خانواده آبچلیک ها
آبچلیک سانان از جمله مهمترین و بزرگترین خانوادههای پرندگان کنار آبزی به شمار میروند. این خانواده شامل چهار گروه آبچلیک ها، گیلانشاه ها، پاشلک ها و تلیله ها است.
نگارنده مقاله: یاسمین یوسفی
«تمام مطالب منتشر شده در وبلاگ آوای بوم نشان دهنده نظرات نویسنده مطلب بوده و لزوما دیدگاههای انجمن را منعکس نمیکند.»
درباره خانواده آبچلیک ها
خانواده بزرگ آبچلیک ها از گونههای متنوع با نیازهای زیستی و مشخصات ظاهری متفاوتی تشکیل شده است. وجه اشتراک همگی آنها دارا بودن پاها و منقارهایی ظریف و بلند است. معمولا بالهای کشیده، نوک تیز و زاویهدار دارند. آنها از پرندگان کنار آبزی و مهاجر هستند که در کنار اغلب تالابها، حاشیه رودخانههای جاری همراه با پوشش گیاهی، سواحل و گاهی مسیلها میتوان انتظار دیدن آنها را داشت.
آبچلیکها بر اساس گونه در ردههای حفاظتی متنوعی قرار دارند. از گونههایی که خطر خاصی آنها را تهدید نمیکند گرفته تا گونههای کمیاب. برای مثال گیلانشاه خالدار (Numenius tenuirostris) از گونههای کمیاب است که در خطر انقراض جهانی قرار دارد.
خانواده بزرگ آبچلیک ها شامل چهار گروه آبچلیک ها، گیلانشاه ها، پاشلک ها و تلیله ها است.
آبچلیک ها را چطور شناسایی کنیم؟
شناسایی آبچلیک ها در آغاز شاید کار مشکلی به نظر برسد. اما دقت به اندازه پاها نسبت به بدن، رنگ پا، رنگ منقار و زاویه آن و رفتارهای خاص علاوه بر رنگ بدن نشانههایی است که شما را در شناسایی دقیق گونه یاری میرساند. اگر احساس میکنید که این نشانهها را نمیتوانید به ذهن بسپارید آنها را در دفترچه خود ثبت کنید. گاهی گرفتن یک عکس نیز میتواند در شناسایی گونه به شما کمک کند.
بالا راست: گیلانشاه برزگ، بالا چپ: تلیله کوچک، پایین راست: پاشلک معمولی، پایین چپ: آبچلیک آوازخوان
آبچلیک ها را در چه فصلی میتوانیم ببینیم؟
اغلب اعضای این خانواده بزرگ، ایران را برای زمستانگذرانی انتخاب میکنند. بنابراین زمستانها فراوانتر هستند و در زمستانهای بسیار سرد جمعیت آنها در جنوب کشور و سواحل خلیج فارس بیشتر است.
آیا مشاهده آبچلیک ها آسان است؟
اغلب آبچلیک ها را در کنار سواحل و محیطهای آبی به آسانی از روی مشخصات ظاهری و در حال تغذیه حتی به صورت گروهی نیز میتوان مشاهده کرد. در این میان اما، گروه پاشلک ها (Snipes) ممکن است کمی منزوی و خجالتیتر از بقیه باشند. آنها معمولا در میان پوشش گیاهی اطراف رودخانه و تالابها مخفی میشوند. یکی از افراد مرموز این گروه پرندهای به نام ” ابیا ” است. انتظار دیدن ابیا را در مناطق پر درخت و جنگلی با خاک مرطوب، حاشیه مزارع حتی درههای کوهستانی با پوشش گیاهی انبوه را هم داشته باشید.
ابیا را به دلیل استتار فوقالعادهاش در زیستگاه به سختی میتوان روی زمین پیدا کرد. مشاهده این پرنده نیاز به اندکی تجربه دارد اما نگران نباشید، فرم بال زدن متفاوت که به پارو زدن بیشباهت نیست در پرواز ناگهانیاش در شناسایی آن به شما کمک میکند.
ابیا
تغذیه خانواده آبچلیک ها
آبچلیک ها پرندگانی زمینچر هستند. یعنی غذای خود را با گشتن روی زمین پیدا میکنند. آنها از حشرات، کرمها، انواع موجودات کوچک ساحلی بسته به نوع گونه حتی از سخت پوستان، ماهیهای کوچک و صدفها هم تغذیه میکنند. طول متفاوت منقار در این خانواده باعث میشود گونههای مختلف در یک زیستگاه خاص، بدون رقابت مستقیم در کنار هم به جستجوی غذا و تغذیه بپردازند.
