از رفتار پرندگان چه می دانیم؟
هر موجود زنده ای برای بقا در مقابل عوامل محیط اطراف خود واکنش‌هایی را نشان می دهد که مجموع این واکنش ها رفتار و عادات موجود زنده را می سازد. پرندگان در بین دیگر موجودات از رفتارها و عادات پیچیده و گوناگونی برخوردارند.
نگارنده مقاله: ساناز تمیم زاده
«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاه‌های انجمن را منعکس نمی‌کند.»
مباحث مربوط به رفتار موجودات زنده از مباحث بسیار قابل توجه و جذاب دنیای حیوانات است. در این مقاله قصد داریم کمی در مورد نحوه شکل گیری رفتار پرندگان و به برخی از آنها اشاره کنیم.
بقا و زندگی پرنده به واکنش او نسبت به دیگر موجودات زنده، به مواظبت از خود در مقابل دشمنان، اعمال جفتگیری، پرورش جوجه، شکل پرواز، روش های مختلف تغذیه، آشیانه سازی، آوازها و رقص های نمایشی برای جذب جفت و … بستگی دارد.
روش های بررسی رفتار پرندگان
- مشاهده رفتار یک پرنده که در روند زندگی اش از خود نشان می دهد.
- روش دوم پیچیده تر است؛ زیرا بر اساس آن به مفهوم اعمالی که پرنده انجام می دهد پی برده و دلایل و چگونگی آن معلوم می گردد. مثلا رفتار خاص درناها هنگام جفتگیری
چگونگی عادات و رفتار پرندگان (اصل عادت)
- معلول عوامل درونی و غریزی و نتیجه تحریکات درونی پرنده است که موروثی بوده و در نهاد پرنده وجود داشته و از والدین به جوجه ها منتقل می گردد. مانند هشدار دادن به دیگر پرندگان، لانه سازی و جفتگیری
- عادات و رفتارهای اکتسابی که در اثر فراگیری از والدین و گاهی دیگر پرندگان به وجود می آید. هرچند قابلیت یادگیری منشا درونی دارد و پرنده با مشاهده، تمرین و تجربه می آموزد.
رفتارهای اکتسابی حاصل محیط زندگی پرنده و برای بالا بردن انطباق خود با محیط برای بقا می باشد. یکی از عللی که یک گونه در زیستگاه های مختلف می تواند رفتارهای متفاوتی نشان دهد همین اصل می باشد. از بارزترین آنها می توان به تفاوت آواز خوانی یک گونه در زیستگاهای مختلف اشاره کرد.
تورپ در سال 1961 چند جوجه سهره را در مکانی قرار داد که صدای بقیه سهره ها شنیده نشود. جوجه ها پس از بزرگ شدن آواز ساده ای داشتند که فاقد زیر بم های مختلف بود (رفتار غریزی). تورپ سهره ها را به طبیعت بازگرداند و بعد از چند روز متوجه شد آواز آنها پیچیده تر و متفاوت شده است (رفتار اکتسابی).
نمونه رفتارهای متفاوت پرندگان
- رفتار دفاع: تمام موجودات و تمام پرندگان در برابر متجاوزین از خود و آشیانه خود دفاع می کنند که این رفتار، رفتاری غریزی می باشد.
- رفتار جفت گیری: همه پرندگان در فصل جفتگیری رفتارهای متفاوتی از خود نشان می دهند به طوریکه رفتار هر گونه با گونه دیگر متفاوت است.
- رفتار مراقبت از فرزندان: تمام گونه های پرندگان به جز برخی از آنان از فرزندان خود به خوبی مراقبت می کنند تا بزرگ شوند. اما پرنده ای مانند کوکو از این قاعده پیروی نمی کند و در لانه پرندگان دیگر تخم گذاری می کند و پرنده میزبان روی تخم های او میخوابد. سپس جوجه کوکو به صورت نارس بدنیا می آید و تخم های میزبان را به بیرون از لانه می اندازد. این رفتار خاص در اطلاعات ژنتیکی این پرنده وجود دارد.
