنها در یکی از نژادها که به غول قرقاول یا آرگوس معروف است، وزن پرنده به پنج تا شش کیلوگرم می‌رسد. سر پرنده کوچک بوده و دارای منقاری کوتاه و خمیده می‌باشد. سوراخ بینی ظریف بوده و به وسیله پرهای رنگین پوشیده شده‌است. پاها لخت بوده، اما بلندی و لختی پاهای طاووس را ندارد.

در جنس نر سروگردن غالبا به قرقاول‌های نابالغ از لحاظ دم شبیه به کبک و دارای دم‌های کوتاه هستند و از این لحاظ بایستی آنها را با کبک‌ها حتی زمانی که همراه قرقاول‌های بالغ دیده می‌شوند تشخیص داد.

این پرنده سالانه ‪۱۲تخم در اواسط اردیبهشت ماه به جا می‌گذارد و مدت نشستن روی تخم‌ها نیز حدود ‪۲۰ روز است.

قرقاول

 

زیستگاه قرقاول:

زیستگاه این پرنده در جنگل‌های مرطوب، بوته‌زارهای تمشک و درختان پهن‌برگ است که در زیر بوته‌های آن‌ها آشیانه می‌کند. قرقاول‌ها وابستگی زیادی به جنگل‌های و بوته‌زارها دارند. آن‌ها معمولاً در جنگل‌ها استراحت و در نقاط باز و کم‌درخت و کشتزارها به تغذیه می‌پردازند. قرقاول‌های گردن دار در امتداد لبه های مزارع باز، پرچین های پر از خاشاک و لبه های جنگل یافت می شوند. به عنوان مثال در  آمریکا میان بخش وسیعی از مزارع گندم در شرق واشنگتن رشد می کنند. اغلب در مناطق باتلاقی زندگی می کنند و بندرت در مناطق خشک یافت می شوند.

به نظر می رسد زیستگاه اصلی آن ها در واشنگتن در مزارع گل آذین  و بید مشک در نزدیکی مزارع آبیاری شده باشد. قرقاول‌های گردن دار در زمین های کشاورزی و مزارع قدیمی به ویژه مزارعی که با خندق‌های چمن، پرچین ها، باتلاق ها، مرزهای جنگل یافت می‌شوند و این پرندگان در محدوده چشمگیری از زیستگاه ها نیز وجود دارند. به عنوان مثال در هاوایی می‌توان آنها را از سطح دریا تا 11000 فوت ارتفاع یافت. آنها می توانند در جنگل‌ها، علفزارها و بیابان ها زندگی کنند.علیرغم این تطبیق پذیری، قرقاول‌های گردن دار برای فعالیت‌های خاص (breeding به انواع خاصی از زیستگاه جذب می شوند.)

به طور معمول آنها در بهار و تابستان و در تالاب های جنگلی، مزارع مزرعه و مناطق علف های هرز در پاییز در درختان یا بوته های انبوه غرق می‌شوند. برای لانه سازی اوایل فصل، آنها به دنبال پوشش در کنار جاده های علفی، خطوط حصار، خندق ها و تالاب‌ها هستند. با پیشرفت فصل و بلندتر و متراکم شدن پوشش گیاهی، آنها فعالیت لانه سازی خود را به مزارع یونجه، منتقل می کنند. در ایران  روزگاری این پرنده را می‌توانستیم در هر باغ و کشتزاری دیده باشیم.

اما به رغم شکارهای بی رویه هم اکنون چندان به وفور یافت نمی شود. هرچند که این پرنده در حمایت سازمان محیط زیست و شکار ممنوع قرار دارد، اما در طی ۱۷ سال گذشته تعداد آنها به شدت کاهش یافته و این به دلیل عدم وجود زیستگاه و پناهگاه مناسب برای این پرنده زیبای ایرانی‌ست. تعدادی از این پرندگان به سبب نابودی زیستگاه های اصلی خود به فرودگاه‌ها و دشت‌های غیر قابل دسترس عموم پناه آورده اند و به رغم عادی دانستن وضعیت این پرنده توسط سازمان محیط زیست، این پرنده در معرض خطر انقراض نسل قرار دارد.

قرقاول

 

پراکنش جهانی:

قرقاول‌ها common pheasant بومی آسیا و مناطقی از اروپا هستند. دامنه اصلی آنها از بالکان، دریای سیاه و خزر تا منچوری، سیبری، کره، سرزمین اصلی چین و تایوان امتداد دارد.

قاره‌ها: اروپا، آسیا

شبه قاره‌ها: آسیای شرقی، آسیای غربی، آسیای میانه، آسیای جنوب شرقی

کشورها: افغانستان، ارمنستان، آذربایجان، چین، گرجستان، ایران، قزاقستان، کره جنوبی، کره شمالی، لائوس، مغولستان، میانمار، روسیه، تایوان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، ویتنام افغانستان، ارمنستان، آذربایجان، چین، گرجستان، ایران، قزاقستان، کره جنوبی، کره شمالی، لائوس، مغولستان، میانمار، روسیه، تایوان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، ویتنام

 

تغذیه قرقاول:

قرقاول‌ها همه چیزخوار هستند. در پاییز و زمستان، قرقاول‌های Ring-necked Pheasants بذرها به ویژه دانه‌های مزارع مزرعه  و همچنین علف‌ها، برگ‌ها، ریشه ها، میوه های وحشی و آجیل‌ها(میوه‌های هسته دار مانند فندق و گردو و…) و حشرات را میخورند. رژیم غذایی بهاری و تابستانی آنها مشابه است. اما با تأکید بیشتر بر طعمه های حیوانات و سبزیجات تازه است. آنها حشرات مانند ملخ، سوسک، کاترپیلار، جیرجیرک و مورچه و همچنین حلزون و کرم خاکی را می‌خورند. آن‌ها بعضاً در مراتع از کود گاوی و ضایعات آن، دانه‌های غلات را پیدا می‌کنند. قرقاول‌ها بیشتر غذای خود را از زمین می‌گیرند و با منقارهای خود، زمین را خراشیده یا حفاری می‌کنند. آنها می‌توانند ریشه‌ها یا دانه‌ها را از عمق سه اینچ زیر سطح خاک پیدا کنند!! همچنین گاهی اوقات در بوته‌ها یا درختان برای بدست آوردن میوه، برگ و جوانه‌ها جستجو می‌کنند.

