بایگانی برچسب برای: پرندگان ایران

مشاهده‌ی یلوه حنایی برای نخستین بار در جزیره‌ی شیدور و استان هرمزگان

کارشناسان انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم و اداره کل حفاظت محیط زیست استان هرمزگان در حین پایش جزیره‌‌ی شیدور (مارو) در استان هرمزگان در تاریخ ۱۵ خرداد ۱۴۰۱ متوجه یک لاشه‌ی یلوه حنایی شدند. لاشه‌ برای بررسی بیشتر از جزیره خارج و پس از اطمینان از شناسایی گونه امحا شد. به نظر میرسد این نخستین مشاهده‌ی یلوه حنایی در استان هرمزگان باشد و این گونه به فهرست گونه‌های استان هرمزگان اضافه گردید. گزارش مشاهده برای تکمیل اطلاعات از مسیر مهاجرت این گونه در وبسایت ebird ثبت گردید.

یلوه حنایی با نام انگلیسی Corn Crake و نام علمی Crex crex یکی از پرندگان خانواده‌ی یلوگان است که در فصول گرم سال در عرض های شمالی کره‌ی زمین زادآوری کرده و برای زمستان گذرانی به سمت آفریقا مهاجرت میکند و در این مسیر از ایران نیز عبور میکند. مشاهده‌ی یلوه حنایی در جزیره‌ی شیدور استان هرمزگان ضمن آنکه اهمیت این جزیره‌ را به عنوان یک زیستگاه مهم پرندگان مهاجر یادآور میشود، درک بهتر از مسیر و زمان مهاجرت این گونه در اختیار ما قرار میدهد.

یلوه حنایی ۲

پراکنش یلوه حنایی

اقدامات و عملکرد مجموعه‌ی کمیته‌ ثبت پرندگان

مجموعه‌ای با عنوان کمیته‌ ثبت پرندگان از چند سال پیش در کشور مشغول به فعالیت است و در زمینه‌ی ثبت مشاهدات پرندگان کمیاب، اصلاح اسامی پرندگان و ارائه‌ی چک لیست پرندگان کشور فعالیت مینماید. پیروی آنکه برخی از اقدامات این مجموعه نیاز به رویکرد ملی داشته و تصمیماتی قانونی را نیاز دارد، انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم و موسسه پرنده شناسی طرلان وظیفه‌ی خود دانستند که در این ارتباط مواردی را به اطلاع عموم جامعه‌ی پرنده شناسی و پرنده نگری کشور و همچنین سازمان حفاظت محیط زیست برسانند. در این ارتباط این ۲ مجموعه بیانه‌ای صادر نمودند که میتوانید آن را از لینک زیر دانلود کنید و یا متن آن را در ادامه بخوانید.

دانلود فایل بیانیه‌ی آوای بوم و طرلان در ارتباط با مجموعه‌ی تحت نام کمیته‌ ی ملی ثبت پرندگان

بیانیه‌ی مشترک انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم و موسسه پرنده‌شناسی طرلان در خصوص اقدامات و عملکرد مجموعه‌ی کمیته‌ ثبت پرندگان

چندسالی است به همت تنی­ چند از علاقمندان و فعالان حیطه‌ی پرندگان، گروهی با عنوان کمیته‌ ثبت پرندگان ایران به فعالیت می­پردازد و در جهت ارتقای اطلاعات ثبت شده در مورد پرندگان تلاش می­نماید. پیرو پرسش های متعدد دیگر علاقمندان و فعالان این عرصه، نظر دو مجموعه طرلان و آوای بوم اعلام می‌­شود.

یقینا بزرگواران فعال در کمیته‌ ثبت پرندگان با حسن نظر، تمام تلاش و کوشش خود را برای ارتقای علمی و جایگاه کشورمان در زمینه‌ی پرندگان بکار گرفته‌اند که جای تشکر و قدردانی است. اما زمانی که صحبت از یک کمیته‌ی ملی به میان می‌آید، صرف نظر از نوع فعالیت، اولین گام ثبت رسمی فعالیت آن مجموعه است. همچنین مجموعه مذکور الزاما باید دارای اساسنامه‌ی رسمی و مورد تایید قریب به اتفاق فعالان آن عرصه خصوصا مجموعه‌های رسمی و دارای هویت حقوقی، اساتید و صاحب‌نظران باشد. یک کمیته ملی با یک موسسه و شرکت متفاوت است و لازم است تنها منعکس کننده‌ی اجماع نظرات ملی و نه شخصی باشد.

نحوه‌ی حضور اعضا و معیارهای انتخاب باید شفاف بوده و بدور از دیدگاه‌های شخصی و سلیقه‌ای حضور تمامی افراد و گروه‌های تخصصی فعال در کشور در چنین کمیته‌ای میسر باشد چرا که تصمیمات چنین کمیته‌ای در درجه‌ی اول گروه‌ها و علاقمندان فعال را تحت تاثیر قرار خواهد داد. در ادامه تمامی تصمیمات آن کمیته الزاما باید براساس رای‌ گیری رسمی با اکثریت فعالان و صاحب‌نظران باشد و دسترسی به صورت‌جلسات و نحوه‌ی تصمیم‌گیری­ها کاملا مشخص باشد.

تصمیمات باید به صورت رسمی پس از تایید نهادها و مراجع رسمی، که در این مورد سازمان حفاظت محیط زیست می‌­باشد، اعلام شود و از همه مهمتر حدود و اختیارات چنین مجموعه‌ای از سوی نهادهای مرجع به رسمیت شناخته شود. از دید موسسه‌ پرنده شناسی طرلان و انجمن آوای بوم بعنوان دو موسسه و سازمان مردم‌نهاد رسمی فعال در زمینه‌ی پرندگان، کمیته‌ ثبت پرندگان مجموعه‌ای غیر رسمی از افراد و متخصصان دلسوز است که همراهی و همکاری با ایشان باعث افتخار ما است، اما فعالیت آن به هیچ عنوان فعالیت یک کمیته‌ی ملی نبوده و نظرات آن صرفا منعکس کننده‌ی نظر فرد یا افراد بیان‌کننده‌ي آن است و نباید به عنوان تصمیمات نهایی در سطح ملی در نظر گرفته شود.

