اگر شما هم از ساکنان اصفهان هستید یا به اصفهان سفر کرده باشید، با پرنده مهاجر زاینده رود که در جریان آب این رودخانه زیبا دیده می شوند، روبه رو شده اید. البته مشروط به این که در فصل مهاجرت پرندگان و زمان جاری بودن زاینده رود به حاشیه زاینده رود بروید. پیش تر نیز در مورد پرندگان مهاجر، مهمان های دوست داشتنی و اینکه چرا پرندگان مهاجرت می کنند برایتان گفته ایم. همچنین در مورد پرندگان مهاجر، صدای بندر و مهاجران تالاب ها مطالبی را عنوان نمودیم. در این مطلب به طور ویژه به پرنده های مهاجر زاینده رود می پردازیم.
اصفهان میزبان پرندگان مهاجر
با رسیدن فصول سرد سال، زاینده رود اصفهان بار دیگر مامن پرندگان مهاجر شده است و در هر گوشه ای از رودخانه میتوان پرندگان را مشاهده نمود. عمده ی پرندگانی که در فصل پاییز به رودخانه ی زاینده رود می آیند پرندگان آبزی مهاجر هستند. مبدا این پرندگان عموما مناطق شمالی دریای خزر و شمال اروپا است و مقصد این پرندگان هم عموما مناطق جنوبی تری همچون شمال آفریقا و هند است. در نتیجه عمده ی پرندگانی که در زاینده رود قابل مشاهده هستند تنها مدت کوتاهی در رودخانه بوده و پس از استراحتی چند روزه، مسیر مهاجرت خود را ادامه میدهند.
زاینده رود اصفهان در منطقه ی مرکزی ایران، در جایی قرار گرفته است که چندان خبری از رودخانه ها و تالاب های بزرگ نیست و در نتیجه استراحتگاهی مهم برای پرندگان مهاجر تلقی میشود که در صورت آسیب دیدن یا از بین رفتن، بسیاری از پرندگانی که در این مسیر مهاجرت میکنند از بین خواهند رفت.
گونه های پرنده مهاجر زاینده رود
از جمله مهم ترین و پر تعداد ترین پرندگانی که در زاینده رود اصفهان قابل مشاهده است میتوان به اردک سرسبز، خوتکا، اگرت کوچک و بزرگ، حواصیل خاکستری، چنگر معمولی و نوک سرخ، آبچلیک تکزی و چوب پا اشاره کرد. یکی از پرندگانی که تمامی مردم شهر اصفهان آن را شناخته و به آن علاقه دارند، کاکایی سر سیاه است. کاکایی سر سیاه پرنده ای سفید رنگ است که در تمامی نقاط رودخانه در جمعیت های فراوان حضور داشته و مردم عموما به عنوان پرنده ی دریایی از آن یاد میکنند.
با یک پیاده روی ۲۰ دقیقه ای حدفاصل سی و سه پل و پل خواجو در حال حاضر میتوان بیش از ۲۰ گونه ی پرنده آبزی و کنار آبزی را مشاهده نمود. تنها ابزاری که نیاز داریم چشمانی تیزبین، کمی کنجکاوی و علاقه ی فراوان است. در زمانی از سال قرار داریم که نباید مشاهده ی این پرندگان زیبا را از دست داد. همچنین میتوان برای افزایش دانش در مورد پرندگان و پرنده نگری و مشاهده ی بهتر این پرندگان، به باشگاه های پرنده نگری ملحق شد. باشگاه های پرنده نگری که در شهر اصفهان هم حضور دارند محل هایی هستند که علاقه مندان به پرنده نگری در آن گرد آمده و به اتفاق هم در محل هایی پیاده روی کرده و از مشاهده ی پرندگان لذت میبرند.