قرقاول

 

زاد و ولد قرقاول:

قرقاول‌های معمولی چند همسری( polygynous ) هستند و نرها اغلب با حرمسرای از چند ماده همراه می‌شوند که آنها را با پرهای زیبا خود جذب می‌کنند. رفتار جفت گیری این پرندگان بر مبنای سلطه و غلبه است. نر غالب حرمسرائی از چندین ماده را که به خود جلب کرده، سپس آنها را با یک مراسم خواستگاری پیچیده از حرکت و صدا، جلب می‌کند. به صورت کشیده و صاف می ایستد؛ به صورت نیم دایره به دور ماده می چرخد، پرها را پر می کند و بصورت باد کرده و پر طمطراق دور او میپیچد. برای جلب توجه ماده، هیس هیس می کند، پرهای دم خود را به هم می زند و در حالی که صدای نرم و از اعماق حلق در می آورد، با دم بالا بلند به روی زمین خم می شود. این پرندگان به تنهایی با خراش دادن سطح زمین و پوشاندن سطح آن با برگ و چمن، اغلب در پوشش‌های متراکم یا پرچین لانه ی خود را میسازند. گاهی اوقات آن‌ها در یک انبار کاه، یا لانه قدیمی که پرندگان دیگری به جا گذاشته اند و یا شب‌ها در میان شاخه و برگ درختان لانه می‌کنند. نکته قابل توجه در این پرنده این است که ماده آن برگ و شاخه ها را برای لانه سازی جمع می‌کنند و گاهی از پر باقی پرندگان برای آراستن لانه خود استفاده می‌کند، عرض کاسه لانه به طور متوسط ​​حدود 7 اینچ و عمق 2.8 اینچ است.

ماده ها حدود 8 تا 15 تخم مرغ به رنگ زیتونی کم رنگ، تولید می‌کنند که در طی یک دوره 2-3 هفته ای از آوریل تا ژوئن گذاشته می‌شوند. دوره کمون حدود 22-27 روز است. نر هیچ گونه مسئولیتی در قبال پرندگان جوان ندارد و مراقبت های آن‌ها را کاملاً به عهده ماده می گذارد. جوجه‌ها برای چند هفته در نزدیکی مرغ (ماده) میمانند اما فقط چند ساعته می توانند لانه را ترک کنند. پس از آن سریع رشد می‌کنند. بعد از 12-14 روز پرواز می‌کنند و فقط با 15 هفته سن شبیه  پرنده بالغ می شوند. قرقاول جوان معمولاً از 1 سالگی تولید مثل می کند.

رفتارشناسی قرقاول:

قرقاول معمولی که هم شب و هم روز فعال است، قبل از طلوع آفتاب شروع به آواز خواندن می‌کند( تقریبا مانند خروس ). پرندگان غالباً در آن زمان محل لانه ی خود را ترک کرده و به مدت 2-3 ساعت به جستجوی غذا میپردازند! سپس برای مدت کوتاهی به سمت نزدیکترین منبع آبی( چشمه، باتلاق و… )نقل مکان می‌کنند. قرقاول‌ها دوست دارند گرمترین ساعت روز را در سایه استراحت کنند و مشغول کارهایی مثل آراستن و تمییز کردن خود با منقار و خوابیدن غبارگیری (آنها از غبارگیری dust bathing برای کمک به از بین بردن سلولهای پوست، روغن اضافی و پرهای قدیمی استفاده می کنند. سویتزر  2011) می‌شوند و بعد دوباره جستجوی خود را برای یافتن غذا تا غروب ادامه می‌دهند. شب هنگام به لانه باز می‌گردنند. آنها بیشتردر زمین‌هایی با پوشش متراکم مستقر می‌شوند، اما ممکن است لانه هایی را که سنجاب‌ها یا پرندگان دیگر رها کرده اند نیز انتخاب کنند.

 

عامل تهدید کننده قرقاول:

رایج‌ترین شکارچیان طبیعی این پرنده زیبا عبارتند از: روباه، شاهین، جغد، راسو، مار، راکون و راسوها

اما رایج‌ترین عامل تهدید کننده برای این پرنده، شکار بی رویه، تغییرات اکوسیستم، تبدیل مراتع به زمین‌های کشاورزی و در کل تخریب زیستگاه این پرنده زیباست.

 

قرقاول

آشنایی با پرنده جیجاق آبی

جیجاق کبود یا جیجاق آبی با نام علمی Cyanocitta cristata گونه‌ای پرنده‌ از رده گنجشک‌سانان و تیره کلاغیان است که در سرده جیجاق‌های بر جدید طبقه‌بندی می‌شود. این پرنده در سال 1758 توسط کارل لینه گیاه‌شناس و پزشک سوئدی و پایه‌گذار نظام امروزی طبقه‌بندی گیاهان و جانوران، شناسایی و طبقه‌بندی شد.