از جمله فعالیت‌های کمیته‌ ثبت پرندگان ایران که نباید به عنوان تصمیمات و فعالیت‌های ملی در نظر گرفته شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • ثبت ملی پرندگان و اعلام چک لیست گونه‌ها

ضروری است که در هر کشور یک چک لیست رسمی از تعداد و اسامی گونه‌های مشاهده شده‌ی پرندگان وجود داشته باشد. بدیهی است که نگارش و به روز رسانی این چک لیست باید از سوی یک سازمان متولی و ملی انجام گیرد و یا آن سازمان، اقدام را به صورت رسمی به کمیته‌ای ملی واگذار نماید. در سال‌های گذشته مجموعه‌ای که با عنوان “کمیته‌ ثبت پرندگان” شناخته می‌شود، چک لیستی را ارائه نموده و آن را به روز رسانی مینماید که به طور رسمی و قانونی به تایید سازمان متولی (سازمان حفاظت محیط زیست) نرسیده  است. بنابراین این دو موسسه وظیفه‌ی اخلاقی خود میدانند که به اطلاع عموم برسانند که چک لیست و طبقه‌بندی ارائه شده توسط مجموعه‌ی ثبت پرندگان صرفا چک لیستی بر اساس نظرات فرد یا افراد دخیل در نگارش آن است و دارای وجاهت ملی یا بین‌المللی نیست. نیاز به یادآوری مجدد است که این موضوع ارزش فعالیت‌های انجام شده توسط آن کمیته را کم نکرده و صرفا یادآور میزان اعتبار آن است.

  • ثبت مشاهدات پرندگان کمیاب، زادآور و غیره

پرنده‌نگرها در سراسر دنیا از تماشای پرندگان کمیاب لذت برده و علاقه به ثبت مشاهدات خود دارند و بسترهای مختلفی برای ثبت مشاهدات پرندگان در سطح ملی و بین‌المللی وجود دارد که پرنده‌نگران فارغ از اینکه در کدام کشور و در کدام منطقه هستند می‌توانند از آن‌ها برای ثبت مشاهدات خود استفاده نمایند. مجموعه‌‌ای که با عنوان کمیته‌ ثبت پرندگان ایران شناخته می‌شود نیز در سال‌های اخیر به عنوان یک بستر برای ثبت مشاهدات به کار گرفته شده است. اما طرلان و آوای بوم یادآور می‌شوند که ثبت‌های منتشر شده در رسانه‌های آن مجموعه مشابه دیگر بسترهای ملی و بین‌المللی هستند و ارزش قانونی یا ملی بیشتری از دیگر بسترها یا پلتفرم‌ها ندارد.

  • نامگذاری و رده‌بندی پرندگان ایران

اخیرا کمیته‌ ثبت پرندگان ایران اقدام به اصلاح نام پرندگان و رده‌بندی آن‌ها در ایران نموده است که به نظر می‌رسد اقدامی فراتر از حدود اختیار هر مجموعه‌ی مستقل بوده و نیازمند رویکرد ملی است. در درجه اول رده‌بندی پرندگان باید بر اساس یک و یا چندی از رفرنس‌های جهانی باشد و تنها با مطالعه‌ی چند مقاله‌ی موردی و یا دیدگاه شخصی نمی­توان در سطح ملی در مورد تغییرات رده‌بندی تصمیم‌گیری نمود. این مهم نیازمند برگزاری جلساتی رسمی با حضور متخصصان و مراجع ملی است و یک فرد یا گروه نمی­‌تواند با عنوان گروهی ملی بدون تایید رسمی آن مراجع به اعلام چنین مواردی تحت عنوان فهرست ملی اقدام نماید.

اولین مشکل دراین خصوص تفاوت‌هایی است که ممکن است با رده‌بندی‌های مراجع جهانی ایجاد شود و یا تعدد نظرات در اعلام رده‌بندی پرندگان یک کشور پیش آید. تغییرات دائمی در این مورد سبب سردرگمی متخصصین و علاقمندان خواهد بود. در جهان نیز تغییرات رده‌بندی پرندگان هرچند سال یکبار توسط مراجع اعلام می‌­شود. بدون شک تمامی مقالات علمی و نظرات متخصصین در جایگاه خویش محفوظ و دارای ارزش است اما نحوه ایجاد تغییرات در رده‌بندی های ملی نیازمند دیدگاهی عمیق‌تر است و شایسته است در کشور ما نیز این مهم در زمان‌های مشخص و با روندی از پیش تایید شده و با نظر جمعی متخصصان باشد.

در مورد نام‌گذاری پرندگان و خصوصا تغییر نام‌های پرندگان نیز انجمن آوای بوم و موسسه پرنده شناسی طرلان به اتفاق بر این باوراند که سرزمین پهناور ایران مجموعه‌ای از فرهنگ‌ها و سنن متفاوت است و همانگونه که نام افراد در این کشور بی‌همتا مجموعه‌ای از نام‌های فارسی، ترکی، عربی، کردی، سیستانی، بلوچ و … است پسندیده است برای ایجاد وحدت ملی نام‌گذاری پرندگان نیز از این قاعده مستثنی نباشد. طی سال‌های مختلف نام‌های پرندگان با ترکیب زیبایی از همه فرهنگ‌ها و قوم‌های حاضر در کشور همراه بوده است که از سال‌ها قبل در یکسان‌سازی نام‌های پرندگان ایران از آن بهره گرفته شده است و در بسیاری از نوشته‌ها و مقالات بکار رفته‌اند. هرگونه دخل و تصرف در این نام‌گذاری ها نیازمند دقت و واکاوی های طولانی مدت است و همه گروه‌ها، موسسات و علاقمندان و خصوصا مراجع ملی ما از جمله سازمان حفاظت محیط زیست باید چنین تصمیماتی را تایید نمایند و پس از آن اقدام به اعلام آن شود.