افزایش تعداد پرنده های مهاجر شهر اصفهان در روز های اخیر
افزایش حجم آب در روز های اخیر در زاینده رود که با هدف آبرسانی به کشاورزان جهت کشت پاییزه انجام شده است، باعث شده با افزایش ناگهانی تعداد پرندگان در رودخانه نیز رو به رو باشیم. دلیل این افزایش تعداد این است که رودخانه در طول مسیر حرکت خود، گل و لای بیشتری را همراه آورده است که در نتیجه پرندگان میتوانند در این گل و لای، حشرات، دانه ها و ریشه های بیشتری را برای خوردن بیابند و در نتیجه محیط رودخانه محیطی سرشار از منابع غذایی گشته است.
مشکلات پرندگان مهاجر اصفهان
غذادهی به پرندگان
- یکی از مشکلاتی که در اصفهان در زمینه پرندگان مهاجر با آن رو به رو هستیم، غذایی دهی مردم به این پرندگان است. گرچه غذا دادن مردم به پرندگان مهاجر در اصفهان نشان از علاقه ی آن ها به پرندگان و حیوانات دارد اما باید گفت این کار به هیچ عنوان اقدامی صحیح نیست. غذا دادن به دست به پرندگان سبب کاهش مصنوعی ترس پرندگان مهاجر از انسان شده و این موضوع در ادامه ی مسیر مهاجر آنان میتوانند امری خطرساز باشد. از سویی دیگر این غذا دهی باعث به هم خوردن چرخه ی طبیعی شده و سبب ایجاد بی نظمی در زمان مهاجرت میشود. همچنین اغلب این پرندگان با مواد غذایی مشخصی همچون نان، پفک و برنج پخته تغذیه میشوند که نه تنها برای آنان مناسب نیست بلکه به بدن آن ها آسیب میرساند.
خشک شدن زاینده رود
- خشک شدن ناگهانی رودخانه بعضا میتواند آسیب های جدی به جمعیت های مختلف این پرندگان وارد کند. پرندگانی که در طول چند هزار سال در زمان مهاجرت در این نقطه استراحت کرده و کمی چربی به عنوان سوخت برای ادامه ی مهاجرت ذخیره میکردند، ناگهان شاهد خشک شدن محل استراحت و تغذیه خود هستند. عمده ی این پرندگان با آخرین انرژی هایی که دارند باید به دنبال زیستگاهی جایگزین بگردند و چنانچه زیستگاهی اشتباه یا نامناسب انتخاب کنند احتمالا محکوم به نابودی خواهند بود. باید توجه داشت این پرندگان متعلق به شهر اصفهان یا حتی کشور ایران نیستند بلکه متعلق به بیش از ۱۵ کشوری هستند که در طول مهاجرت خود از آن ها عبور میکنند. این موضوع علاوه بر یادآوری اهمیت بین المللی رودخانه ی زاینده رود، این موضوع را به ما گوشزد میکند که اگر در حفظ پرندگان مهاجر شهر نکوشیم، ممکن است زحمات حافظان حیات وحش و محیط زیست در دیگر کشور ها را نیز هدر دهیم.
کاهش پوشش گیاهی
- کاهش پوشش گیاهی در رودخانه نیز میتواند منجر به کاهش تعداد پرنده مهاجر زاینده رود شود. در سال های اخیر شاهدیم که به طور متناوب نیزار ها و گیاهانی که در حاشیه ی پل های شهر و در رودخانه وجود دارد توسط ارگان های مختلف با هدف زیبا سازی رودخانه از بین میرود. باید توجه داشته باشیم که رودخانه یک اکوسیستم پویا است و نه یک کانال انتقال آب. حضور پوشش گیاهی در آن نه تنها نشان دهنده ی زنده و سالم بودن این اکوسیستم است بلکه باعث افزایش غنای زیستی نیز میشود. به این معنی که وجود این گیاهان باعث میشود مکان هایی امن و مناسب برای استراحت پرندگان مهاجر و یا پنهان شدن آن ها در مواقع نیاز وجود داشته باشد.
