سیستم شنوایی پرندگان چگونه است؟

سیستم شنوایی پرندگان چطور کار می‌کند؟ حس شنوایی پرندگان چگونه است؟آیا محدوده فرکانس شنوایی پرندگان مشابه انسان است؟ آیا در محدوده شنوایی پرندگان نکته‌ای وجود دارد؟ در مطلب قبلی به بحث بینایی در پرندگان پرداختیم. همچنین در مطلب دنیای پررنگ تر پرندگان به موضوع بینایی پرندگان اشاره نمودیم. پس از بینایی، شنوایی دومین حسی است که در بسیاری از پرندگان تکامل ویژه ای یافته، بعنوان مثال جغدها از شنوایی منحصر به فرد و پیچیده ای برخوردار هستند. جغد کوچک و شاه‌بوف از جمله جغدهایی هستند که پیش‌تر درموردشان نوشته‌ایم.

بهتر است قبل از هرچیز نگاه ساده‌ای به کارکرد گوش بیندازیم. امواج، ملکول‌های هوا را به ارتعاش در می‌آورند و این ارتعاشات به‌وسیله لاله گوش به سمت گوش میانی به پرده گوش برخورد کرده و پرده گوش ارتعاشات را به گیرنده‌هایی منتقل می‌کند که در نهایت سیگنال‌هایی به مغز فرستاده می‌شود و سپس مغز آن‌ها را تحلیل می‌کند.

حال به بعضی از تفاوت‌ها میان گوش انسان و گوش پرندگان می‌پردازیم و به بعضی از ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصر به فرد شنوایی در پرندگان اشاره می‌کنیم.

سیستم شنوایی پرندگان

آشنایی با ساختمان گوش پرندگان

در ابتدا پرندگان بر خلاف ما فاقد گوش خارجی(لاله گوش) می‌باشند. تنها موحفره غالبا گردی وجود دارد که در هر گونه بسته به ویژگی‌های زندگیش و شکل سرش متفاوت است. در پرندگان غواص، پرندگانی که شکار خود را زیر آب صید می‌کنند حفره گوش کوچک تر بوده و به وسیله پرهای کنار گوش در زیر آب کامل بسته می‌شود. این‌گونه از ورود آب به حفره گوش جلوگیری می‌شود. در دیگر پرندگان به غیر از شترمرغ و دال که گوش کاملا مشخص است دیگر پرندگان دارای پوشپر در قسمت حفره گوش هستند. این پرها بر خلاف پرهای بدن پرنده بدون خار می‌باشد به همین سبب امواج به راحتی وارد گوش پرنده می‌شود ولی فشار هوا در اثر تلاطم در پرواز و دیگر پارازیت‌ها را تقلیل داده تا اصوات به خوبی شنیده شوند. نحوه قرار گیری این پوشپرها در پرنده‌ها متفاوت است.

محدوده فرکانس شنوایی پرندگان

فرکانس های تولید شده در پرندگان

فرکانس تولید شده توسط پرندگان بسیار متنوع است. به‌طور مثال از حدود 23 هرتز مربوط به کاسواری کوچک تا بین 8000 تا 10000 هرتز مربوط به (blackpoll wabler) ثبت شده است. حدود شنوایی انسان بین 20 تا 20000 هرتز است. این نکته خوبی برای پرنده‌نگران است. آن‌ها می‌توانند با کمی دقت تمامی صداهای تولید شده از پرندگان را بشنوند چون صدایی نیست که در بازه شنوایی انسان نباشد.

حس شنوایی پرندگان

مهارت های شنیداری

در پرندگان اصوات تولید‌شده توسط یک گونه برای هم‌گونه یا بعضی گونه‌های خاص دیگر قابل شنیدن است. در مواردی قابل شنیدن هست ولی قابل درک برای گونه نیست. همچنین جهت تشخیص محل صوت در گونه‌ها متفاوت است. مثلا در تعیین محل صدای تولید شده توسط گنجشک‌سانان با کمی دقت به راحتی می‌توان منبع صدا را پیدا کرد. بخصوص که آوازشان پر از نشانه‌های زود‌گذر و مقطع می‌باشد. در عوض صداهای یکنواخت و پیوسته مانند جیغ پرندگان شکاری مثل قرقی برای حداقل انسان و بسیاری پرندگان دیگر به‌راحتی قابل تعیین محل دقیق نیست.