اولین مشکل در تغییرات دائمی نام‌های پرندگان سردرگمی عموم جامعه در برخورد با نام‌گذاری و یا جستجوی نام‌ها است و در قدم بعدی احتمالا سردرگمی در نحوه بیان اسامی در مقالات و نوشته‌ها ایجاد می­‌شود. نویسندگان این بیانیه علی‌رغم احترام بسیار برای دوستان عزیز و محترم در کمیته‌ ثبت پرندگان ایران، ضمن اعلام نگرانی از روند حاضر اعلام می‌دارند که فعالیت‌های آن مجموعه‌ی محترم را نه به عنوان کمیته‌ای ملی و حاصل خرد جمعی، که تنها به عنوان تصمیمات و نظرات یکی از چندین مجموعه‌ی فعال در عرصه پرنده‌نگری و حفاظت پرندگان به رسمیت می‌شناسد. یقینا پس از ایجاد یک کمیته ملی با چهارچوبی مشخص کلیه تصمیمات و نظرات نهایی آن کمیته مورد احترام خواهد بود.

 

رونوشت: معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست

 

ایمان ابراهیمی                                                            علیرضا هاشمی

مدیر انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم                                مدیر موسسه پرنده شناسی طرلان

برگزاری کارگاه آموزشی آنلاین پرنده نگری در بنیاد فرهنگی آموزشی امام صادق

بنیاد فرهنگی آموزشی امام صادق یک سازمان فعال در شهرستان اصفهان است که تا کنون ۱۲ مدرسه ی مختلف را در افتتاح و آن ها را مدیریت میکند. این بنیاد احیرا اقدام به اجرای طرحی موسوم به مدارس سبز در مدارس زیر مجموعه ی خود نموده است که در این طرح برنامه های مختلف زیست محیطی با همکاری دانش آموزان این مدارس انجام میگیرد. به منظور افزایش دانش دانش آموزان در ارتباط با حیات وحش و گونه های جانوری کشور ایران، مدیریت طرح مدارس سبز در این بنیاد با همکاری انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم اقدام به برگزاری کارگاه آموزشی آنلاین پرنده نگری و آشنایی با پرندگان ایران نمود. تصمیم به آنلاین بودن این کارگاه با توجه به شیوع بیماری کرونا در کشور گرفته شد. کارگاه آموشی آنلاین پرنده نگری در محل دبیرستان امام صادق اصفهان و در محوطه ی باز آن برگزار شد و تصویر کارگاه به صورت زنده در صفخات اینستاگرام این مجموعه و همچنین شبکه ی آپارات آن پخش گردید.

موضوعات مطرح شده در کارگاه آموزشی آنلاین پرنده نگری

با توجه به مدت زمان محدود این کارگاه (۶۰ دقیقه) و مخاطبین هدف آن که طیف سنی وسیعی از کودکان و نوجوانان بودند، موضوعات مطرح شده در ارتباط با جذابیت های پرندگان ایران و معرفی اجمالی پرنده نگری و نحوه ی پرنده نگر شدن برای مخاطبین بود تا بتوان به بهترین نحو دانش آموزان را به مطالعه ی بیشتر در مورد پرندگان ترغیب نماید. همچنین در ارتباط با جفت گیری پرندگان ، لانه سازی در پرندگان ، پرنده های مهاجر، لوازم پرنده نگری و گونه هایی چون بادخورک، دارکوب و هد هد مطالبی ارائه شد.

بخش هایی از این کارگاه آنلاین در سه بخش مختلف در شبکه ی مدارس سبز در وبسایت آپارات منشر شده است که در زیر بخش هایی از آن را میبینید:

قسمت اول کارگاه: پرندگان ایران

قسمت دوم کارگاه: پرنده شناسی

قسمت سوم کارگاه: پرنده نگری

زاغ بور ، پرنده ای منحصر به فرد در ایران

زاغ بور با نام علمی Podoces pleskei و نام انگلیسی Pleske’s Ground Jay از تیره کلاغیان (Corvidee) و راسته گنجشک سانان (Passeriformes) می باشد . “زاغ کویری” ، “دو دوان” و یا “شهید کنو” نامهای دیگر زاغ بور است. با خصوصیات فیزیکی، مشخصات ظاهری، زیستگاه و عوامل تهدید زاغ بور در زیر بیشتر آشنا خواهید شد. 


مشخصات ظاهری زاغ بور:


به لحاظ اندازه و فرم کلی شبیه به هدهد بدون تاج‌سر است . حدود 24 سانتی‌متر طول دارد. رنگ پر و بال نخودی یا خاکی مایل به قهوه ای و در یک دید کلی نخودی متمایل به نارنجی با سیمای بور رنگ به نظر می‌رسد. دارای منقار بلند و قوی با کمی خمیدگی روبه پایین می‌باشد از انتهای منقار لکه سیاهی مانند یک رگه تا چشم‌ها دیده می شود. همچنین لکه سیاهرنگ مثلثی شکل در بالای سینه و زیر گلو وجود دارد.
شاه بال‌ها سیاه بسیار براق که انعکاسی از رنگ متالیک سبز دارد بوده و در عرض شاه بال‌ها دو نوار سفید دیده شده و بطور کلی بال‌ها سیاه وسفید به نظر می‌رسد که در پرواز کاملاً مشخص است. دم نسبتاً بلند بوده که در مواقع زیادی آن را می‌گستراند و بصورت پره مانند نگه می‌دارد. نر و ماده این پرنده شبیه به هم هستند.