لانه آبچلیک ها
نوع آشیانه در هر گونه متفاوت است. اما اغلب پرندگان این خانواده در مناطق باز آشیانه میسازند و از آن دفاع میکنند. این لانه معمولا یک خراش ساده روی زمین است، جوجهها پس از خروج از تخم مستقل میشوند. برخی گونهها آشیانه سادهای را روی زمین و در میان پوشش گیاهی ساخته و برخی دیگر هم از آشیانه به جا مانده از سایر پرندگان و تعدادی هم روی شاخ و برگ انبوه درختان آشیانه میسازند.
آبچلیک ها ، خاندان رکورددار
آنچه ردیابهای ماهوارهای در پژوهشها از یکی از اعضای گروه گیلانشاهها (Godwit) نشان داد، باعث ثبت طولانیترین پرواز بدون توقف برای یکی از زیرگونههای گیلانشاه حنایی بر روی کره زمین شد. این پرنده از آلاسکا تا نیوزلند را طی نمود. یعنی مسافتی حدود ۱۱هزار کیلومتر که در طول ۹ روز و بدون هرگونه توقف برای استراحت یا تغذیه انجام شد.
گیلانشاهها تقریبا از تمام اعضای خانواده آبچلیکها بزرگترند. منقار بلند آنها در برخی گونهها رو به بالا و در برخی دیگر رو به پایین خمیدگی دارد.
گیلانشاه حنایی
زادآوران مناطق قطبی
تلیله ها (Knot) گروه دیگری از خانواده آبچلیک ها هستند. میتوان آنها را کوچکترین اعضای این خانواده نامید. اندازهای در حدود یک جوجه مرغ! آنها عموما در زمان زادآواری به قسمتهای شمالی کره زمین و توندراها مهاجرت کرده و آشیانهسازی میکنند. اگرچه تلیلهها فقط در قطب شمال آشیانهسازی و جوجهآوری دارند، اما در پاییز و زمستان میتوانید آنها را تقریبا در همه سواحل شنی معتدل و گرمسیری جهان پیدا کنید.
تلیله کوچک
برخی تلیلهها را از روی رفتار تغدیهای کاملا خاصشان در اطراف ساحل به راحتی میتوانید بشناسید. این پرندگان در کنار ساحل راه میروند، هر زمان موج به سمت دریا بازمیگردد، در ساحل جلو رفته از نرمتنانی که با موج به ساحل آورده شدهاند تغذیه میکنند. انگار که به تعقیب موج میروند. کمپانی پیکسار این پرندگان را در قالب انیمیشنی به نام Piper و با موضوعی متفاوت به تصویر کشیده است.
انیمیشن پایپر
گروه آبچلیک ها (Shank & Sandpiper)
پرندگان این گروه پرهایی به رنگ خاکستری، سیاه و گاهی سفید دارند، طرحهای روی پرها بسیار متنوع است. رنگ منقار و پاهای بلند و باریکشان از سبز تا زرد و قرمز و در برخی گونهها سیاه، متنوع است. آبچلیکها هم بیشتر ایران را به برای زمستانگذرانی انتخاب میکنند و مهاجر هستند اما در این میان آبچلیک آوازهخوان یکی از گونههای نام آشنا برای پرندهنگرها محسوب میشود. این گونه به آسانی در زیستگاههای مختلف مانند حاشیه رودخانهها حتی دریاچههای کوهستانی مشاهده شده و زادآوری نیز دارد. همچنین آبچلیک پاسرخ هم در ایران به عنوان یک گونه مقیم و زادآور شناخته میشود. بنابراین از گروه آبچلیک ها میتوان برخی گونهها را تابستانها هم مشاهده نمود.
آبچلیک آوارخوان
آبچلیک پاسرخ
آیا در برنامههای پرندهنگری با این گونهها مواجه شدهاید؟ مهمترین مشخصه ظاهری یا رفتاری که از این پرندگان به یاد دارید چیست؟
منابع:
راهنمای صحرایی پرندگان ایران، جمشید منصوری ۱۳۸۷
راهنمای میدانی پرندگان ایران، فرید مبصر ۱۳۹۵
ممنون از مقاله خوبتون