- مهاجرت: برخی از پرندگان که در شرایط خاص محیطی قادر به زندگی و تولد مثل هستند، در فصل خاصی مهاجرت می کنند.
شیوه های کسب عادت پرندگان
کسب عادت معمولا از اوایل دوره زندگی پرنده به شیوه های مختلف صورت می گیرد که می توان به شکل زیر خلاصه کرد:
- کسب عادت: برخی به سرعت و برخی کندتر عاداتی را فرا میگیرند. مانند ترس از انسان و دست آموز شدن، همزیستی با دیگر گونه ها و …..
- آزمون و خطا: مثلا پرنده با گذر زمان یاد میگیرد که با چه مواردی می تواند لانه مناسب‌تری بسازد، توانایی در یافتن غذا در محیط زندگی خود، بازی کردن پرندگان با یکدیگر و دیگر موجودات (مانند بازی کردن کلاغ با دیگر موجودات ) و …
- جایگیری: این نوع یادگیری در پرندگانی که زندگی اجتماعی دارند به خصوص آبزیان دیده می شود. مثلا جوجه اردکها یا جوجه غازها والدین را تعقیب می کنند تا جای آن را اشغال کنند. این رفتار آنقدر ادامه پیدا می کند که پرنده والدین را دیگر فراموش می کند.
با در نظر گرفتن 3 مورد بالا برخی پرندگان رفتار شگفت آوری در مبحث عادات اکتسابی دارند. مانند غراب. شاید ویدیو های مختلفی در مورد آزمایش های پیچیده ای که بر روی این پرنده انجام شده دیده باشید. این پرنده با هوش بسیار بالایی که دارد و می تواند سریع بیاموزد و تحلیل کند و از ابزار نیز استفاده کند.
رفتار پرندگان به دو شکل انفرادی و گروهی صورت می گیرد:
- رفتار انفرادی پرندگان: انفرادی مانند مورچه گیری پرنده، که پرنده نزدیک لانه مورچه رفته و اجازه می دهد مورچه ها بر روی بدنشان رفته و چربی و آلودگی روی پرهای پرنده را از بین ببرد. کارهایی که باعث آسایش پرنده می شود مانند پرآرایی، آفتاب گرفتن، بازی کردن، خاک بازی، نظافت (مثلا شستشوی خود در آب) و …
- رفتارهای گروهی پرندگان: رفتارهای گروهی عمدتا شانس بقای گونه را بسیار بالا می برد. به مثال های زیر دقت کنید:
- اتحاد کلاغ ها در برابر خطر و حضور گونه مهاجم و حمله گروهی به دشمن
- اعلام خطر و فرار پرندگان کوچک به زیر بوته ها یا یخ زدن در سر جای خود. (در این حالات پرنده چشمی که به طرف حرکت پرنده شکاری هست را باز نگه می دارد)
- منحرف کردن دشمن از دسته یا جوجه ها مانند تظاهر به شکستگی بال برای جلب توجه دشمن به خود و دور کردنش.
- حمله گروهی گنجشک ها به مارها هنگامی که به آشیانه نزدیک می شوند.
- جمع شدن جوجه های گونه ای از اردک برای ترساندن کاکایی و ایجاد رعب.
- مهاجرت گروهی پرندگان (حتی برخی از گونه ها با گروه های پرندگان دیگر مهاجرت می کنند تا امنیت بیشتری در دسته داشته باشند) برای رسیدن به زیستگاه مناسب برای تغذیه یا زادآوری.
در بسیاری از مقالات موجود در سایت می توانید با رفتارهای پرندگان به شکل مجزا آشنا شوید. مانند آواز خوانی و … . در آیند در مورد بسیاری از این رفتارها به شکل مجزا پرداخته خواهد شد.