زیستگاه زاغ بور:


زاغ بور در عمق زیستگاه‌های دشتی و ماسه‌ای استپی و بیابانی ایران مرکزی و نواحی شرقی کشور با نوع پوشش گیاهی پرآکنده و یا عرصه‌های پوشیده از قیچ زارها، درمنه‌زارها و نواحی پیرامونی تاغ‌زارها دیده می‌شود. البته برحسب رفع نیازهای زیستی و بر حسب شرایط محیطی ممکن است از ناهمواری‌ها و نواحی دشتی به کوهپایه ها، تپه ماهورهای کوتاه، مسیل‌ها و رودخانه‌ها و تپه‌های ماسه ای و تاغ‌زارها نیز رفت وآمد نماید. در این میان قیچ زارها از ارجحیت بالاتری برای زاغ بور برخوردار است.
زیستگاههای شرقی وشمالی استان اصفهان و بیابان‌ها و مناطقی از استانهای سمنان، یزد، کرمان، سیستان و بلوچستان حوزه پراکنش این گونه شاخص می‌باشد.


رفتار و صدای زاغ بور :

 

صدای زاغ بور

رفتار زاغ بور

زاغ بورپرنده‌ای بسیار متحرک و چابک می باشد. دویدن را بر پرواز ترجیح می دهد. زاغ بور معمولاً بر روی زمین راه رفته و در مواجهه با انسان و خطرات می‌دود و هرز گاهی بر بالای بوته های قیچ و درمنه ویا بوته‌های بلند دیگر نشسته و مجدداً با دویدن و پروازهای متوالی از خطر دوری می‌جوید. البته در بسیاری از مواقع با دیدن انسان فرار نمی‌کند ولی فاصله ایمنی را کاملاً رعایت کرده و حرکات انسان را کاملاً زیر نظر دارد. این پرنده بصورت جفت و یا تکی دیده می‌شود . زاغ بور قلمرو طلب بوده و این قلمرو طلبی در دوران تولید مثل تشدید می‌شود. بطوریکه اگر دریک محلی یک جفت دیده شدند معمولاً تا شعاع 500 متر پیرامونی زاغ بور دیگری دیده نمی‌شود.


صدای این پرنده در شرایط عادی ضعیف وکوتاه با حدود 10 نوت درثانیه و شبیه صوت ((پی پی پی پی پی ) می‌باشد و یا در فصل تولید مثل آواز و صدایی بسیار آهنگین و دلنشین با آوازی ممتد و معمولا 3 تا 6 ثانیه ای دارد. رفتارهای این پرنده در هنگام احساس خطر و نزدیکی انسان و یا یک طعمه خوار به آشیانه و یا جوجه ها بسیار هوشمندانه و جالب توجه است بطوریکه به سرعت در بالای بوته ها حاضر شده و با آوازهای زیر و پی در پی و پهن کردن وگستراندن پرهای دم سعی در فریب دادن انسان دارد. همچنین با رفتار نزدیک شدن‌های سریع به انسان و پرواز و یا دویدن مجدد و جابجا شدن‌های هدفمند می کوشد انسان را از آشیانه دور نماید و جوجه ها نیز فرصت مخفی شدن را داشته باشند.


تغذیه و رژیم غذایی زاغ بور :


زاغ بور هم از حشرات و بندپایان و هم از دانه‌های گیاهی مغذی استفاده می‌نماید این پرنده در طول روز با تلاش مستمر و راه رفتن‌ها وتحرک زیاد حشرات راشکار نموده و با منقارهای قوی خود سطوح خاک و منابع غذایی گیاهی را بررسی نموده و از لارو حشرات و دانه های گیاهی تغذیه می‌نماید. همانند سایر کلاغ‌سانان عادت دارد که دانه های گیاهی زیادی را بدست آورد و حتی نیاز مازاد خود را برای روزها و فصولی که منابع کمتری در دسترس است در زیر خاک و در محلهای خاص مخفی و ذخیره نماید و از آنجا که احتمال دارد به دلیل فراموشی محل و یا عدم ایجاب شرایط محیطی ، نتواند از بسیاری از آنها استفاده نماید، به انتشار بذرها و رویش گیاهان کمک نماید.


تولید مثل زاغ بور :


این پرندگان در فصل جفت گیری که اواخر زمستان و اوایل بهار می باشد حرکات نمایشی ویژه ای همراه با آوازهای مختلف انجام می دهند. این فعالیت‌ها موفقیت در جفت‌یابی و جفت‌گیری و حفاظت از قلمرو را بیشتر می‌نماید. زاغ بور در میان ویا بالای بوته‌های خاص از جمله قیچ، درمنه، پرچم، تارون لانه اش را می‌سازد لانه‌ها همواره از سطح زمین فاصله دارند.

معمولاً اسکلت لانه از قطعه‌های کوچک بوته‌های خشک و شاخ و برگ گیاهی بنا شده و کف آن را با الیاف گیاهی و گل و یا اگر پشم از چهارپایان در دسترس بود می‌پوشاند این پرنده متناسب با شرایط کلی محیطی از جمله دما و پیش و پس بودن فصل رویش گیاهان از اواسط زمستان و حتی تا اوایل اردیبهشت 4 تا 6 عدد تخم با زمینه سفید شیری رنگ و خالدار می‌گذارد. پس از حدود 15 تا 20 روز محافظت از تخم ها، جوجه ها از تخم بیرون می آیند.