محدوده شنوایی پرندگان

دامنه شنوایی پرندگان نسبت به انسان کمتر است. اما از طرفی واکاوی گوش پرندگان نزدیک به 10 مرتبه سریع تر از واکاوی موقت گوش انسان است. مثلا آواز یک سهره جنگلی پیش از اینکه گوش انسان بتواند تمام جزییات آن را واکاوی کند توسط سهره جنگلی دیگری واکاوی شده. این توانایی در تشخیص صدای پرنده مخاطب(جفت یا اعضای خانواده) از بین دیگر صداها بسیار کارآمد است. مثلا پنگوئن امپراتور نر زمانی که برای صید غذا، مدت زیادی از جفت خود دور می‌شود. هنگامی که برمی‌گردد با صدا زدن، جفت خود را بین صد‌ها پنگوئن پیدا می‌کند.

برخی از گونه‌های شب‌زی مانند oilbird و Collocalia (نوعی بادخورک) در تاریکی شب همانند خفاش به‌وسیله پژواک می‌توانند از برخورد با موانعی با قطر حداقل 6میلی‌متر بپرهیزند. این صدا برای انسان قابل شنیدن است.

شنوایی جغد

حال که تا اینجای مطلب با برخی از ویژگی‌های شنوایی در پرندگان آشنا شدید، اکنون به‌شکل مفصل‌تری درباره شگفتی‌های سیستم شنیداری در جغدها بخصوص جغد انبار می‌پردازیم.

شنوایی در پرندگان شب‌زی

در پرندگان شبزی شنوایی از اهمیت زیادی برخوردار است. بخصوص در جغدها. در خصوص آزمایش‌های انجام شده در حیطه شنوایی جغد‌ها بیشتر منابع علمی به جغد انبار پرداخته‌اند. حتی گفته می‌شود از بین تمامی جانورانی که تاکنون آزمایش شده دقت فوق‌العاده‌ای در تعیین محل صدا دارد. اختلاف درجه افقی و عمودی در تعیین محل دقیق منبع صدا تنها 1 درجه است!!! تصور کنید در تاریکی مطلق شب موشی زیر چندین سانتی‌متر برف به آرامی در حال حرکت است و  یک لحظه تنها صدای کوچکی تولید می‌کند(حتی صدای تولید‌شده بر اثر حرکتش)، لحظه‌ای بعد سر از چنگال جغد در می‌آورد.

چه چیزی باعث این دقت و پیچیدگی می شود؟

اول اینکه محل قرار‌گیری گوش‌ها در جمجمه نامتقارن و متفاوت است. یک گوش از دیگری پایین‌تر است و حتی شکل حفره گوش نیز متفاوت با یکدیگر است.

گوش چپ که پایین‌تر است به اصوات پایین‌تر از خط افق و گوش راست که بالاتر است به اصوات بالاتر از خط افق حساسیت دارد. این ویژگی و همچنین ساختار گوش داخلی با تحلیل تاخیر در اصواتی که به هریک از گوش‌ها می‌رسد، می‌تواند محل دقیق صدا را تشخیص دهد.

این ساختار و نحوه تحلیل اصوات در هوانوردی رادیویی یک روش فوق‌العاده دقیق برای یافتن جهت است.

پس از شنیدن صدا، سر را به سمت محل می‌چرخاند، که این کار به بهتر شنیدن صدا کمک زیادی می‌کند. اما فقط این نیست.

ویژگی دیگر وجود پرده پوستی نازکی که لبه آن را پرهایی پوشانده به اسم اپرکول در حاشیه پیشین مجرای گوش است. اپرکول می‌تواند مانند دری که بر روی لولاهای خود باز و بسته می‌شود به دریافت هرچه بهتر اصوات و هدایت آن به حفره گوش کمک کند. مانند وقتی که برای بهتر شنیدن دستان خود را پشت گوش‌هایتان قرار می‌دهید. اپرکول رابطه بسیار ظریفی با پرهای صورت جغد دارد. پرهای صورت جغد اگر دقت کرده باشید همانند یک دیش ماهواره‌ای گرد و یک دست است که به آن دیسک یا دیش صورت می‌گویند. این پرها می‌توانند اصوات را تا 10 دسی‌بل تقویت کنند و به وسیله اپرکول به سمت گوش هدایت کنند.

در پایان بایستی گفت

در این مطلب سعی نمودیم سیستم شنوایی پرندگان را توضیح دهیم. همانطور که گفته شد حس شنوایی پرندگان به‌عنوان دومین حس تکامل‌یافته در پرندگان است. از این جهت می‌تواند حائز اهمیت باشد. همچنین مقایسه کوچکی بین محدوده شنوایی پرندگان با انسان نمودیم. حال تمام این ویژگی‌ها را کنار هم قرار دهید و ببینید چه ساختار پیچیده ای وجود دارد و با چه دقتی کارایی دارد. بهتر است بدانید زمانی که به‌دنبال جغد انبار می‌گردید نیاز نیست تلاش کنید ساکت باشید زیرا بی‌نتیجه است.