نگارنده مقاله: فرنوش شاهین

«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاه‌های انجمن را منعکس نمی‌کند.»


 

جیجاق کبود یک گنجشک‌سان بومی آمریکای شمالی است که هم در جنگل‌های درختان مخروطی و هم در جنگل‌های درختان برگ‌ریز زندگی و زادآوری می‌کند. جیجاق کبود در نزدیکی زیستگاه‌های آدمی به‌فراوانی دیده شده و پرنده‌ای با جثه متوسط است که درازای آن از نوک تا دم ۲۲ تا ۳۰ سانتی‌متر و وزن آن نیز ۷۰ تا ۱۰۰ گرم است.

 

جیجاق آبی      جیجاق آبی

شکل (1): تصاویری از شکل ظاهری جیجاق کبود در زیستگاه خود

 

وضعیت بقای جیجاق آبی

این پرنده از دیدگاه طبقه‌بندی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست (IUCN) گونه‌ای با کمترین نگرانی (LC) است که به این معنی است که این گونه دارای وضعیت بقای خوب و دارای تعادل است و نگرانی بابت ریسک انقراضش وجود ندارد. گستره زیست این پرنده نیمه شرقی ایالات متحده تا مناطق مرکزی این کشور را شامل می‌شود. جمعیت سواحل شرقی عمدتا جمعیت مهاجر بوده و جمعیت ساکن نیز در نقاط مشخصی مثل جزایر نیوفاندلند دیده می‌شود. جمعیت مولد این گونه در نیمه شرقی نوار مرزی ایالات متحده و کانادا تراکم قابل توجهی دارد.

جیجاق آبی

 

شکل (2): زیستگاه طبیعی جیجاق کبود- سبز: جمعیت در طول سال، زرد: جمعیت زاد و ولدکننده، آبی: جمعیت ساکن در فصل زمستان

 

شکل ظاهری جیجاق آبی

رنگ بدن این پرنده عمدتاً آبی یا کبود با پوشش سینه و قسمت های زیرین بدن به رنگ سفید است و عموماً یک تاج آبی رنگ در پس سر خود دارد. این گونه پرنده معمولا تزئینی به شکل یقه به رنگ سیاه و سفید و به صورت U در اطراف گردن خود داشته و گاه یک حاشیه سیاه نیز پشت تاج خود دارد. نرها و ماده ها از نظر اندازه و پر و بال شباهت دارند و شکل و رنگ پر و بال در طول سال تغییری نمی‌کند.

زیرگونه های جیجاق آبی

چهار زیرگونه از جیجاق آبی شناخته شده است که شامل زیرگونه‌ شمالی‌ (بزرگترین زیرگونه با پر و بال کبود با ته‌مایه کمرنگ آبی ساکن شمال ایالات متحده و نوار جنوبی کانادا)، زیرگونه ساحلی (با جثه متوسط به رنگ آبی درخشان ساکن ساحل شرقی ایالات متحده به جز فلوریدا)، زیرگونه داخلی (با جثه متوسط به رنگ آبی تیره و پوشش سفید زیر بدن ساکن مناطق مرکزی ایالات متحده) و زیرگونه فلوریدایی (کوچک‌جثه‌ترین زیرگونه با رنگی کم و بیش شبیه زیرگونه شمالی اما کمی براق‌تر) است.

 

جیجاق آبی  جیجاق آبی  جیجاق آبی جیجاق آبی

شکل (3): زیرگونه‌های جیجاق کبود؛ از راست به چپ زیرگونه های شمالی، ساحلی، داخلی و فلوریدایی

 

تغذیه جیجاق آبی

جیجاق آبی به طور عمده از دانه‌ها و مغزها (آجیل‌ها) مانند بلوط، بندپایان و گاه مهره‌داران کوچک تغذیه می‌کند. در مورد دانه‌ها و مغزها دیده شده که گاه پرنده غذای خود را پنهان می‌کند تا بعداً از آن تغذیه کند. این پرنده طور معمول غذا را از روی درختان، بوته‌ها و زمین جمع‌آوری کرده، اما گاهی نیز حشرات را در حال پرواز صید می‌کند. جیجاق آبی می تواند نسبت به پرندگان دیگر بسیار تهاجمی باشد. آن‌ها گاهی به لانه پرندگان دیگر حمله و آن را تخریب می‌کنند.

 

این پرنده یک لانه به شکل جام در شاخه های درخت می‌سازد. هر دو جنس در لانه‌سازی شرکت می‌کنند. جیجاق کبود در هر فصل زادآوری دو تا هفت تخم می‌گذارد که به رنگ مایل به آبی یا قهوه ای روشن با لکه‌های قهوه ای است. جوجه‌ها ناتوان و ضعیف بوده و پس از تولد به مدت 8-12 روز توسط پرنده ماده تغذیه می‌شوند. آن‌ها ممکن است تا یک یا دو ماه در کنار والدین خود بمانند.