جوجه‌های تازه متولد شده دارای چشم های بسته و بدنی بدون پر هستند . مادر و پدر پس از تولد جوجه‌ها تلاش زیادی را برای محافظت و تغذیه آنها بعمل می‌آورند.لارو حشرات بویژه پروانه‌ها مهمترین منبع غذایی جوجه‌ها می‌باشند پس از حدود 13 تا 20 

روز جوجه‌ها از لانه بیرون می‌آیند و بدنبال والدین می‌روند تا آداب و رسوم و مهارت‌های زندگی و سازگاری با شرایط متغیر محیطی را بیاموزند و به این ترتیب بقاء و چرخه حیات خود را استمرار بخشند.زاغ بور بالای لانه و به اصطلاح سقف آن را با شاخه های گیاهی پوشش داده و استتار می‌نماید این وضعیت تخم جوجه را در برابر عوامل جوی از جمله آفتاب شدید ، طوفان و یا 

باران‌های شدید و تگرگ محافظت نموده و ضمن آنکه 

احتمال کشف لانه توسط پرندگان شکاری و سایر طعمه خواران را بسیار پایین می‌آورد.

 

اهمیت اکولوژیکی و گردشگری زاغ بور:


اهمیت فوق العاده اکولوژیکی، ژنتیکی و گردشگری زاغ بور زمانی بیشتر مشخص است که بدانیم فقط زاغ بور گونه منحصر به فرد ایران است. به گونه های خاص و ب ینظیری مانند زاغ بور، اندمیک گفته میشود. گونه های اندمیک به جهت محدود بودن به زیستگاه های خاص و مشخصی از جغرافیای کره زمین ارزش، اعتبار و اهمیت ویژه ای برای کشور مربوطه دارند.

عکس زاغ بور

بی تردید زاغ بور علاوه بر ارزش های بی نظیر اکولوژیکی ژنتیکی که نگین زرینی از میراث طبیعی و تنوع زیستی ملی وجهانی است، یک گنجینه بزرگ گردشگری و ژنتیکی برای ایران است و در صورت معرفی بیشتر و برنامه ریزی اصولی میتواند گردشگران بیشماری را از اقصی نقاط جهان رهسپار ایران کند و به این ترتیب نقش تاثیر گذاری در ارز آوری، توسعه اقتصادی، اشتغالزایی جوامع محلی، اعتلای حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی و حتی توسعه مراودات بین المللی داشته باشد، چرا که برای دیدن این پرنده منحصر به فرد از هر جای دنیا باید به ایران سفر کرد. برای مشاهده زاغ بور باید به بیابان های مرکزی ایران سفر کرد و به برکت تماشای زاغ بور از دیدن گونه های شاخص و ارزشمند دیگری از جمله صدها گونه نادر و جذاب جانوری و گیاهی که دارای زیستگاه مشترک با زاغ بور بوده، لذت برد.

بازدید اعضای آوای بوم از پناهگاه حیات وحش عباس آباد

پناهگاه حیات وحش عباس آباد

اعضای هیئت مدیره انجمن آوای بوم در تاریخ ۲۵ و ۲۶ بهمن ماه ۱۳۹۷، از پناهگاه حیات وحش عباس آباد بازدید کردند.

عباس آباد از مهم ترین زیستگاه های طبیعی کشور است که در آن گونه های بسیاری، به خصوص گربه سانان کشور یافت میشوند. عباس آباد بیش از ۳۰۰ هزار هکتار وسعت دارد که ۲ پاسگاه محیطبانی در منطقه وظیفه ی حفاظت از تنوع زیستی آن را به دوش میکشند.

عباس آباد همچنین زیستگاه تنوع کم نظیری از پرندگان نیز هست. ۲ گونه از پرندگان، زاغ بور و هوبره دارای بیشترین اهمیت حفاظتی در این منطقه هستند. زاغ بور به عنوان تنها پرنده اندمیک کشور (تنها پرنده ای در ایران، که جز ایران در هیچ کشوری تا کنون ثبت نشده است)، و هوبره به عنوان پرنده ای زیبا که به دلایل مختلف در معرض خطر قرار دارد.

آوای بوم با توجه به رسالت خود، که کمک به حفظ بقای پرندگان در کشور است، در این بازدید به بررسی مشکلات این ۲ گونه در منطقه و اقدامات قابل انجام پرداخت. همچنین اعضای آوای بوم موفق شدند با راهنمایی محیطبانان منطقه از هر دو گونه تصویر برداری نمایند.

لازم به ذکر است در این بازدید، گونه هایی چون عقاب شاهی، جغد کوچک، چک چک دشتی، ترم تای، کوکر گندمی و سارگپه پابلند نیز مشاهده شد که در این میان مشاهده ترم تای به دلیل کمبود گزارش ها از حضور این گونه در مرکز ایران، میتواند با ارزش باشد.

با کلیک بر روی دکمه ی زیر میتوانید کلیپ زیبایی که توسط میلاد لطیفی در این سفر ساخته شده است را تماشا کنید.

 

هوبره ایران ؛ طناز دشت کویر

(متن و تصویر: مهدی جلال‌پور ) هوبره Houbara Bustard از خانواده Otididae پرنده‌ای زیبا و دیر آشنا با کویرها و بیابان‌های ایران است. هوبره ایران بسیار آرام و بی سر و صدا است و در گویش‌های محلی کویر مرکزی ایران با نام آهوبره هم شناخته می‌شود. بین 75-65 سانتی‌متر طول و حدود 3-5/1 كیلو وزن دارد. از زنگوله بال، بسیار بزرگ‌تر و متفاوت با‌آن و از نظر شكل ظاهری شبیه بوقلمون است. به‌طور كلی با پرو بال قهوه‌ای رنگ، زیر تنه خاكستری سفید با دسته پرهای سیاه و سفید بلند كه از دو طرف گردن آویزان است و حالت دامن مانندی به‌آن می‌دهد مشخص می‌شود و دارای دم به نسبت بلندی است.

       پرواز این پرنده سنگین و آهسته است و در ابتدای پرواز به تندی راه می‌رود و بعد آغاز به پرواز می‌كند. هوبره پرنده‌ای تماشایی است كه در‌هنگام پرواز پرهای زیبایش تلالویی از رنگ‌های سفید و قهوه‌ای دارد .این پرنده دارای چشمانی زرد‌رنگ و زیباست که در هنگام استتار هماهنگی کاملی با محیط اطراف خود دارد. امروزه هوبره از نظر حفاظتی یکی از گونه‌های تهدید شده (VU) است.

زیستگاه

       هوبره، در مناطق خشک از‌ چـین تا خاورمیانه و بخش غربی و مرکزی جمهوری فـدرال روسـیه، پاکستان، افغانستان و قزاقسـتان پراکنـدگی دارد. هـوبره آسـیایی یک گونه مهاجر است که جمعیـت‌هـا‌ی آن در غـرب آسـیا دو مسیر مهاجرتی متفاوت را از آسیای مرکزی، شـرق و غرب قزاقسـتان تا‌ پاکستان و عراق طی می‌کنـد.

       ایـران در‌مسیر مهاجرتی هر دوی ایـن جمعیـت‌هـا قـرار دارد و از میزبانان شاخص جمعیت‌های زمستان گذران هـوبره در آسـیا به شمار می‌رود. در مــــقـــیــــاس ســـیـــمــــای ســـرزمین و در مناطــق مرکزی ایــران، هوبره آسیایی در فصل زمستان، زیستگاه‌هـای بـا‌ تولیـد و تراکم نسبی بـالای پوشـش گیـاهی کـه از‌غنـای گیـاهی بـالایی برخوردارند را انتخاب می‌کند. مزارع کشاورزی در فلات مرکزی ایران بر حضور جمعیت زمستان‌گذران هوبره تاثیر بسزایی دارد به‌طوری‌که با دورشدن از مزارع مطلوبیت زیستگاه پرنده کاهش می‌یابد.هـوبره هـمچنـیـــن بـــه مـزارع یونجه و منداب وابسته است.

       * این پرنده زیبا تک همسر و بسیار متعهد به زندگی زناشویی است. نر هوبره از ماده بزرگ‌تر اســـت ودور گردنـــــش از پر‌خاکستری پوشــیــــده و دو طرف گردنش با خط سیاهی کشیده نمایان می‌شود. در فصل جفت‌گیری نرها مبارزاتی را به منظور انجام خواستگاری و جلب توجه جنس ماده انجام می‌دهند و نمایش‌هایی از پرهای خود به راه می‌اندازند. بدین صورت که هوبره نر با‌متانت بال‌ها را بلند می‌کند، کاکل‌های اطراف گردن را پف می‌دهد و دم را به صورت چتری پایین می‌آورد و‌سر‌و‌گردن همزمان به سمت عقب برگشته، بال‌ها شکل تهدید‌آمیزی به خود گرفته که این حالت نمایی تحسین برانگیز به پرنده می‌هد.

رقص هوبره

       همچنین سینه به میزان چشمگیری متورم می‌شود و بعد به طور ناگهانی جست می‌زند و‌ ناگهان بر‌می‌گردد که این عمل به رقص جفت گیری یا courtship display مرسوم است. پرنده نر در اطراف پرنده ماده شروع به‌راه رفتن می‌کند و شاه‌پرهای دمی خود را به صورت نیم دایره در آورده، سر را به‌سمت عقب برده تا روی شانه استراحت کند و بال ها را به صورت آویزان نگه‌می‌دارد و پرهای سینه و گردن به طور پیوسته و‌مداوم برافراشته است که در نهایت سر را می پوشاند و این حالت سبب جلب توجه پرنده ماده می‌شود و‌این گونه حرکات نمایشی را می‌توان در اوایل صبح یا اواخر بعد از ظهر دید.

استتار و تغذیه هوبره

       هوبره ماده لانه خود را بروی زمین با استتار فوق‌العاده بالا می‌سازد.با توجه به رنگ زیبای تخم‌های هوبره و مصالح به‌کار رفته در لانه ساده هوبره دیدن آن به‌راحتی امکان پذیر نیست.این پرنده به بهترین وجه با زندگی در‌محیط بیابان سازگاری یافته و هنگام راه رفتن در‌بیابان از‌ دانه‌ها و غله‌ها، جوانه‌ها، حشرات، كرم‌ها، حلزون‌ها و‌خزندگان كوچک مانند مارمولک‌ها، بزمجه‌های كوچک و انواع حشرات مثل سوسک و غیره كه در كویرها یافت می‌شوند تغذیه می‌كند و‌ به نوعی می‌تواند در کنترل آفات و حشرات مزارع موثر باشد. هوبره‌ به خوردن بوته های شوری نیز که خود‌رو هستند علاقه شدیدی دارد و از همین طریق سعی می‌کند آب بدن خود را تامین کند.

       * این پرنده طناز در‌هنگام مواجه با پرندگان شکاری رفتار عجیبی از‌خود نشان می‌دهد به‌طوری‌که مدفوع چسبناک خود را به‌صورت بمبی به‌سمت پرندگان شکاری پرتاب و باعث چسبیدن پروبال پرنده مهاجم می‌شود.تخریب زیستگاه ،شکارغیرمجاز ،قاچاق فراوان این پرنده به کشورهای حاشیه خلیج فارس به‌علت علاقه شدید آنها به قوش بازی و شکار این پرنده، تغییر الگوی کشت، خشکسالی‌های مفرط، دکل‌های برق در مسیر مهاجرت این پرنده را می‌توان از مهم‌ترین عوامل تهدید و کاهش چشمگیر جمعیت هوبره در ایران دانست.