 

جیجاق آبی       جیجاق آبی       جیجاق آبی

شکل (4): لانه، تخم و جوجه چندروزه جیجاق آبی

 

نام جیجاق از طبیعت پر سر و صدا و پرزرق و برق پرنده گرفته‌شده است و در مورد برخی دیگر از گونه‌های پرندگان خویشاوند این گونه نیز به کار می‌رود. جیجاق آبی یک گنجشک‌سان پر سر و صدا، جسور و پرخاشگر است. این گونه پرنده‌ای با سرعت پرواز نسبتاً کم تا متوسط است (تقریباً 32–40 کیلومتر در ساعت). پرنده در هنگام پرواز بدن و دم را هم‌تراز نگه داشته و با ضربه های آهسته بال پرواز می‌کند. سرعت کم پرواز این گونه باعث می‌شود در هنگام پرواز در مناطق باز طعمه آسانی برای شاهین‌ها و جغدها شود. تقریباً همه پرندگان شکاری دارای گستره پراکنش مشترک با جیجاق کبود، آن را شکار می‌کنند. شکارچیان متنوعی هم تخم‌های این پرنده و جوجه‌های جوان آن را (تا پیش از مرحله استقلال و ترک لانه) شکار می‌کنند، که از آن جمله می‌توان به سنجاب‌های درختی، مارها، گربه ها، کلاغ‌ها، راکون‌ها، صاریغ‌ها، سایر جیجاق‌ها و انواع پرندگان شکاری اشاره کرد.

 

 

 

پرنده سسک سرسیاه

گذری بر حضور یکی از پرندگان مهاجر فصل بهار در ایران

با اتمام فصل زمستان و آغاز فصل بهار میتوان شور و اشتیاق را در وجود تک تک پرنده‌نگران کشور دید. با شروع مهاجرت بهاره شاهد حضور گونه های مختلفی از انواع پرندگان مهاجر و زادآور را به داخل کشور خواهیم بود. بنا به شرایط منطقه و آب وهوا و نوع تغذیه و زیستگاه هرگونه ی خاصی از پرندگان در سراسر کشور تقسیم می‌شوند.

 


نگارنده مقاله: شورش وهابی

«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاه‌های انجمن را منعکس نمی‌کند.»


 

از این میان خانواده سسک‌ها یکی از پر تعدادترین مهاجرین بهاری ایران ‌می‌باشند که از اواسط فروردین ماه وارد کشورمی‌شوند.

یکی از این سسک‌های زیبایی که از11 فروردین باید منتظر حضورش در مناطق جنگلی و بوته زارها بود، سسک سرسیاه می‌باشد.

 

سسک سرسیاه

 

نام علمی سسک سرسیاه: Sylvia atricapilla 

نام انگلیسی سسک سرسیاه: Blackcap 

 

شکل ظاهری سسک سرسیاه

این پرنده 14سانتی متر طول دارد و غالبا به رنگ خاکستری قهوه ای دیده می‌شود.

پرنده ای است کوچک و پر جنب و جوش که پیشانی نسبتا بلندی دارد و از روی پرهای نیمه افراشته تارکش میتوان آن را شناسایی کرد.

پرنده نر با تارک سیاه و پرنده ماده با تارک قهوه ای بلوطی براق که تا حد چشم ها گسترش دارد شناخته می‌شوند.

سطح پشتی پرنده قهوه‌ای مایل به خاکستری و اطراف سر و سطح شکمی آن خاکستری رنگ می‌باشد.

نیم حلقه پایینی چشم سفیدرنگ و رنگ پاها و منقار پرنده خاکستری می‌باشد.

سسک‌های سرسیاه از پرندگان تک همسری می‌باشند.

طی بررسی های چهارساله اینجانب مشاهده شد هرساله پرندگان نر و ماده با اختلاف 7 الی 10 روز وارد منطقه می‌شوند و در دسته های 2 الی 3 فردی در کنار هم مشاهده می‌شوند.

امسال پرندگان نر زودتر از پرندگان ماده وارد کشور شدند و 2 الی 3 روز قبل از رسیدن ماده ها جدال نرها برسر قلمرو شروع شد.

پرندگان نر به شدت قلمرو طلب هستند و به شدت از قلمرو خود دفاع می‌کند.

یک روز قبل از رسیدن پرنده ماده پرنده های نر در قلمرو خود کل روز را در حال آوازخواندن هستند و پرنده نر با بلندکردن پرهای تارک و بالا پایین کردن مداوم دم در قلمرو خود عرض اندام می‌کنند.

غذای اصلی این پرندگان حشرات و دانه گیاهان و میوه بعضی از درختان می‌باشد.

 

سسک سرسیاه

روز جهانی پرندگان مهاجر

روز جهانی پرندگان مهاجر هر ساله در دو روز یعنی دومین روز شنبه در ماه‌های اکتبر و می برگزار می‌شود. در این دو روز در سرتاسر جهان برنامه‌های متنوعی اجرا می‌شود تا نیاز به همکاری بین‌المللی برای حفاظت از پرندگان مهاجر و زیستگاه‌های آنها را در سطح جهانی مطرح و برجسته کند.


نگارنده مقاله: محمدعلی آقاابراهیمی

«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاه‌های انجمن را منعکس نمی‌کند.»


همه ساله در این روز، انجمن‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد در سراسر دنیا اقدام به برگزاری رویدادهای آموزشی متنوعی می‌کنند. این رویدادها برای ارتقاء سطح دانش مردم و جلب توجه سازمان‌ها و دولت‌ها برای حفظ محیط‌زیست و پرندگان انجام می‌پذیرد.

مجموع رویدادهای مرتبط با این روز، هر سال با تمرکز بر روی یک موضوع و با استفاده از یک شعار برای آن سال برگزار می‌شود. سال 2006 میلادی اولین سال برگزاری این رویداد جهانی بود که با شعار “پرندگان مهاجر هم‌اکنـون به کمــک مــا نیازمندند” برگزار گردید. در سال گذشته نیز موضوع اهمیت اتصال و پیوستگی زیستگاه‌های موجود در مسیر مهاجرت پرندگان با شعار “پرندگان، جهان ما را به هم متصل می‌کنند” انتخاب گردیده بود.

امسال شعار “بخوان، پرواز کن، اوج بگیر مثل یک پرنده” برای این روز در نظر گرفته شده و هدف از این انتخاب الهام بخشیدن و درگیر نمودن مردم سراسر جهان از هر سن و قومیتی است برای همکاری در شناخت پرندگان مهاجر و حفاظت از آنها و همچنین محافظت از زیستگاه‌‌هایی که در مسیر مهاجرت آنها قرار دارد.

امسال موضوع روز جهانی پرندگان مهاجر دعوت از مردم سراسر جهان است تا با گوش دادن به نوای دلنشین آنها و تماشای پرواز و اوجگیری آنها در زیستگاه‌های مختلف با آنها ارتباط برقرار کنند.

 پرندگان مهاجر به عنوان سفیران جهانی طبیعت در همه جا دیده می‌شوند، در شهرها و روستاها، در پارک‌ها و حیاط خانه‌ها، در جنگل‌ها و کوه‌ها، در تالاب‌ها و در کنار سواحل دریاها و اقیانوس‌ها. آنها همه این زیستگاه‌ها را به هم متصل می‌کنند و باعث ارتباط و اتصال مردم سراسر جهان با یکدیگر می‌شوند و در همین راستا ارتباط مردم با کره زمین، محیط زیست و حیات وحش را یادآوری می‌کنند. همچنین پرندگان مهاجر از طریق عادت‌های فصلی خود به طور منظم چرخه‌های طبیعت را به ما یادآوری می‌کنند.

 

روز جهانی پرندگان مهاجر

 

در حقیقت، میلیاردها پرنده مهاجر همه ساله به آواز خواندن، اوج گرفتن و پرواز کردن بین مکان‌های تولید مثل و غیر تولید مثل خود ادامه می‌دهند و در این مسیر انسان را برای تماشای رنگها و طرح‌های زیبا و متنوع خود و شنیدن آواهای دلنشین خود دعوت می‌کنند.

در سال‌های اخیر و در طول بیماری همه‌گیر کرونا، همزمان با محدود شدن حرکات و رفتار اجتماعی انسان‌ها، بسیاری از فعالیت‌های مخرب انسان کند شده و از سوی دیگر، مردم در سراسر جهان برای اولین بار بیشتر و فراگیرتر از همیشه به نوای پرندگان گوش می‌دهند و پرواز و اوجگیری آنها را تماشا می‌کنند. برای بسیاری از مردم جهان، آواز و پرواز پرندگان در طی همه‌گیری باعث ایجاد آرامش و شادی شده و مردم را به یکدیگر و طبیعت متصل نموده است.

در این سال‌ها دانشمندان در سراسر جهان در حال مطالعه تأثیر همه‌گیری بر روی پرندگان و سایر حیوانات وحشی بوده‌اند. آنها همچنین در حال بررسی چگونگی تاثیر خاموش شدن جهانی فعالیت‌های انسانی ناشی از همه‌گیری کووید19 بر پرندگان و حیات وحش و بررسی مزایای مثبت پرندگان و طبیعت بر سلامتی روح و روان انسان بوده‌اند. واضح است که این بیماری همه‌گیر، چالشی بی‌سابقه برای بشر بوده و در عین حال، سطح کاملاً جدیدی از آگاهی و قدردانی از حیات وحش و پرندگان و اهمیت طبیعت برای رفاه حال انسان را به ارمغان آورده است.

 

بنابراین روز جهانی پرندگان مهاجر در سال 2021 نه تنها برای پاسداشت پرندگان مهاجر است، بلکه لحظه مهمی نیز برای تأمل در رابطه جهانی ما با طبیعت و برجسته کردن تمایل جمعی ما برای انجام کارهای بیشتر برای حفاظت از پرندگان و طبیعت در دنیای پسا همه‌گیری است.

رویدادهای ثبت شده به مناسبت روز جهانی پرندگان مهاجر 2021 شامل برنامه‌های آموزشی، رویدادهای رسانه‌ای، آزمون‌ها، مسابقات و نمایش فیلم‌هایی در سراسر جهان خواهد بود. رویدادهای این روز که توسط سازمان‌هایی تحت نظارت سازمان ملل و کنوانسیون‌های بین دولتی برگزار می‌گردد اولین بار در سال 2006 برای خنثی کردن تبلیغات منفی بر علیه پرندگان مهاجر به عنوان حمل کنندگان بالقوه ویروس بسیار بیماریزای آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در جهان آغاز گردید و هم اکنون پس از برگزاری بیش از 2000 رویداد در طی این سال‌ها از محبوبیت بسیاری برخوردار شده است.

برای پاسداشت این روز ما می‌توانیم درباره‌ی نقش مهم پرندگان در حفظ حیات و تنوع زیستی بر روی زمین با افراد گوناگون صحبت کنیم و بخصوص برای کودکان از اهمیت حفاظت از طبیعت و پرندگان بگوییم.

 

گزارش آموزش آنلاین مدارس امام صادق ( ع)

انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم باتوجه به اهمیت آموزش کودکان و نوجوانان در بحث محیط زیست و حفاطت از گونه های جانوری در واپسین ماه‌های سال۱۳۹۹ با همکاری مدارس سبز استان اصفهان، بنیاد آموزشی امام صادق(ع) اقدام به برگزاری دوره آموزشی آشنایی با پرندگان و پرنده‌نگری برای کودکان نمود. در این برنامه‌ که به دلیل شرایط پاندمی ویرس کرونا, به صورت آموزش آنلاین و در چهار جلسه برای کودکان در مقطع پیش دبستانی واحد دخترانه امام صادق(ع) برگزار گردید.