چگونه پرندگان را بشناسیم؟

به نقل از سمیه امین پور  در اصفهان زیبا:

کشور ایران به دلیل وسعت زیاد، شرایط اقلیمی، دامنه تغییرات ارتفاعی و موقعیت جغرافیای دارای تنوع غنی زیستگاهی و به تبع آن تنوع جالب پرندگان است.
آشنا ساختن مردم با توریسم پرنده‌نگری (Birdwatching) به حفظ محیط زیست كمك خواهد كرد اما مشروط به آن كه در زمان مناسب و با رعایت اصول علمی و فنی صورت بگیرد.
پرنده نگری لذت مشاهده پرنده های آزاد در زیستگاه های آنها و محیط های طبیعی مثل تالاب ها، دشت ها، کوه ها، دریاچه ها، جنگلها، مراتع و حتی منزل و پارک های درون شهر است.
پرنده ها همه جا هستند و مشاهده آن ها نیاز به وسایل و لوازم زیادی ندارد و تجهیزات آن به سهولت قابل دسترسی است.
وسایل مورد نیاز برای ورود به فعالیت پرنده نگری به شرح زیر است:

• لباس مناسب:

پرنده نگران همیشه سعی می کنند از پوششی همرنگ با محیط استفاده کنند. در این صورت پرندگان متوجه حضور شما نمی شوند و شما با تأمل خاطر بیشتری می توانید به مشاهده آن ها در لانه و در حین فعالیت های روزمره نظیر غذادهی به جوجه ها بپردازید.

• دوربین دو چشمی:

برای مشاهده پرندگان به یک دوربین دو چشمی نیاز دارید. نمی توان به پرندگان زیاد نزدیک شد اما با استفاده از یک دوربین مناسب می توان آنها را مورد کاوش قرار داد.

• کتاب راهنما:

شما باید در آغاز این راه یک راهنما داشته باشید. کتاب راهنما با تصاویری از پرندگان و نکاتی برای شناسایی آنها در کشف این دنیای شگرف بسیار موثر است.
در این زمینه استفاده از کتاب راهنمای پرنگان ایران نوشته، جمشید منصوری و کتاب راهنماي ميداني پرندگان ايران اثر فريد مبصر مفید می باشد. همچنین انواع نرم افزارها و اپلیکشن ها نیز می توانند جایگزین های مناسبی برای این کتابها باشد.

• مداد و دفترچه یادداشت:

سعی کنید مشاهدات خود را سریع یادداشت کنید. پرنده نگران حرفه ای مشاهدات خود را به دقت ثبت می کنند.
اما علاوه بر موارد گفته شده برای پرنده نگر حرفه ای شدن اولین شرط داشتن حوصله و پشتکار و سپس حفظ سکوت و آرامش در طبیعت است.

پرنده نگری چیست ؟

پرنده نگری چیست ؟ پرنده نگری برای شما هم واژه ای است آشنا که معنی دقیق آن را نمیدانید؟ دوست دارید بدانید پرنده نگر کیست و در مورد پرنده نگری چه چیز هایی وجود دارد؟ تور پرنده نگری در ایران بسیار برگزار میشود. در این مطلب با ما باشید تا از پرنده نگری و پرندگان مهاجر و بومی ایران بیش از پیش دانسته و بیاموزید که چگونه میتوان از مشاهده ی پرندگان وحشی لذت برد. همچنین در مطالب آوای بوم با باید ها و نباید های برنامه پرنده نگری آشنا شوید.

نگریستن به طبیعت و اجزای آن و تامل در رازهای آن همیشه برای بشر لذت بخش و اعجاب انگیز بوده است. بشر در آغاز برای حفظ بقا مجبور به مشاهده و شناخت طبیعت پیرامون و دیگر جانداران بوده است. اما رفته رفته با گسترش شهر نشینی و دوری انسان از طبیعت، این دیدگاه تغییر کرد و امروزه به دیدگاه علمی و زیباشناسی بدل گشته.

امروزه انسان ها به شکل های مختلف و با برگزاری تورهای مختلف و تخصصی به دیدار طبیعت رفته و خود را با طبیعت پیوند می زنند. از جمله آنها می توان به پرنده نگری اشاره کرد.

پرنده نگری چیست ؟

پرنده نگری

پرنده نگری چیست ؟ آشنایی با پرنده نگری

اما برسیم به این موضوع که پرنده نگری چیست؟ تصور کنید برای مشاهده پرندگان مورد علاقه خود به زیستگاه های طبیعی آنها می روید، از مشاهده پرندگان در پارک های شهری نزدیک به محل زندگیتان گرفته تا سفر به زیستگاه های خارج از شهر و اختصاصی مانند تالاب ، جنگل، کوهستان و … . پس از ورود به محل مورد نظرتان با توجه به صدای پرندگان یا تحرکشان به جستجوی آنها می پردازید و با وسایل کمکی همچون دوربین دوچشمی به صورت دقیق تر و بهتر پرندگان را مشاهده می کنید. سپس با کمک گرفتن از کتاب راهنمای پرندگان خود آن را شناسایی و در life list خود ثبت می کنید. و تصور کنید آن پرنده ای که مشاهده کردید، تنها پرنده ی اندمیک ایران یعنی زاغ بور باشد! این فعالیت را پرنده نگری می نامند.

تعریف پرنده نگری و پرنده نگر

پرنده نگری (Bird Watching) فعالیتی است تفریحی که در آن به مشاهده پرندگان در زیستگاه طبیعی خودشان پرداخته می شود. پرنده نگری به شکل های مختلفی برگزار می گردد و گستره آن بر خلاف دیگر شاخه های مشاهده حیات وحش (wildlife observation ) به شهرها و پارک های شهری نیز کشیده شده است. از همین رو طرفداران زیادی را به خود جذب کرده. البته جذابیت های بیشماری در این فعالیت وجود دارد که باعث افزایش روز افزون پرنده نگر ها شده است. گفته می شود در کشورهایی همچون انگلیس و آلمان برابر با طرفداران فوتبال پرنده نگر وجود دارد. در ادامه به این جذابیت ها و دلایل آن خواهیم پرداخت.