آموزش آنلاین پرنده نگریآموزش مدارس

مفاهیم اولیه پرنده‌شناسی و پرنده نگری

سرفصل‌هایی که در این جلسات آموزش داده شد، شامل: پرندگان و زیستگاه‌ها، آشیانه‌سازی، فواید پرندگان برای انسان و محیط زیست، تفاوت گونه‌های اهلی و وحشی، حفاظت از پرندگان و… بود که توسط مربیان آوای بوم با بیانی مناسب گروه سنی کودکان ارائه شد. این کلاس‌ها با مشارکت دانش‌آموزان انجام شد.

از طرفی برای درک بهتر مسائل گفته شده، کلیپ‌های کارتونی آموزشی مرتبط با پرندگان برای آن‌ها پخش شد.

کاردستی پرندگان

در پایان  این کارگاه دانش آموزان نقاشی یک پرنده را کشیدند و هر آنچه آموخته بودند را به صورت خلاصه توضیح دادند. دو نمونه از نقاشی دانش آموزان را در این مقاله می‌بینید.

آموزش آنلاین

نقاشی پرنده کودک

اهمیت آموزش محیط زیست به کودکان

خط فکری و نوع نگرش هر فرد از سال‌های اولیه زندگی او شکل می‌گیرد. بنابراین آموزش به دانش آموزان اهمیت به سزایی در مسیر حفاظت از محیط زیست دارد. بی شک کودکان بخش مهمی از جمعیت زمین هستند و آسیب‌هایی که طبیعت و محیط زیست میبیند از طرف کودکان نیست اما بزرگ‌ترین آسیب را آن‌ها می‌بینند. بنابراین بهتر است بدانند که به چه میزان کیفیت زندگی ما به حیات و حش و محیط زیست وابسته است.

اگر قرار باشد میان نسل امروز و نسل آینده ارتباطی به وجود بیاوریم، بی شک باید به کودکان توجه کنیم و قدم‌های درست را بر روی زمین به آن‌ها بیاموزیم.

درمان پرندگان آری یا نه؟

تغییرات اقلیمی، خشکسالی، آلودگی هوا و انقراض گونه‌ها در سال‌های اخیر توجهات زیادی را به خود جلب کرده‌اند. رسانه‌های گروهی بطور مستمر از اخبار این حوادث سخن می‌گویند و احساس خطر از آینده‌ی زمین برای بخش بزرگی از جامعه برانگیخته شده و مردم را به سمت مسئولیت‌پذیری برای کمک به حفاظت از محیط‌ زیست سوق داده است.


نگارنده مقاله: محمدعلی آقاابراهیمی

«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاه‌های انجمن را منعکس نمی‌کند.»


 

در این بین اخبار حمایت از حیوانات آسیب دیده پررنگ‌تر از سایر موضوعات انعکاس یافته و افراد بیشتری را درگیر خود نموده است. همزمان با تبلیغات رسانه‌ها، تشکل‌های مردمی بسیاری برای حمایت از حیوانات شکل گرفته و در بین سایر گروه‌های اجتماعی نیز که به نوعی با طبیعت سروکار دارند، همانند گردشگران، کوهنوردان و سایر گروه‌ها، کمک به حیوانات آسیب دیده به امری رایج تبدیل شده است.

این روزها حیوانات بیشتری توسط انسان‌ها و به دلیل آسیب دیدگی از طبیعت خارج می‌شوند و برای مداوا به اسارت‌ در می‌آیند. با گشت‌و‌گذاری در کلینیک‌های دامپزشکی خواهیم دید که علاوه بر مراقبت‌های فراوانی که از حیوانات خانگی در حال انجام است، موارد بسیاری نیز جانداران وحشی آسیب‌دیده به این کلینیک‌ها انتقال می‌یابند تا بلکه درمان شده و به دامان طبیعت بازگردند.

علت تلفات بیشمار پرندگان وحشی

بخش بزرگی از این جانوران که به اسارت درمی‌آیند، به پرندگان وحشی اختصاص دارند؛ زیرا پرندگان در همه‌جا حضور دارند و در حالی که بسیار آسیب‌پذیر هستند تعارض بیشتری نیز با انسان دارند و متاسفانه هدف‌های خوبی نیز برای شلیک شکارچیان هستند که همه این موارد منجر به بالا رفتن آمار آسیب دیدگی و تلفات آنها شده است.

پرندگان وحشی آسیب دیده به ندرت درمان می‌شوند و آمار برگشت آنان به طبیعت بسیار ناچیز است بنابراین تعداد قابل توجهی از این پرندگان تا پایان عمر در اسارت زندگی می‌کنند و یا در مراحل انتقال و درمان تلف می‌شوند.

در گذشته زمانیکه آنگونه مسئولیت‌پذیری که در بالا اشاره شد در جامعه وجود نداشت و در غیاب تبلیغات فراوان رسانه‌ای، حیوانات و پرندگان آسیب دیده همانطور که به طبیعت تعلق داشتند در طبیعت نیز باقی می‌ماندند و کمتر از چرخه طبیعت خارج می‌شدند. اگر تلف می‌شدند به غذایی آماده برای سایر گونه‌ها تبدیل می‌شدند و اگر توان بازگشت و ماندگاری را بازمی‌یافتند باز هم در چرخه طبیعت به راهشان ادامه می‌دادند.

 

درمان پرندگان

دخالت انسان و کمک به حفاظت از حیات وحش

اکنون این دخالت انسان در طبیعت به امری موجه تبدیل شده است. از یک سو برخی طرفداران اذعان می‌کنند که چون انسان با زندگی شهرنشینی عرصه را بر حیات‌وحش تنگ کرده و تعارضات آسیب‌زای بسیاری بر سر راه حیات‌وحش قرار داده، پس رسیدگی به درمان حیات‌وحش نیز از وظایف انسان به شمار می‌رود. از سوی دیگر افرادی هم با ترسیم هرم حیات و قرار دادن انسان در راس آن و جایگذاری سایر موجودات در بدنه این هرم مدعی هستند که آسیب به گونه‌ها و انقراض گونه‌ها و قهر و خشونت انسان نسبت به حیوانات، هرم زندگی را نااستوار می‌کند و به عبارت ساده‌تر زیر پای بشر را خالی می‌کند و ادامه‌ی حیات بر زمین را دشوار می‌سازد پس کمک به حیات وحش آسیب دیده امری منطقی به نظر می‌رسد.

 

درمان پرندگان

 

اما برای فعالان محیط‌ زیست که به کار درمان و رهاسازی پرندگان می‌پردازند همواره سوال زیر برای آنها مطرح است:

کمک به درمان پرندگان وحشی آسیب دیده کار درست یا نادرستی است؟

حقیقت این است که کمک به حیات وحش نه وظیفه انسان است و نه هیچ یک از موجودات روی زمین انتظار این کمک را دارند در حالی که بعضا دیده شده برخی افراد از این نیز فراتر رفته و خود را قیم مطلق حیوانات می‌دانند، یا حکم به کشتن حیوانات غیر قابل درمان می‌دهند و یا درباره‌ی نحوه نگهداری این حیوانات نسخه می‌پیچند.

آنچه که در عمل در حال وقوع است بیش از آنکه کمک به حفاظت از محیط زیست محسوب شود، باعث خسارت بیشتر به طبیعت می‌گردد. خروج بسیاری از حیوانات از طبیعت بنا به هر دلیلی نه تنها کمک به آنان نمی‌کند بلکه معمولا اسارت و مرگ با سختی و درد را بر سر راهشان قرار می‌دهد.

از طرفی بسیار دیده شده که افراد هنگام مشاهده‌ی توله‌های حیوانات و جوجه‌های پرندگان به اشتباه و با این خیال که والدین آنها را رها کرده‌اند و در شرایط خطرناکی قرار دارند، این موجودات وحشی را با خود می‌برند تا زندگی دوباره به آنها ببخشند در حالی که والدین حیوانات و پرندگان به ندرت فرزندان خود را رها می‌کنند و تنها در آن موقعیت به خاطر احساس خطر، خود را پنهان کرده‌اند و در نهایت اقدام خیرخواهانه‌ی آن افراد باعث از بین رفتن نسل جدیدی از آن گونه می‌شود. زیرا توله‌ها و جوجه‌ها هرگز در اسارت راه و روش زندگی در طبیعت و تنازع بقا را یاد نمی‌گیرند و اینها نیز متاسفانه تا آخر عمر در اسارت باقی می‌مانند.

مشکل اساسی دیگر در این راه عدم وجود مراکز مجهز و مجرب و نبود اطلاعات و تجهیزات و امکانات مورد نیاز برای نگهداری و درمان حیات وحش است که باعث می‌شود، حیوانات آسیب دیده به محض خروج از چرخه طبیعت با دورانی پر از سرگردانی و استرس و سوء تغذیه روبرو ‌شوند.

تنها موارد بسیار نادری وجود دارند که درمان، برای حیوانات در خطر انقراض آن هم تحت مراقبت متخصصان و در شرایطی بسیار پیچیده و حساس، کاری موجه خواهد بود و در سایر موارد این دخالت انسان در طبیعت به غیر از فرهنگ‌سازی و آموزش جوامع برای حفاظت از محیط زیست، تاثیر مثبت دیگری در بر ندارد.

 

درمان پرندگان

 

در پایان ذکر این نکته ضروریست که عدم آگاهی جامعه نسبت به موارد مطرح شده، مسئولیت رسانه‌ها و تشکل‌ها را برای آگاهی بخشی به مردم برای عدم دخالت‌های بی‌مورد در طبیعت دو چندان کرده است.

 

پرنده رابین

رابین آمریکایی (American robin) مرغ آواز مهاجر از تیره توکایان است. این نام به دلیل روبان اروپایی به دلیل سینه نارنجی مایل به قرمز آن، از رابین اروپایی گرفته شده است.

 


نگارنده مقاله: فرنوش شاهین 

«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاه‌های انجمن را منعکس نمی‌کند.»


 

پرنده رابین

 

گونه های نر و ماده پرنده رابین مشابه هستند، اما گونه های ماده تیره تر از نرها و دارای رنگ قهوه ای در سر می باشند. پرندگان جوان در سال اول به راحتی از بزرگسالان قابل تشخیص نیستند و درصد کمی از آنها چند بال مخفی یا پر دیگر در زیر بالهای خود دارند.

این پرنده در بیشتر آمریکای شمالی، از آلاسکا و کانادا به سمت جنوب تا شمال فلوریدا و مکزیک تولید مثل می کند. در حالی که رابین ها گاهاً در قسمت شمالی ایالات متحده و جنوب کانادا زمستان گذرانی می کنند، بیشتر آنها از فلوریدا و ساحل خلیج فارس به مکزیک مرکزی و همچنین در امتداد ساحل اقیانوس آرام به زمستان در جنوب کانادا مهاجرت می کنند. بیشتر آنها در پایان ماه اوت از جنوب حرکت می کنند و در فوریه و مارس شروع به بازگشت به شمال می کنند (تاریخ دقیق با توجه به عرض جغرافیایی و آب و هوا متفاوت است). فاصله مهاجرت رابین ها بسته به زیستگاه اولیه آنها به میزان قابل توجهی متفاوت است. یک مطالعه نشان داده که رابین های جداگانه ای که در آلاسکا برچسب گذاری شده اند در طول فصول 3.5 برابر بیشتر از رابین هایی هستند که در ماساچوست برچسب گذاری شده اند.