همانطور که در بالا ذکر شد پرنده نگری با اهداف و شکل های مختلفی برگزار می شود ولی وجه مشترک در همه آنها مشاهده پرندگان و لذت بردن از آنهاست. لذت از زیباییشان گرفته تا رفتارهایی که برای هر شخص جذابیت خاص خود را دارد و هرکدام معمایی را در ذهن بیننده تداعی می کند.

تفاوت پرنده نگری و پرنده شناسی

پرنده نگری چیست؟

پرنده نگری چیست و پرنده نگری در ایران

اما پرنده نگری چیست و چه تفاوتی با پرنده شناسی دارد؟ برخلاف پرنده شناسی که به مباحث تخصصی مانند ژنتیک، فیزیولوژی و … پرداخته می شود ، مشاهده پرندگان به دانش خاصی نیاز ندارد و کاملا جنبه تفریحی دارد. اما بیشتر پرنده نگران پس از مدتی و کسب تجربه، به اطلاعات میدانی بالایی از پرندگان دست می یابند. با ثبت اطلاعات برنامه ها در سایت ها و انجمن های پرنده نگری، اطلاعات علمی قابل توجهی از وضعیت پرنده ها بدست می آید.

چرا پرنده نگری ؟

دلایل بسیاری برای انتخاب این فعالیت وجود دارد که در اینجا به معرفی برخی از مهمترین آنها می پردازیم.

 

 

از مهمترین دلایل پیوند دیرینه انسان با پرندگان دلایل زیبا شناسی و سمبلیک می باشد. با کمی جستجو در متون ادبی جهان از جمله اشعار و رمان ها خواهیم دید که پرندگان از گذشته تا به امروز مورد ستایش قرار گرفته اند و تمثیلی از احساسات انسانی بوده اند. از طنین آوازشان گرفته تا زیبایی و رنگ های مسحور کنندشان ، عشق مثال زدنیشان و همچنین پروازشان در اوج که همیشه نماد آزادی و پیشرفت بشر بوده است.

همچنین این علاقه را در نگار گری ها و نقوش به جا مانده از گذشته در بناهای تاریخی و دیگر آثار هنری نیز می توان مشاهده کرد. از جمله آنها می توان به سبک نگارگری گل و مرغ بر کاشی ها اشاره کرد همچنین آثارش را در عمارت های دوره صفویه می توان دید.

این ها فقط اشاره ای به علاقه و توجه انسان به پرندگان از دیدگاه ادبی و هنری بود و پرداختن بیشتر به این موضوع خارج از چارچوب این مقاله است. آشنایی با پرنده نگری به صورت کلی، هدف اصلی این مطلب است.

خصوصیات و جذابی های مشاهده پرندگان

پرندگان به واسطه قدرت پرواز شانس بیشتری نسبت به برخی حیوانات برای بقا داشته اند به همین دلیل از تنوع و جمعیت بالایی برخوردار هستند. تنوع در تعداد، اندازه ، رنگ ، رفتار ، زیستگاه و … از سسک تاج طلایی نه سانتی متری گرفته تا غول حواصیل یک و نیم متری. از ظرافت نقش و رنگ یک سهره گرفته تا ابهت و جسارت یک عقاب مارخور دراوج آسمان. از آواز بلبل تا طنین صدای درنای طناز برفراز تالاب. همگی نشان دهنده تنوع بالای این موجودات زیبا می باشد. یک پرنده نگر شانس تماشای این جلوه های یکتای طبیعت را دارد.

پرنده نگری و پرنده نگر

گروهی از پرنده نگر ها مشغول پرنده نگری

در فصل هایی که بیشتر حیوانات از جمله خزندگان و برخی پستانداران به خواب زمستانی می روند، بیشتر پرندگان به دلایل مختلف دست به مهاجرت می زنند. همین موضوع باعث می شود که در تمام طول سال شانس مشاهده آنها وجود داشته باشد. مثلا شما به عنوان پرنده نگر در فصل زمستان پرندگانی را مشاهده خواهید کرد که در بهار به زادگاهشان بازگشته و پرندگان دیگری جایگزین آنها خواهند شد. این اتفاق موجب تنوع در مشاهده آنها می گردد.

هم چنین پرندگان را می توان تقریبا در تمامی زیستگاه ها مشاهده کرد. از زیستگاه های آبی گرفته تا بیابان ها، جنگل ها، کوهستان و حتی پارکهای شهری. از این رو شما به عنوان پرنده نگر شانس زیادی برای مشاهده پرندگان در همه جا  دارید. حتی در یک گشت پرنده نگری شهری!

پرنده نگری و پرنده نگر در یک کلام!

در پایان می توان پرنده نگری را، راهی به سوی آرامش و دوری از فشارهای زندگی در دنیای مدرن دانست. در پرنده نگری شما به عنوان پرنده نگر بیشتر آنچه که برای پر کردن اوقات فراغتتان نیاز دارید کسب می کنید. از یک برنامه چند ساعته در پارکهای شهری برای کسب آرامش گرفته تا برنامه های مهیج و ماجراجویانه چند روزه برای دیدن پرنده ای خاص. باید و نباید های این فعالیت نیز چندان دشوار نیست و میتوانید با مرور آن ها، بدون آسیب به طبیعت از حضور در آن لذت ببرید. امیدواریم توانسته باشیم در این مطلب به خوبی به این سوال که تعریف پرنده نگری چیست پاسخ دهیم. امیدواریم با خواندن این مطلب، به زودی شما هم یک پرنده نگر شوید!