طبق برخی منابع، رابین آمریکایی قبل از سیاه‌مرغ بال‌سرخ (red-winged blackbird) به عنوان فراوانترین پرنده خشکی موجود در آمریکای شمالی نام برده می شود. این پرنده هفت زیرگونه دارد، اما فقط یکی از آنها، سان لوکاس رابین (San Lucas robin) از بقیه متمایز است و دارای زیر قسمت های خاکستری مایل به قهوه ای کم رنگ است.

 

سان لوکاس رابین

 

رابین آمریکایی بیشتر در روز فعال است و در زمستان، در گله های بزرگ شبانه جمع می شود تا در مرداب های خلوت یا پوشش های گیاهی و انبوه درختان را بیتوته کند. دسته پرندگان در طول روز، در گروه های کوچکتر از میوه ها و انواع توت ها تغذیه می کنند. در طول تابستان، رابین آمریکایی از یک قلمرو تولید مثل دفاع می کند و کمتر اجتماعی است.

رژیم غذایی آنها شامل بی مهرگان (از جمله سوسک ها، کرم های خاکی و کرم مروارید)، توت و میوه ها است.

رابین یکی از اولین گونه های پرندگان است که تخم های خود را دفن می کند و بلافاصله پس از بازگشت به تابستان شروع به تولید مثل می کند.

 

پرنده رابین

 

لانه این پرنده از چمن های درشت، شاخه و پر تشکیل شده است و با گل آغشته می شود و اغلب با چمن یا سایر مواد نرم مزین می شود. این پرنده از نخستین پرندگانی است که هنگام طلوع آفتاب، آواز می خواند و آواز آن از چندین واحد گسسته تشکیل شده است که تکرار می شوند.

شکارچیان اصلی رابین ها، شاهین ها، گربه های خانگی و مارها هستند. هنگام تغذیه، برای در امان ماندن و پیشگیری از خطر، واکنش سایر پرندگان در برابر شکارچیان را تماشا می کند. گاو مرغ سر قهوه‌ای (Brown-headed cowbirds) تخم های خود را در لانه های رابین می گذارند، اما رابین ها معمولاً تخم را رد می کنند.

رابطه بین ویروس نیل غربی و رابین ها

رابین آمریکایی حاملی شناخته شده برای نوعی ویروس به نام ویروس نیل غربی (West Nile virus) است. در حالی که کلاغ ها و زاغ کبودها اغلب اولین مواردی بودند که به عنوان حامل ویروس نیل غربی مشاهده شدند. رابین آمریکایی یک میزبان اصلی است و سهم بیشتری در انتقال ویروس به انسان دارد. دلیل این امر این است که کلاغ ها و زاغ کبودها به دلیل ابتلا به این ویروس به سرعت می میرند، در حالی که رابین آمریکایی مدت طولانی تری از ویروس جان سالم به در می برد. بنابراین آن را به تعداد بیشتری پشه گسترش داده و موجب انتقال آن به انسان و سایر گونه ها می شود.

چرا ما رابین را با کریسمس مرتبط می کنیم؟

این می تواند تا حدی به این دلیل باشد که در ماه های زمستان تعداد رابین ها افزایش می یابد. رابین ها معمولاً در هنگام تماس با انسان به اندازه سایر پرندگان خجالتی نیستند.

افسانه های زیادی پیرامون رابین ها و رابطه آنها با کریسمس و زمستان به طور کلی وجود دارد. به عنوان مثال، آیا تا به حال فکر کرده اید که چرا تصاویر رابین روی همه ی اقلام کریسمس از جمله کارتهای تبریک و کاغذهای بسته بندی و قالب های بیسکویت نقش شده است؟ اولین افسانه ما را به زمان ویکتوریا برمی گرداند، زمانی که سنت ارسال کارتهای کریسمس آغاز شد. پستچیان پست شاهنشاهی که لباس های قرمز روشن بر تن داشتند، این کارت ها را تحویل می دادند. این باعث شد که آنها لقب “robin” یا “redbreast” یعنی سینه سرخ را بدست آورند. این روند رواج پیدا کرد و بسیار محبوب شد و تا امروز نیز ادامه دارد و در طول جشن بسیاری از موارد با مضمون در قفسه های سوپرمارکت ها دیده می شدند.

با این حال قبل از دوره ویکتوریا، این پرندگان پیوندی کاملاً محکمی با داستان سنتی کریسمس و مسیحیت داشتند. در یک داستان گفته شده که وقتی مریم مقدس در طویله، عیسی مسیح را به دنیا می آورد، متوجه شد آتشی که برای گرم کردن خود روشن کرده بودند، در خطر خاموش شدن است. ناگهان، یک پرنده کوچک قهوه ای ظاهر شد و شروع به زدن بالهای خود در مقابل آتش کرد و باعث شد تا دوباره آتش زنده شود. با این حال هنگامی که پرنده به اطراف پرواز می کرد و به سمت آتش حرکت کرد، یک گدازه ی سرگردان به سمت پرنده حرکت کرد و سینه او را سوزاند و به رنگ قرمز روشن تبدیل کرد. با دیدن این صحنه، مریم مقدس اعلام کرد که سینه قرمز نشانه ی قلب مهربان پرنده است و این خصوصیت را به به فرزندان خود نیز منتقل کند تا برای همیشه با افتخار با این نام صدا زده شوند.

پرنده رابین